Քանի դեռ օձը ծովից դուրս չի եկել

2121-ի փետրվարն սկսվեց: Հայոց փետրվարը նոր պետականության պատմության մեջ հասցրել է մի քանի անգամ շրջադարձային դառնալ: 1988, 1998, 2008: Այդ տրամաբանությամբ 2018-ն էր լինելու հաջորդ շրջադարձը, և՝ եղավ: Ժամանակները ոչ միայն արագացել են, այլև անկանխատեսելի են դարձել:

Հոմերոսի ժամանակներում ընդունված էր մարդկանց գործողությունները բացատրել աստվածների միջամտությամբ: Երբ, հոգնած Տրոյայի ապարդյուն պաշարումից, Ոդիսևսը առաջարկեց փայտե ձի կառուցել ու ձևացնել, թե հեռանում են քաղաքից, հաստատ չգիտեր, թե հետո ինչ կլինի: Կառուցեցին, թաքնվեցին փայտե ձիու մեջ, ձևացրին, թե հեռանում են: Տրոյայի պարիսպներից տեսան հեռացող պաշարողներին, հրճվեցին, որ հաղթել են, տեսան փայտե ձին ու մտածեցին, թե իրենց նվեր են թողել, ստուգելու համար մի քանի նետ արձակեցին, ձին մնաց տեղում, և որոշեցին բացել դարպասներն ու քաղաք քաշել ձիուն: Անկապ որոշում, որի դեմ ապստամբեց միայն մեկ տրոյացի՝ Լաոկոոնը: Նա փորձեց արգելել փայտե ձին քաղաք տանելը, և ծովից դուրս եկած հսկա օձը հարձակվեց Լաոկոոնի վրա, որպեսզի չխանգարի, որդիները եկան հորն օգնության ու երեքին էլ օձը ճզմեց: Տրոյացիները, չգիտես ինչու, օձի հայտնությունը համարեցին ձին քաղաք տանելու հրահանգ, թեև նույն հաջողությամբ կարող էին հասկանալ արգելք՝ տեսնելով իրենց համաքաղաքացիների դաժան մահը: Երեքի մահից մինչև բոլորի կործանում անցումը բարդ թռիչք չէր, բայց նրանք ուզում էին ձին ունենալ, և նրանց բոլոր որոշումները ունեին միայն այդ ելակետը՝ ձին տանել Տրոյա: Տարան: Հետագան հայտնի է՝ Ոդիսևսը դուրս եկավ փայտե ձիուց, և՝ ավարտվեց տրոյական պատերազմը: Քաղաքը պարտվեց: Աստվածների կա՞մքն էր, թե՞ աստվածների նախանշանները չհասկանալու կամ սխալ մեկնելու հետևանք: Մարդիկ սիրում են մեղավորներ որոնել ամեն տեղ, բայց ոչ իրենց որոշումներում: Եվ ընտելացել են իրենց բոլոր սխալների համար բացատրություններ գտնել ամեն տեղ, բայց ոչ իրենց արարքներում: Միշտ է Լաոկոոնը պարտվելու օձին, որը ծովից դուրս է գալիս երբեմն նաև հենց այնպես, բայց ավելի հաճախ իբրև զգուշացում: Իսկ մարդկությունը պարբերաբար ամրոց է տանում տրոյական ձին, որ հետո ում ասես, բայց ոչ իր կամքով պայմանավորի իր սխալը կամ պարտությունը: Տրոյական ձիերի երամակը դոփում է քաղաքակրթության պատմության էջերում, ու ոչ մի Պեգաս նրանցից առաջ չի անցնում, որովհետև մարդկությունը ամեն ինչ սկսում է զրո կետից՝ միանգամայն համոզված, որ ինքն է գոյության միակ ելակետը: Ավելին՝ այլընտրանք չկա:
Իր փոփոխությունների մեջ գերարագացած ժամանակն անգամ տարակուսելու ու վերագնահատումի չի մղում: Բաբելոնյան աշտարակը երբևէ կառուցելու միակ շանսն այդպես էլ ոչնչացվում է՝ հավերժորեն 00 կետից կյանքը սկսելիս զրոյացնում ես ոչ միայն նախորդներիդ, այլև հաջորդներիդ գոյության փորձը: Ու դոփում են տրոյական ձիերը՝ անգամ առանց ոդիսևսների, վերանում են լաոկոոնները, օձերն ալարում են ծովից դուրս գալ:
Այն, ինչ կատարվում է 2021-ի Հայաստանում, պատմական ծաղր է հայոց պատմության նկատմամբ: Մենք մեր պատմությունից ոչինչ չենք սովորում, մենք մեր պատմությունը չենք հասկանում, մենք մեր պատմությունը չգիտենք: Որևէ մեկը մտածե՞լ է՝ ինչպես 1918-ին անբանակ Հայաստանը հաղթեց Սարդարապատում, իսկ 1920-ին կորցրեց պետականությունը: Իսկ պետք էր մտածել:

«Խոսքով՝ ամեն ինչ իրենց համար, գործով՝ ինչպես մեզ է հարմար» սկզբունքով դեֆակտո քաղաքականության մեջ Ռուսաստանը եղել ու մնում է սեփական շահերի պաշտպանության դաշտում, որտեղ որևէ այլ պետության շահ ածանցյալ է, որտեղ չեն եղել, չկան ու չեն լինելու գործընկերներ՝ ոչ ուժեղ, ոչ թույլ: Որովհետև ուժեղին ենթարկվում են, թույլին՝ ենթարկում: Ռուսական քաղաքականության սկզբունքները նախանախանախապատմական են և փոփոխության անենթակա՝ ցարերից՝ ԽՍՀՄ, ԽՍՀՄ-ից՝ ՌԴ: Ռուսաստանը ստանձնում է մեկ պարտականություն, բայց իրեն վերապահում 11 իրավունք միաժամանակ, որ հնարավորություն է տալիս որևէ պարտականություն չկատարել: Իսկ թե ինչ է իրենից ներկայացնում ՀԱՊԿ-ը, կարծում եմ՝ չարժի մանրամասնել:

Տարածաշրջանում տեկտոնիկ փոփոխություններ են, ու դարձյալ այն տպավորությունն է, որ Հարավային Կովկասում Հայաստանը չունի դաշնակիցներ, ինչպես չունի աշխարհում: Եթե նույնիսկ այդ տպավորությունը խաբուսիկ է, մտածելու տեղիք է տալիս: Ակնհայտ է, որ ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը չի համապատասխանում ՀՀ շահերի պաշտպանության հրամայականին: Փաստացի ստեղծված իրավիճակում կա 2 տարբերակ: Առաջինը՝ ոտքից գլուխ հանձնվել Ռուսաստանին ու մնալ ՌԴ նախագահի ողորմածությանը՝ քաղաքական հարցերում, տնտեսական, սոցիալական ու անգամ մշակութային: Երկրորդը՝ պահպանել ու զարգացնել ինքնիշխանությունը, դիվերսիֆիկացնել արտաքին քաղաքականությունը, ռեալ համագործակցություն զարգացնել ԱՄՆ-ի ու ԵՄ-ի հետ, ոչ միայն առևտրատնտեսական, այլև քաղաքական ու ռազմական: Առաջին տարբերակով ունենալու ենք ձևական ապահովվածության զգացում, բայց ոչ իրական պաշտպանվածություն, երկրորդ տարբերակով զարգացնելու ենք տնտեսությունը, դանդաղ, բայց ոտքի ենք կանգնելու: Երկու տարբերակներն էլ այս պահին անիրական են: Ինչու՞: Որովհետև Հայաստանի քաղաքական ուժերը պետության ապագայի մասին մտածելու փոխարեն նետվել են հանուն իշխանություն մրցավազքի մեջ, ու այդ պայքարը նրանց համար միակ արդարն ու հնարավորն է: Քչերը, թերևս, նկատեցին, որ նոյեմբերից փետրվար ոչ մի հաջողություն չարձանագրած 16-ում արդեն շատ մեծ ճեղք կա՝ եթե բոլոր կուսակցությունները պնդում են, որ չեն մասնակցի արտահերթ ընտրություններին, ոչ մի կուսակցություն չունեցող Ռոբերտ Քոչարյանը հայտարարեց, որ մասնակցելու է: Ինչպես-ը տեխնիկական հարց է, կարևորը փաստն է, որ 16-ի ներսում ռեալ իշխանություն ունեցող անձանց մեջ ռեալ են իրավիճակի տարընթերցումները: Լաոկոոնը այս անգամ էլ ծովից դուրս եկած օձին չի հաղթելու, որովհետև Լաոկոոն պարզապես չկա: Եվ ստացվում է, որ քաղաքական ուժերը Հայաստանում խաղում են տրոյական ձիու դերը՝ կամա, թե ակամա:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Մինչ 2020-ի մեզ համար ահավոր պատերազմից հետո տարածաշրջանում ու տարածաշրջանից դուրս երկները փորձում են իրենց տեղն ու դերը հաստատել նոր ստատուս քվոյում և հնարավորինս իրավիճակը իրենց օգտին դարձնել, Հայաստանն ու Արցախը, կարծես, իրենց Լուսնի վրա են զգում ու տարածաշրջանի տեղաբնիկները լինելով՝ դարձել են այլմոլորակայիններ: Ինչու՞: Ցիկլ է փոխվել, իսկ մենք մեզ դեռ նախորդ ցիկլում ենք զգում ու չենք իմաստավորում կատարվածը:

Համոզված ենք, որ մեր տրոյական ձիերը երբեք Պեգաս չեն դառնալու, այլ՝ մեծացնելոււ են տրոյական երամակը մատակներով, որոնք երբեք նժույգ չեն դառնա, որովհետև տիրոջը բեռնաձի է պետք: Ու մեզ համար հարց չէ անտիկ քանդակագործը Լաոկոոնի հիմարությո՞ւնը, թե՞ պայծառատեսությունն է հավերժությանը հանձնել: Վատիկանում հանգրվանած քանդակը խորհրդանշում է հնազանդությո՞ւն, թե՞ հակառակություն ճակատագրին ու իրավիճակ փոխելու կամք: Ոչինչ, քանդակը ոչինչ չի խորհրդանշում, քանդակը փաստն է արձանագրում՝ տարընթերցումների իրավունքը թողնելով յուրաքանչյուրիս: Արվեստը տեղնուտեղը կվերանար, եթե մարդը կատարյալ լիներ: Կատարելության ճանապարհն անցնում է ոչ միայն արվեստի միջով, այլև մտածողության ու նրա եզրահանգումների իրականացման անմիջական միջոցի՝ քաղաքականության: Մտածելու շքեղությունը թույլ տվեք ձեզ, քանի դեռ օձը ծովից դուրս չի եկել:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ