ԼԵՌՆԵՐԻՑ ԱՅՆ ԿՈՂՄ ՆՈՐԻՑ ԼԵՌՆԵՐ ԵՆ

Աստծո անցած յոթ օրում հայերիս համար անհասկանալի աշխարհը ավելի անհասկանալի դարձավ, հասկանալի աշխարհը` ավելի հասկանալի:
Մարտի 1-ին ՀԱԿ-ի այս տարվա առաջին հանրահավաքն էր Մատենադարանին հարող տարածքում: Ի թիվս այլ ճշմարտությունների` հանրահավաքի բազմահազար մասնակիցներին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը բացատրեց` ի՞նչ է նշանակում wishful thinking` ցանկալին իրական ընդունելու հակում, որը սին հույսեր արթնացնելով` բթացնում է հասարակության զգոնությունը, հիշեցրեց, որ գործ ունենք Realpolitik-ի հետ, որի էությունը սկզբունքների զոհաբերումն է քաղաքական նպատակահարմարությանը: Կոնգրեսի ակտիվության մասին հանրահավաքների ու զանգվածային միջոցառումների թվով դատողներին վերստին բացատրվեց, որ հանրահավաքներն ինքնանպատակ չեն և որպես կանոն տեղի են ունենում ընտրությունների ընթացքում, բացառիկ սոցիալ-քաղաքական իրավիճակներում, իսկ հաճախակիությունը նվազեցնում է ներգործությունը: Հանրապետության առաջին նախագահը հայիթյան իսկապես ցնցող մի ասացվածք էլ մեջբերեց. «Լեռներից այն կողմ նորից լեռներ են»` հասկացնելու համար, որ գոյություն ունեցող խնդիրների լուծումից հետո ծագելու են նոր խնդիրներ: Հանրահավաքից հետո երթն ուղղվեց դեպի Մյասնիկյանի արձանը` հարգանքի տուրք մատուցելու 2008-ի զոհերի հիշատակին: Համարյա մեկ ամսից` ապրիլի 6-ին է նախատեսված հաջորդ հանրահավաքը:
Մարտի 1-ից սկսեց գործել Վերին Լարսի անցակետը: Վերջին տարիներին Ռուսաստանի և Վրաստանի միջև սա առաջին դիվանագիտական համաձայնությունն է: Անցակետը վերակառուցվել է և ապահովվել տեխնիկական միջոցներով:
«Son Dakika» կայքի հաղորդմամբ` Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանը հայտարարել է, որ Կիպրոսի հարցով բանակցությունների հաջող ավարտից հետո թուրքական զորքերն աստիճանաբար դուրս կբերվեն կղզուց: «Մենք նպատակադրվել ենք Կիպրոսի հարցում հաստատուն լուծման հասնել և այդ նպատակի իրականացման համար մեր պարտականությունները կկատարենք: Ոչ ոք թող չկասկածի Թուրքիայի լրջության վրա»,- ասել է Էրդողանը:
Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատում հունվարի 6-ին ներկայացված «Ցեղասպանության հիշատակի օրվա» օրինագծի քննարկումը շարունակվելու է ապրիլի 30-ին: Անգլիացիներն ընտրել են քննարկման հարմար ժամանակ` ապրիլի 24-ից հետո, երբ որոշ հարցեր արդեն պարզված կլինեն: Օրինագիծն ամբողջությամբ ընդունելու համար պետք է քննարկի նաև Լորդերի պալատը: Եթե խորհրդարանի երկու պալատներն էլ ընդունեն, հավանության պետք է արժանացնի Եղիսաբեթ Երկրորդ թագուհին:
Իսպանիայի Կատալոնիայի մարզի խորհրդարանը միաձայն ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը` Մարիա Ռոսա Ֆորտունիի և Խոսե Սամարտինի օրենսդրական նախաձեռնությամբ:
Հայաստանի քաղաքական կոալիցիայի կուսակցությունները` ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն, ՕԵԿ-ը, դիմել են անդամակցելու Եվրոպական ժողովրդական կուսակցությանը:
Ամբողջ շաբաթ Աթենքում ցուցարարների ու ոստիկանության բախումներ էին. հույներն իրենց բողոքն էին արտահայտում բյուջետային ծախսերը 4,8 միլիարդ եվրոյով կրճատելու կառավարության ծրագրի դեմ: Նրանք չեն հանդուրժում տարեկան 14 աշխատավարձի փոխարեն 12-ը ստանալը, եկամտահարկի բարձրացումը, կենսաթոշակների կրճատումը:
Կառավարության ծրագիրը արձագանքն է բյուջեի դեֆիցիտը կրճատելու Եվրամիության կոչին: Հունաստանի վարչապետ Գեորգիու Պապանդրեուն Բեռլինի ու Փարիզի օգնությանը դիմեց, բայց ԵՄ աջակցությունը ճգնաժամում հայտնված Հունաստանին առայժմ խիստ բարոյական է: Գերմանական թերթերից մեկն էլ առաջարկել է` «Թող վաճառեն Ակրոպոլիսը»:
Մարտի 2-ին «Zaman»-ը գրում էր. «Մոտեցող ապրիլի 24-ն ամեն անգամ ցեղասպանության թեստ է դառնում թուրք-ամերիկյան հարաբերություններում: Այս տարի էլ ապրիլի 24-ի նախաշեմին թուրքական դիվանագիտությունն ակտիվ գործողությունների է անցել` կանխելու անցանկալի զարգացումները»: Թերթը նկատում է, որ այս տարի Անկարան առավել կտրուկ է արձագանքում իրադարձություններին. մասնավորապես արտգործնախարարությունը զգուշացնում էր, որ 252 բանաձևի ընդունումն ուղիղ հարվածի տակ կդնի հայ-թուրքական մերձեցման հեռանկարը:
Նախօրեին արձագանքելով թուրք գործընկերոջ հայտարարությանը, որ հայ-թուրքական արձանագրությունները խորհրդարանում կարող են վավերացվել 3 օրում, բայց դա չի արվում և գործընթացը կարող է նաև կասեցվել, ՀՀ ԱԳ նախարար Էդուարդ Նալբանդյանն ասել էր. «Եթե իրականում այդպիսի հայտարարություն է արվել, ուրեմն Թուրքիան դեռ ամիսներ առաջ կարող էր վավերացնել արձանագրությունները, բայց չի արել: Արձանագրություններն ուղարկվել էին Թուրքիայի խորհրդարան անցյալ տարվա հոկտեմբերին: Ոչ թե 3 օր է անցել, այլ ավելի քան 33 անգամ 3 օր: Այսինքն` Թուրքիան խոստովանում է, որ արհեստականորեն ձգձգում է վավերացման գործընթացը: Դա ակնհայտ խախտում է ձեռք բերված պայմանավորվածությունների, որոնց մասին հստակ ասվում է դեռևս 2009-ի օգոստոսի 31-ի Հայաստանի, Թուրքիայի, Շվեյցարիայի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների համատեղ հայտարարության մեջ: Ավելին` համաձայնությունների իրականացումը չսկսած` թուրքական կողմը բացահայտ սպառնալիք է հնչեցնում հնարավոր դադարեցման վերաբերյալ: Նախապայմանների լեզվին ավելանում է սպառնալիքների լեզուն: Չեմ կարծում, որ առանց այդ գործելաոճի վերանայման կարելի է առաջընթաց արձանագրել կարգավորման գործընթացում»:
Մարտի 4-ին ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովը 23 կողմ, 22 դեմ, 1 չքվեարկած հարաբերակցությամբ ընդունեց Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող թիվ 252 բանաձևը:
Կոնգրեսի հանձնաժողովում բանաձևի ընդունումից առաջ օրինագծին ընթացք չտալու կոչով հանձնաժողովի նախագահ Հովարդ Բերմանին էր դիմել ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը: Մինչ հանձնաժողովի քվեարկությունը պատասխանելով Հայոց ցեղասպանության բանաձևի հարցում նախագահ Բարաք Օբամայի և իր դիրքորոշման փոփոխության հարցին` Քլինթոնը նշել էր, որ հանգամանքներն էականորեն փոխվել են. «Երբ նախագահ Օբաման ստանձնեց պաշտոնը, և ես դարձա պետքարտուղար, մենք վճռեցինք, որ Թուրքիայի և Հայաստանի կառավարություններին մերձեցնելու Շվեյցարիայի նախաձեռնած գործընթացն արժանի է սատարման, և այդպես էլ վարվեցինք. ես անձամբ ներկա եմ եղել Ցյուրիխում հայ-թուրքական արձանագրությունների ստորագրմանը: Մենք կարծում ենք, որ դա է երկու երկրների հարաբերությունների կարգավորման ճանապարհին ծագած խնդիրների լուծման պատշաճ մակարդակը»: «Չեմ կարծում, թե որևէ այլ երկիր պետք է որոշի` ինչպես երկու երկրները լուծեն իրենց միջև եղած խնդիրները: Ինչպես նախագահ Օբաման, այնպես էլ ես թե՛ անցած տարի, թե՛ այս տարի հստակեցրել ենք, որ չենք հավատում, թե Կոնգրեսի որևէ գործողություն տեղին է, և դեմ ենք դրան»: Տիկին Քլինթոնը հիշեցրել է, որ Կոնգրեսի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովը երեք անգամ հավանություն է տվել համանման օրինագծերին. «Հավանական է, որ նրանք կրկին նույն կերպ կքվեարկեն: Բայց մենք չենք հավատում, որ ամբողջ Կոնգրեսը կանդրադառնա կամ պետք է ընթացք տա այդ բանաձևին, և մենք դա հստակ ասել ենք բոլոր ներգրավված կողմերին»:
ՀՀ ԱԳ նախարար Էդուարդ Նալբանդյանը բարձր է գնահատել Կոնգրեսի հանձնաժողովում 252 բանաձևի ընդունումը, համարելով «համամարդկային արժեքներին ամերիկյան ժողովրդի նվիրվածության ևս մեկ վկայություն և կարևոր քայլ մարդկության դեմ ոճիրների կանխարգելման ճանապարհին»:
Թուրքիայի նախագահ Աբդուլլահ Գյուլը հայտարարել է, որ բանաձևը հեռու է պատմական իրողություններից և Թուրքիա-ԱՄՆ հարաբերություններում անհամատեղելի քայլ է, որ վնասելու է Կովկասում խաղաղության ու կայունության հաստատմանը և ժողովուրդների միջև մնայուն բարեկամական հարաբերություններ կառուցելու ջանքերին: «Պատմության դեմ անարդարություն է քաղաքական շահերից ելնելով ընդունված այս որոշումը: Այս քվեարկությունից հետո ցանկացած ոլորտում բացասական արդյունքների համար Թուրքիան պատասխանատու չէ»,- ասել է Գյուլը: «Ֆրանսպրեսի» փոխանցմամբ` Գյուլն ասել է, որ բանաձևը «արժեք չունի թուրք ժողովրդի աչքում» և հարված կհասցնի Թուրքիայի և Հայաստանի միջև տասնամյակների թշնամանքին վերջ տալու ջանքերին:
Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանը քվեարկությունից անմիջապես հետո դատապարտել է բանաձևի ընդունումը և անհանգստություն հայտնել, որ կվնասի թուրք-ամերիկյան հարաբերություններին և Թուրքիայի ու Հայաստանի հարյուրամյա թշնամանքին վերջ դնելու ջանքերին, հաղորդել է «Ռոյթերզը»:
«Մենք դատապարտում ենք այդ բանաձևը, որը մեղադրում է թուրք ազգին մի հանցագործության մեջ, որը նա չի կատարել»,- հայտարարել է Թուրքիայի կառավարությունը:
Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Ահմեդ Դավութօղլուն հայտա րարել է, թե Թուրքիան կոչ է անում Հայաստանին բացել արխիվները և բանակցություններ վարել դեմ առ դեմ, ոչ թե ճնշում բանեցնել Կոնգրեսի միջոցով: Նա տարօրինակ է համարում բանաձևի 1 ձայնի առավելությամբ ընդունվելը: «Թուրքիան այն երկիրը չէ, որի վրա կարելի է ճնշում բանեցնել: Ցավոք, մի շարք երկրներ մինչև այժմ դա չեն հասկացել: Երբ մենք Հայաստանի հետ ստորագրում էինք արձանագրությունները, մենք ազնիվ էինք, բաց և մտածում էինք, որ կարող ենք վերջ դնել տարաձայնություններին: Սակայն Հայաստանի ու Թուրքիայի հարաբերությանը երրորդ կողմի միջամտությունը, տվյալ դեպքում ԱՄՆ-ի, բարդացնում է հաշտության գործընթացը»,- ասել է Դավութօղլուն` հիմնավորապես «մոռանալով», որ հայ-թուրքական հարաբերություններում միշտ էլ եղել է «երրորդ կողմը»` Ադրբեջանը, որը և իրականում բարդացնում է բոլոր խնդիրները: Նախարարը մամլո ասուլիսում նաև տեղեկացրել է, որ բարձրաստիճան դիվանագետների մի պատվիրակություն է մեկնել Մոսկվա` ՌԴ ԱԳՆ-ում քննարկելու ԱՄՆ-ի Կոնգրեսում 252 բանաձևի ընդունման ու ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցերը:
«Milliyet»-ը գրում է. «Թուրքիան շատ լուրջ արձագանք տվեց բանաձևի ընդունմանը և անմիջապես հետ կանչեց իր դեսպանին Վաշինգտոնից: Թուրքիան ուղիղ եթերում ուշի ուշով հետևում էր քննարկումներին` հույսը դնելով Քլինթոնի և Օբամայի վարչակազմի հորդորների վրա, որոնք կոչ էին անում դեմ քվեարկել փաստաթղթին»:
«Gumhuriyet»-ը գրում է. «Երեկ ողջ օրը Թուրքիայում եռուզեռ էր տիրում: Անկարան հայտարարություններ էր տարածում և զգուշացնում, որ փաստաթղթի ընդունման դեպքում պատրաստ է դիմելու ցանկացած քայլի: Բանակցությունները շարունակվում էին մինչև վերջին պահը»:
«Washington Post»-ը գրում է. «Չնայած Թուրքիայի ճնշումներին` Ներկայացուցիչների պալատի հանձնաժողովը կողմ քվեարկեց բանաձևին, որը կոչ է անում ԱՄՆ-ի նախագահին ապրիլի 24-ի ավանդական ուղերձում օգտագործել «ցեղասպանություն բառը»: Այդուամենայնիվ, ամերիկացի պաշտոնյաները հույս ունեն, որ բանաձևը նախկինում ընդունված նույնաբովանդակ փաստաթղթերի նման այս անգամ էլ կսառեցվի և շատ հեռուն չի գնա»:
«The Wall Street Journal»-ի հարցազրույցում թուրք պրոֆեսոր Հուսեյն Բաղչին ասել է. «Հայ-թուրքական հաշտեցման գործընթացն այլևս կարելի է ավարտված համարել»: Պրոֆեսորը կանխատեսել է, որ Թուրքիայում վերջին տարիների հակաամերիկյան տրամադրությունները կսրվեն, և քվեարկությունը կդիտվի որպես կառավարության արտաքին քաղաքականության ձախողում: «The Wall Street Journal»-ը նաև հաղորդում է, որ քվեարկության արդյունքներն անհանգստացրել են ամերիկյան խոշորագույն պաշտպանական ընկերություններին` Lockheed Martin, Boeing, Raytheon, United Technologies, Northrop Grumman-ին, որոնք Թուրքիայի հետ ուղղաթիռների, հրթիռների, F-35 ռմբակոծիչների վաճառքի պայմանագրեր ունեն և վախենում են պայմանագրերը չեղյալ հայտարարվելուց:
«Los Angeles Times»-ը հիշեցնում է, որ բանաձևի քննարկումներին ներկա են եղել ցեղասպանությունը վերապրած երեք հայ կանայք, և մեջբերում է կոնգրեսմեն Հարրի Աքերմանին. «Նրանք այստեղ են արդարության համար, մինչև ե՞րբ կարող են սպասել»: Թերթը գրում է. «Նախաձեռնության հեղինակներն ասում են, որ նախագիծը պալատի լիագումար նիստ կբերեն, երբ համոզված կլինեն, որ բավարար թվով աջակիցներ կունենան»:
Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Էլմար Մամեդյարովը մեկնել էր Փարիզ` հանդիպելու ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահներին, Ֆրանսիայի նախագահի արտաքին քաղաքական հարցերով խորհրդական Ժան-Դավիդ Լևիտին: Մամեդյարովը մտադիր էր համանախագահներից ճշտել Հայաստանի առաջարկները մադրիդյան սկզբունքների չհամաձայնեցված կետերի վերաբերյալ. «Ադրբեջանական կողմն այդ փաստաթղթի մանրակրկիտ ուսումնասիրությունից հետո հայտարարել է, որ որոշ բացառություններով սկզբունքորեն ընդունում է: Մենք ուզում ենք իմանալ հայկական կողմի տեսակետը նորացված փաստաթղթի վերաբերյալ»: Նրա խոսքով` համանախագահների վերջին առաջարկները նախատեսում են հակամարտության կարգավորման շրջանակներում բոլոր հաղորդակցուղիների բացում. «Նշանակում է` հակամարտության կարգավորումը ոչ միայն կհանգեցնի թուրք-հայկական սահմանի բացմանը, այլև բոլոր սահմանների և հաղորդակցուղիների, ենթակառույցների վերականգնման, տնտեսությունների ինտեգրման, բարգավաճման և ամբողջ տարածաշրջանի կենսամակարդակի աճի»,- կանխատեսել է Էլմար Մամեդյարովը:
Վաչիկ ՄԵԼԻՔՍԵԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ