Ինչու Վլադիմիր Պուտինը աթեիստին տարավ մենաստան

Ամառներն անտառապատ Վաալամի փառահեղ մենաստանը, շրջապատված Լադոգայի մուգ ջրերով, կարելի է անվանել հրաշալի, հանգիստ ու ոգեշնչող վայր: Դա Վլադիմիր Պուտինի սիրած ապաստանն է, և 2001-ից նա պարբերաբար այցելում է սուրբ վայրեր: Այս շաբաթ նա անսովոր հյուր էր բերել, սովետական համակարգի վետերան, Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյին, որ չի հետևում աստվածավախության պոստկոմունիստական մոդային և կենսախնդորեն իրեն անվանում է «ուղղափառ աթեիստ»: Հուլիսի 17-ին ռուսները նորություններով տեսան՝ ինչպես երկու նախագահներին համառոտ ցուցադրում էին մենաստանի դրամատիկ վերածնունդը, երբ 1989-ին սովետական իշխանությունը մենաստանը կառավարման հանձնեց ուղղափառ եկեղեցուն: Երկու հյուրերը տարբեր էին արձագանքում: Երբ նրանց ցույց էին տալիս սրբազան մասունքներն ու առարկաները, Պուտինը ուղղափառին վայել պահվածք ուներ՝ նա խաչակնքում էր ու համբուրում սրբապատկերները: Հյուրը նույնպես համբուրում էր, բայց չէր խաչակնքում: Որոշ ռուս հեռուստադիտողների թվաց, որ իրենց նախագահը հուսահատ ջանքեր է գործադրում հյուրին հավատի բերելու: Կղզում վերակառուցել են, նորացրել ու զարդարել են ոչ միայն գլխավոր տաճարը, այլև տասնյակ այլ շենքեր: Կոմունիզմի տարիներին կղզի էին ուղարկում երկրորդ համաշխարհայինի հաշմանդամներին, նրանք ապրում էին բավականին խիստ պայմաններում: Երբ կղզին անցավ եկեղեցու իշխանության տակ, կարգուկանոն հաստատեց բավականին բարդ դատավարություններով Վալաամի բնակիչների հետ, նրանցից շատերը կղզուց հեռացան: Վալաամում վերականգնվեց կայսերական Ռուսաստանի աշխարհը, ճիշտ է, ցուցադրական, որ ակնհայտորեն կշփոթեցներ Դոստոևսկուն: Հյուրերին ցույց են տալիս Աստվածամոր սրբապատկերը, որ հինավուրց հանրահայտ սրբապատկերի կրկնօրինակն է: Սրբապատկերն ուղարկել են միջազգային տիեզերակայան և տիեզերքում հազար անգամ պտտվել է Երկրի շուրջ ու վերադարձել կղզի: Մատուռներից մեկում «շաբաթվա հյուրերին» պատմեցին Ռուսաստանի երկար պատմությունից մի քանի էջեր: Մատուռը 1914-ին սկսել է կառուցել մեծ իշխան Նիկոլայ Նիկոլաևիչը, որ Գերմանիայի կայսեր դեմ պատերազմում եկեղեցական զորքերի հրամանատարն էր: Իսկ շինարարությունն ավարտվել է 2017-ին: Ի նշան մենաստանի հիմնադիրի նկատմամբ հարգանքի՝ հոգևորականներն այստեղ աղոթում են զոհված ռուս զինվորների հոգու հանգստության համար՝ 18-րդ դարում շվեդների դեմ կռվածներից սկսած, ու նրանց, որ զոհվում են այսօր Սիրիայում: Այստեղ հիշում են Լենինգրադի նացիստական շրջափակման զոհերին: Պուտինը կարողացավ մի քանի րոպեում հյուրին մատուցել գաղափարը՝ թե ինչ պետություն է ուզում ղեկավարել: Այդ պետությունը պիտի արժանավոր ժառանգը լինի Ռուսատանի բոլոր նախորդ սերունդների, ցարերից մինչև կոմունիստներ, նրանց քաջության, ինքնազոհաբերման պատրաստակամության ու ռազմական արիության ժառանգորդը: Անցյալի փառքի այդ բոլոր ժամանակներում Ռուսաստանն ու Բելառուսը մեկ կայսրության մաս են եղել: Երկու նախագահն էլ դա հիանալի հասկացան: Կարելի է միայն գուշակել՝ ինչ էր մտածում Լուկաշենկոն: Վերջին տարիները նա Ռուսաստանի հետ համառ կռիվներ է տալիս՝ փորձելով պաշտպանել իր երկրի անկախությունը Մոսկվայի չթուլացող ճնշումներից: Ռուսաստանը չի ցանկանում կենսագործել երկու պետությունների միավորման՝ վաղուց դադարի վիճակում գտնվող համաձայնագիրը, որ կնքվել է 1997-ին (դաշնային պետության համաձայնագիրը իրականում կնքվել է 1999-ին և միավորման մասին խոսք չի եղել): Լիովին հնարավոր է, որ Պուտինը երազում է ղեկավարել այդ նոր պետությունը՝ 2024-ից հետո իշխանություն մնալու շանս տեսնելով: Մերձավոր հեռանկարում Կրեմլը, ամենայն հավանականությամբ, կձգտի իր վերահսկողությունը տարածել Բելառուսի վրա, որ փոխհատուցի ազդեցության կորուստը Ուկրաինայում:

Ամենամռայլ պահերին կիևցի ստրատեգները անհանգստանում են, որ Ռուսաստանը կարող է կազմակերպել ակցիա, որը կանվանվի Ուկրաինայի ագրեսիա Բելառուսի դեմ: Դա Մոսկվային կտա արդարացում՝ ուժեղացնելու իր վերահսկողությունը Բելառուսի վրա՝ պաշտպանելու ու Ուկրաինայի դեմ «հակահարձակման» կազմակերպման համար: Բայց Լուկաշենկոն, կարծես, խուլ է Մոսկվայի բոլոր գայթակղությունների առաջ: Ինչ-որ ժամանակ նրան քննադատում էին, անվանում էին Եվրոպայի վերջին բռնակալ, բայց նա որոշակի հարգանքի արժանացավ իր լիբերալ հայրենակիցների կողմից՝ Կրեմլին հաստատուն դիմակայության համար: Չխզելով ռազմական կապերը Ռուսաստանի հետ՝ Լուկաշենկոն մերժում է Բելառուսում մշտական ռազմաբազա ստեղծելու Մոսկվայի պահանջը և բարելավում է հարաբերությունները ՆԱՏՕ-ի հետ: Բելառուս հայրենասերներին զարմացնելով ու ուրախացնելով՝ Լուկաշենկոն սկսել է բելառուսերեն խոսել: Նա մերժում է «ռուսական աշխարհի» հայեցակարգը, որ քարոզում են Պուտինի կառավարությունն ու ռուսական եկեղեցին: Այդ գաղափարի էությունն այն է, որ սլավոնական ու ուղղափառ արմատները ստեղծում են բնական համերաշխություն, որ միավորում է Ռուսաստանին, Ուկրաինային ու Բելառուսին: Հունվարին ուկրաինական անկախ եկեղեցու հռչակումը հզոր հարված էր պանսլավիստական հայեցակարգին, որ հնարավոր է վերածնել, եթե Ռուսաստանը իրականացնի Բելառուսի քաղաքական նվաճումը: Անկասկած, Մոսկվային ավելի ձեռնտու է այն իրավիճակը, որը թույլ կտա իր վերահսկողությունը հաստատել Բելառուսի վրա Լուկաշենկոյի դժկամ համաձայնությամբ՝ նրան գահընկեց չանելով: Ցինիկի տեսակետից՝ Լուկաշենկոյին ցարերի ժամանակ բարգավաճած մենաստան հրավիրելը փափուկ ուժի դրսևորման հերթական քայլն է՝ փափուկ ու կոշտ ուժերի կիրառման հերթագայության մեջ: Բայց Լուկաշենկոն կարող է չհանձնվել: Սովետական բնազդները յուրացրած Լուկաշենկոն կարող է պարզապես բավարար լսողություն չունենալ ռուսական նոր երաժշտական տրամադրության համար, որտեղ մեկ ներդաշնակ երգեցողության մեջ են միաձուլվում ուղղափառությունը, կոմունիզմը և սովետական աշխարհաքաղաքական երազանքները:
The Economist (Մեծ Բրիտանիա)

Հ.Գ. Բորիս Ջոնսոնին վարչապետ ստացած բրիտանացիները իրենց մասին մտածելու փոխարեն՝ ռուս-բելառուսական զիգզագներով են տարված: Ինչու՞: Ամբողջ խնդիրը 2024-ից հետո Վլադիմիր Պուտինի ճակատագիրն է՝ կշարունակի՞ նախագահել, թե՞ նոր նախագահ կունենա Ռուսաստանը: Բայց այդ հարցի պատասխանը ոչ ոք չունի, անգամ ինքը՝ Պուտինը: Ճիշտ ինչպես Պուտինը՝ Լուկաշենկոն ևս չի ցանկանում հեռանալ: Նրանք շատ նման են իրար՝ հավերժ իշխանության իրենց ձգտումներում՝ միանգամայն անկեղծ հավատալով, որ առանց իրենց երկիրը վարի կգնա: Որ բազում անելիքներ ունեն՝ անգամ իրենք իրենց համար չպատասխանելով հարցին՝ բավարար ժամանակ չե՞ն ունեցել իրենց ծրագրերը կյանքի կոչելու համար: Ու եթե չի ստացվել, ուրեմն չի ստացվելու նաև ևս 5 կամ 6 տարում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ