ԱՉՔԵՐԸ

Մեր նախկին պետի հուղարկավորությունից հետո մասնակցելով հոգեհացի արարողությանը` ծանր սրտով դուրս եկանք փողոց:
-Ի՞նչ ես ասում, չգնա՞նք մի տեղ նստենք, մի բաժակ էլ բարձրացնենք Կարապետիչի հիշատակի համար, - ասաց ընկերս` մայթի հակառակ կողմի սրճարանը ցույց տալով:
-Գնանք, շարունակենք, Կարապետիչը քրեական հետախուզության լեգենդներից էր, մենք նրանից շատ բան ենք սովորել, ի վերջո քրեական հետախուզությունում մեր առաջին ուսուցիչն է եղել:
Սրճարանը լեփ-լեցուն էր երիտասարդներով: Ղեյլանի թանձր, քաղցրահամ ծխի միջով անցնելով` տեղ գրավեցինք անկյունում տեղադրված ցածրադիր սեղանիկի շուրջը, հարմարավետ բազկաթոռներում:
-Տեսնում ես` կյանքը ինչպես է փոխվել, մեր երիտասարդության տարիներին երազել անգամ չէինք կարող, որ այս սրճարանում ղեյլան ու բազկաթոռներ կլինեն, նստում էինք չոր աթոռների վրա:
-Այն տարիներին մարդիկ տարածքը խնայելու լրջագույն խնդիր ունեին. եթե բազկաթոռներ շարեին, սրճարանի տարածքի յոթանասուն տոկոսը կկորցնեին:
-Ի՛նչ է, սրճարանի տերը չի՞ հասկանում, որ տարածք է կորցնում, - զարմացավ ընկերս:
-Այնժամ այս տարածքը ծառայում էր ցանկացած երևանցու: Տարածքի տերը բազկաթոռներով կորցրել է, գումարային առումով` տասնապատիկ շահել: Այսօր երևանցիների գերակշիռ մասն այս սրճարանից օգտվելու հնարավորություն չունի, գներն այն ժամանակվա համեմատությամբ տասնապատիկ ավելացել են, ուտելիքն էլ հոտ ու համ չունի:
Մատուցողը բավականին վարժ օղին լցրեց և, բարի ախորժակ մաղթելով, հեռացավ:
-Այս նրբերշիկը զուր պատվիրեցիր, անցյալ օրը տվեցի մեր բակի կատվին, չկերավ, - ասացի` օղու բաժակը վերցնելով:
-Մեխանիկորեն ստացվեց, հիշո՞ւմ ես` ի՜նչ նրբերշիկ էին տալիս այստեղ, այնպես պետք է կծեիր, որ հյութը զրուցակցիդ շորերին չթռչեր, համի ու գնի մասին էլ չեմ ասում:
-Դե՛, վերցրու բաժակդ, հիշատակենք մեր ուսուցչի ու մարտական ընկերոջ հիշատակը, Աստված հոգին լուսավորի, - ասացի` ոտքի կանգնելով:
Խմեցինք: Մեր բակի կատուն երիցս ճիշտ էր. նրբերշիկը իրոք ուտելու բան չէր:
-Պետք է ասեմ, որ ձեր բակի կատուն իմաստուն կենդանի է, ի՞նչ է, նրբերշիկ ընդհանրապե՞ս չես գնում:
-Գնում եմ միայն մեր Պավլիկի արտադրանքը:
-Նախկին թռչնաբուծարանի Պավլիկի՞ն նկատի ունես:
-Այո: Լցրու, հիշում ես, որ կռիվ էիր սարքել մանկական գաղութում, կարծեմ օպերատիվ գծով տեղակալի էիր ծեծել: Կարապետիչը գնաց նախարարի մոտ, որ քեզ օրգանից չհեռացնեն: Կրկին լավ մարդու կենացը, լույս իջնի գերեզմանին:
Հավանաբար ինչ-որ բան հիշեցրի` ընկերոջս դեմքն ավելի մթնեց:
-Ես մանկական գաղութի պատմությունը քեզ ամբողջովին չեմ պատմել, - մտազբաղ ասաց ընկերս:
-Գիտեմ այդ պատմությունը, գրքով հարվածել էիր տեղակալի դեմքին, աչքերի տակ կապտուկները նկատելի էին:
-Լավ, պատմեմ, որ իմանաս, թե իրականում ինչ էր եղել: Մի երեխայի հարցով գնացել էի դրա մոտ: Ներկայացա, որ Երևանի քրեական հետախուզությունից եմ, սա էլ ինձ շատ լավ ընդունեց, խնդրանքս էլ անմիջապես կատարեց:
-Դրա համար էլ դնգստեցի՞ր, - ծիծաղս չզսպելով հարցրի ես:
-Խնդրում եմ լսես, - նեղացած ընդմիջեց ընկերս:- Այդ ստորն իր առանձնասենյակում մի լուսանկարների ալբոմ հանեց և խնդրեց նայել: Նկարներում գաղութի երեխաների լուսանկարներ էին: Նայելուց հետո ալբոմը նրան մեկնեցի: Սա թե.
-Ի՞նչ է, ոչինչ չտեսա՞ր:
Ես իրոք ոչինչ չէի նկատել:
-Եվ ի՞նչ պարզվեց, - հետաքրքրվեցի:
-Պարզվեց, որ այդ սրիկան լուսանկարել էր այն երեխաներին, որոնց գաղութում «իջեցրել» էին: Պատկերացնո՞ւմ ես, տասնյակ տարիներ են անցել այդ օրից, բայց այդ դժբախտ երեխաների աչքերը մինչև այսօր հիշում եմ:
-Ես իրոք այդ մասին առաջին անգամ եմ լսում: Փաստորեն, մանկական գաղութում սադիստ է աշխատել:
-Երբ նա աղմուկ բարձրացրեց, որ իրեն ծեծել եմ, ես Վլադիմիր Կարապետիչին պատմեցի իրական պատմությունը:
-Եվ ի՞նչ ասաց:
-Միասին գնացինք գաղութ և իմ կիսատ թողած գործը նա ավարտեց:
-Ծեծեց:
-Ո՛չ, շան ծեծ տվեց, որից հետո աղմուկ չբարձրացնելու համար նախարարը ստորին թոշակի ուղարկեց: Տականքն աշխատելու փոխարեն, որ նման դեպքերը մանկական գաղութում բացառվեն, տառապյալ երեխաների լուսանկարներ էր հավաքում:
-Դե, կրկին Կարապետիչի պայծառ հիշատակի կենացը,- առաջարկեցի ես` բաժակս բարձրացնելով:- Երեխաների աչքեր ասացիր, մի բան հիշեցի: Չեռնոբիլյան աղետից հետո մեր շրջան երեխաներ ուղարկեցին: Մի քանի տասնյակ երեխայի իրենց ուսուցիչների հետ տեղավորել էինք դպրոցի դահլիճում: Գիտես, աղետի իրական պատկերի և հետևանքների մասին իմացանք տարիներ անց, այնպես էին մատուցում, որ սովորական վթար է եղել և երկու ամսից մարդկանց վերադարձնելու են իրենց բնակավայրերը: Ինչպես դու ես հիշում այն «իջեցված» երեխաների աչքերը, իմ հիշողության մեջ էլ անջնջելի հետք են թողել չեռնոբիլյան աղետից տուժած երեխաների աչքերը: Նրանց մեջ վախի, անորոշության քողը իսպառ վերացրել էր մանկական աչքերի երջանիկ կայծերը: Տարօրինակը նաև այն էր, որ դահլիճում երեխաներին հատուկ աղմուկն ու քաշքշոցին էին բացակայում: Աղետն իր մահազդու, անտեսանելի դրոշմն էր թողել նրանց վրա, մեկից մեծացրել էր:
-Այո, դու նկարագրեցիր մոտավորապես այն, ինչը ես տեսել էի մանկական գաղութի երեխաների լուսանկարներում,- ասաց ընկերս` բաժակը դատարկելով:
Ասում են` աչքերը մարդու հոգու հայելին են, ասում են նաև, որ հայերը յուրահատուկ, անկրկնելի թախծոտ աչքեր ունեն: Ամենայն հավանականությամբ, մեր ազգի աչքի լույսի մեջ դեռ Դեր Զորի դաժան արտացոլանքն է գամված, որը մինչ օրս էլ պահպանվել է:
Գուրգեն ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Արհավիրք
• Հայկանուշը
• Աղոթասերը
• Ադամանդի անտարբեր ցոլքը
• Հին օրերի Երևանս
• Ավոն
• Յուգդոն
• Կարոտախտ
• Ակամա համասեռամոլները
• Արեգակի զավակը
• Շունը
• Քարահունջ-Կրեմլ
• Սև կատուն
• ԱՀԱԲԵԿՉՈՒՀԻՆ
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-1
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-2
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-3
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-4
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-5
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-6

Մեկնաբանություններ