«Խնդիրներ ենք ունենում միայն այն ժամանակ, երբ նոր, թանկարժեք դեղորայքի անհրաժեշտություն է լինում»

Ամեն տարի միջինը 80-90 երեխայի մոտ հայտնաբերվում է չարորակ նորագոյացություն:
Ներկայումս հանրապետությունում հսկողության տակ քաղցկեղով հիվանդ 250 երեխա կա, որոնց մեծ մասը համարվում է բուժված: Մանկական ուռուցքաբանության բաժանմունքում ընթացիկ բուժում են ստանում մոտ տասը երեխա:
-Քաղցկեղը համարվում է տարեցների հիվանդություն և հանդիպում է ավելի շատ մեծահասակների մոտ, բայց վերջին տարիներին նկատելի է հիվանդության երիտասարդացում,-ասում է Հայ ուռուցքաբանների ասոցիացիայի նախագահ, մանկական ուռուցքաբանության և քիմիաթերապիայի բաժանմունքի ղեկավար պրոֆեսոր ԳՐԻԳՈՐ ԲԱԴԱԼՅԱՆԸ: -Հիվանդության երիտասարդացումը չի վերաբերում մանկական ուռուցքաբանությանը: Երեխաների մոտ աճ չենք նկատել, մոտ տասը տարի առաջ նման բան եղավ, բայց վերջին տարիներին ընդհանուր թիվը մնում է նույնը: Մանուկների մոտ հանդիպող քաղցկեղը, կարելի է ասել, լրիվ առանձին խնդիր է, տարբերվում է կառուցվածքով և շատ այլ հարցերով: Նախ, մեծերի մոտ հանդիպող ուռուցքները (թոքերի քաղցկեղը, ստամոքսաղիքային, կանանց մոտ` կրծքագեղձի…) երեխաների մոտ լինում են հազվադեպ, մանկական հասակին բնորոշ քաղցկեղներն են լեյկոզը (արյան քաղցկեղը), լիմֆոմաները (ավշային համակարգի քաղցկեղները), նաև` ոսկրային, երիկամների ուռուցքները: Մանկական հասակում հիվանդությունը զարգանում է արագ, անհամեմատ արագ են նկատվում նաև հիվանդության առաջին նշանները: Բուժումը (քիմիաթերապիա և ճառագայթային) նույնպես արագ և արդյունավետ է ընթանում. ուռուցքները շատ արագ փոքրանում են, և կարողանում ենք վիրահատական միջամտություն կատարել ավելի լավ պայմաններում: Վիրահատությունից հետո անցկացնում ենք լրացուցիչ, պրոֆիլակտիկ քիմիաթերապիայի կուրս, որը թույլ է տալիս վերացնել այն ուռուցքային բջիջները, որոնք աչքով տեսանելի չեն և չեն հայտնաբերվում նույնիսկ հետազոտություններով:
-Վերջնական, լիակատար բուժում հնարավո՞ր է:
-Կա այսպիսի հասկացություն` ռիսկի շրջան, ռադիկալ բուժումից հետո մեծահասակների մոտ այդ շրջանը հինգ տարի է, երեխաների մոտ` երկուսից երեք, եթե այդ ընթացքում ուռուցքը չի կրկնվում, կամ մետաստազները չեն տարածվում, համարում ենք լիովին բուժված: Հիմնականում 99% դեպքերում ապրում են առանց չարորակ հիվանդության, հազվադեպ է լինում, որ մի քանի տարի անց հիվանդությունը կրկնվի:
-Հոգեբաններ կա՞ն բաժանմունքում, կարծում եմ` թե՛ երեխաներին, թե՛ ծնողներին անհրաժեշտ է նաև հոգեբանական օգնություն:
-ՈՒնենում ենք կամավոր հիմունքներով աշխատող հոգեբաններ, հիմնականում նրանք ուսանողներ են: Բայց հասկանում եք, որ նման կերպ երկար չեն կարող աշխատել:
-Իսկ ինքներդ հոգեբանի կարիք չե՞ք ունենում, դժվար է երեխաների հետ աշխատելը, մանավանդ, երբ գործ ունեք այսպիսի ծանր դեպքերի հետ:
-Ամերիկացի սոցիոլոգները հետազոտություն էին կատարել և հայտնաբերել, որ մանկական ուռուցքաբանության բաժնում աշխատող բժիշկներն ու բուժքույրերն ավելի շատ են ունենում սթրեսային վիճակներ, սրտանոթային և նման հիվանդություններ: Որոշ երկրներում երկարամյա ստաժ ունեցող մանկական ուռուցքաբանները փոխում են իրենց ոլորտը: Մեզ մոտ այս խնդրին գումարվում է նաև այն, որ աշխատողները սոցիալապես ապահովված չեն:
- Ձեր բաժանմունքում բուժօգնությունը, դեղորայքն անվճա՞ր են:
-ՈՒԱԿ-ում չարորակ ուռուցքով հիվանդները բուժվում են պետպատվերի շրջանակներում, դեղորայքը նույնպես անվճար է տրամադրվում, և խնդիրներ ենք ունենում միայն այն ժամանակ, երբ նոր, թանկարժեք դեղորայքի անհրաժեշտություն է լինում:
-Հարկ լինո՞ւմ է արդյունավետ բուժման համար արտասահման մեկնելու, և ո՞վ է հոգում այդ ծախսերը:
-Արտասահման մեկնելու կարիք ժամանակ առ ժամանակ լինում է, եթե մեր ստանդարտ մեթոդները չեն օգնում: Արտասահմանյան զարգացած բժշկական կենտրոններում անցկացվում է բարձր դեղաչափով բուժում, որը պարտադիր պահանջում է ոսկրածուծի փոխպատվաստում: Խոսքը մեծ գումարների մասին է, որ չի անցկացվում պետպատվերի շրջանակներում: ՈՒնենք հիվանդներ, որ կարողանում են բուժման մի փուլն անցկացնել Մոսկվայում (ուր բուժումը որոշ չափով մատչելի է), այնուհետև վերադառնում են` մեզ մոտ բուժումը շարունակելու:
-Իսկ հովանավորներ չկա՞ն:
-Հովանավորներ միշտ ունեցել ենք և՛ Հայաստանից, և՛ արտասահմանից, հիմա ավելի կենտրոնացել է օգնությունը, դրանով զբաղվում է ՈՒռուցքաբանության զարգացման ազգային հիմնադրամը: Գումար է տրամադրվում բաժանմունքի վերանորոգման համար կամ որևէ երեխայի բուժման նպատակով:
Ներկայումս «Նանե» պարային համույթի հիմնադիր, գեղարվեստական ղեկավար Նարինե Տոպոլյանի նախաձեռնությամբ անցկացվում է «Դու մենակ չես» ակցիան: Նրանց միացել են նաև այլ կազմակերպություններ: «Նանե»-ի և «Փոքրիկ Նանեներ»-ի մասնակցությամբ կազմակերպվում են համերգներ: Տոմսերի վաճառքից և բարեգործական ներդրումներից գոյացած հասույթը տրամադրվելու է քաղցկեղով հիվանդ երեխաների խնդիրները թեթևացնելու գործին:
-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք ծնողներին` որպես մասնագետ:
-Դա կոչվում է կանխարգելում, եթե մեծահասակների դեպքում հստակ գիտենք ինչ ասել` չծխել, ճիշտ սնվել, ժամանակին բուժզննումներ անցնել, երեխաների մոտ այդքան հստակ չէ: Պարզ է, որ ապագա մայրը կամ հղի կինը պետք է առողջ ապրելակերպ ունենան ցանկացած հիվանդությունից խուսափելու համար: Բայց երեխաների քաղցկեղի առաջացման պատճառն առայժմ հայտնաբերված չէ:
-Սոցիալական դրությունը, օրինակ, դեր չունի՞ այստեղ:
-Ժամանակ առ ժամանակ նկատում ենք` որոշակի շրջանից շատ են գալիս հիվանդներ, օրինակ, երկրաշարժի գոտուց ունեինք այդպիսի հոսք, բայց դա հստակ չէ: Արտասահմանյան մեծ կենտրոններում անընդհատ հետազոտություններ են կատարվում, գենետիկ որոշ պատճառներ արդեն հայտնաբերվել են (պտուղը զարգանալու ժամանակ որոշ գենետիկ քրոմոսոմային փոփոխություններ են լինում): Հայտնի չէ փոփոխությունների պատճառը, և ոչ մի ծնող չի կարող խուսափել դրանից, որովհետև կախված չէ իրենից:
-Ե՞րբ է հիմնվել մանկական ուռուցքաբանության բաժանմունքը, և կա՞ն արդյոք նկատելի փոփոխություններ, ձեռքբերումներ:
-Հիմնվել է 15 տարի առաջ, համարվում է համեմատաբար երիտասարդ բաժանմունք: Բժշկական համալսարանում չունենք մանկաբուժական ֆակուլտետ: Ես 15 տարի դասավանդել եմ մանկական ուռուցքաբանություն, այժմ չի դասավանդվում, որովհետև բժշկական համալսարանի ղեկավարությունը համոզված է, որ պրոֆեսոր Բադալյանը կարող է չաշխատել այդ ամբիոնում, իսկ վերապատրաստում անցած ուրիշ մասնագետ չունենք: Քչերն են ձգտում մասնագիտանալ այս ասպարեզում, հասկանալի պատճառներով` չեն կարող սոցիալապես ապահով լինել: Մենք ունեինք երիտասարդ մանկական փայլուն ուռուցքաբաններ, ովքեր վերապատրաստվել և աշխատում էին մեզ մոտ, նրանցից մեկը հիմա Կանադայում է, մյուսը` Ամերիկայում:
Զրուցեց Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ