«Իրանի այն քաղաքներում, ուր հայեր են ապրում, նվազագույնը մեկ արժեքավոր շինություն գոյություն ունի»

«Իրանահայոց հանրագիտարանը» ներկայացնում է անվանի իրանահայերի կենսագրականները: Գիրքը նախաձեռնել և կազմել է Ժանետ Տիգրանուհի Լազարյանը, պարսկերենից թարգմանել է Ժորժ Աբրահամյանը:

Գրքի 30 բաժիններում, 1604-2012 թվականների ընդգրկումով, ներկայացված են 550 անվանի իրանահայեր` հոգևորականներ, խորհրդարանի պատգամավորներ, Իրաք-Իրան պատերազմի մարտիկներ ու նահատակներ, բարերարներ, բժիշկներ, գրողներ, արվեստագետներ և այլք: Ներկայացված են նաև նմուշներ իրանահայ նկարիչների, ճարտարապետների, քանդակագործների և ոսկերիչների աշխատանքից:
Գիրքը հրատարակվել է ՀՀ մշակույթի նախարարության և Հայաստանում Իրանի դեսպանության մշակույթի կենտրոնի աջակցությամբ:
Հայաստանում Իրանի դեսպանատան մշակույթի կենտրոնի խորհրդական ՄԵՀՐԱՆ ՇԻՐԱՎԱՆԴԸ մեզ հետ զրույցում ասաց, որ «Իրանահայոց հանրագիտարանը» աշխարհի հայերի համար է, այն ուղարկվել է տարբեր երկրներ և համալսարանական հիմք է նրանց համար, ովքեր ուզում են Իրանի և Հայաստանի պատմությունն ուսումնասիրել:
Գրքի շնորհանդեսը կլինի գարնանը, երբ հեղինակը` Ժանետ Տիգրանուհի Լազարյանը, կգա Հայաստան:
Անդրադառնալով մեր հարցին` «Գրախանութներում կլինե՞ն գրքի օրինակներ», մշակույթի կենտրոնի խորհրդականը պատասխանեց, որ գիրքը լույս է տեսել 800 օրինակով, մշակույթի նախարարությունը միգուցե որոշ օրինակներ հատկացնի գրախանութներին, իրենք միայն նվիրում են:
Գրքի ներածական խոսքում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Մելիքյանը նշում է, որ իրանահայ համայնքի պատմությունն աչքի է ընկնում ոչ միայն այն տեսանկյունից, որ մեր հայրենակիցները օտարադավան Իրանում կարողացել են պահպանել իրենց լեզուն, մշակույթը, հավատը և ավանդույթները, այլև լուրջ ներդրում են ունցել բուն Իրանի մշակութային, կրթական, գիտական, ռազմական, քաղաքական և այլ ոլորտներում: Դեսպանն ընդգծում է նաև, որ գրքի հեղինակը իրանական ամենահին տոհմերից մեկի` Լազարյանների շառավիղ է: «Այս տոհմի ներկայացուցչի նախաձեռնութամբ էր, որ Մոսկվայում ժամանակին կառուցվեց և սկսեց գործել մեծ հռչակ վայելող արևելյան լեզուների ինստիտուտը, որը մեզ ավելի հայտնի է որպես Լազարյան ճեմարան»,- նշում է նա:
Ժանետ Տիգրանուհի Լազարյանը գրքի առաջաբանում գրում է, որ իրանական կառավարությունների` ազգային և կրոնական փոքրամասնությունների նկատմամբ դրսևորած բարյացակամ վերաբերմունքի օրինակ է Իրանի տարածքում գտնվող հայկական հնադարյան եկեղեցիների վերանորոգումը (Ս. Թադեի վանք, Ստեփանոս Նախավկայի վանք և այլն): «Որպես կրոնական հանդուրժողականության օրինակ կարող ենք ներկայացնել նաև այն, որ Թեհրանում կառուցված առաջին եկեղեցին` Թադեոս-Բարդուղիմեոսը գտնվում է պարսկական մեծ բազարի տարածքում,- գրում է նա:- Իսկ Ս. Գևորգ եկեղեցին կառուցված է Թեհրանի Շափուր բազարում: Ի դեպ, այս եկեղեցու երկու կողմում գտնվում է հայկական ծերանոցը, որի մի շենքը նախատեսված է տղամարդկանց, մյուսը` կանանց համար: Հետաքրքրական է, որ շատ պարսիկներ մատաղի արարողությունները կատարում են հենց այս եկեղեցում»:
Ինչպիսի՞ն է իրանահայերի տնտեսական և հայկական կյանքը ներկա ժամանակաշրջանում:
«Ներկայումս իրանահայերն ունեն շուրջ 2000 տնտեսական հիմնարկ, կառավարում են բազմաթիվ գիտահետազոտական հիմնարկներ և կազմակերպություններ,- նշվում է գրքի առաջաբանում:- Իրանահայերը ոչ միայն պահպանել են իրենց ազգային նկարագիրը, այլև ոչ մի ջանք չեն խնայել Իրանի մշակույթի և արվեստի զարգացման գործում: Հայտնի նկարիչներից հիշատակի են արժանի Հակոբ Ջուղայեցին, Բոգդան Սալթանով Աստվածատուրը, ով հրավիրվեց Մոսկվա` Կրեմլի պալատը պատկերազարդելու համար, Անդր Սևրուգինը: Իրանի մշակույթի հռչակավոր դեմքերից են Ղաջարների պալատի հայտնի լուսանկարիչ Անտուան Խան Սևրուգինը, մանրանկարիչ Քլարա Աբգարը, ում անունն է կրում Իրանի թանգարաններից մեկը»:
Հեղինակը նշում է նաև, որ, Հայաստանից բացի, աշխարհի ոչ մի երկրում հայկական ճարտարապետությունն այնպես չի զարգացել, ինչպես Իրանում: Միայն Սպահանի Նոր Ջուղայում 13 գործող եկեղեցի կան: Այդ քաղաքներում, ինչպես և Թեհրանում, կառուցվել են եկեղեցիներ, որոնք ճարտարապետական տեսանկյունից արժեքավոր են և եզակի: Իրանի այն քաղաքներում, ուր հայեր են ապրում, նվազագույնը մեկ արժեքավոր շինություն գոյություն ունի:
Հավելենք նաև, որ վերջին հարյուր տարում Իրանում հայերեն տպագրվել են շուրջ 85 պարբերական և հազարավոր գրքեր:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ