«Բավականին շանտաժային հանգույց է ստեղծվել»

«ՉԼԻՆԻ ԹԵ ՀԱԿ-Ի ՆԵՐՍՈՒՄ ԱՆՀԱՇՏ ՄՈՏԵՑՈՒՄՆԵՐԸ ՀԱՆԳԵՑՆԵՆ ԼՈՒՐՋ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ»
Ղարաբաղյան հիմնախնդրի բանակցություններում «թայմաուտ» է հայտարարվել։ Մինչև աշուն բանակցող կողմերին ժամանակ է տրվել մտորելու, եզրահանգումներ անելու համար։ Սրան զուգահեռ, Հայաստանում քաղաքական ուժերը, մասնավորապես, «Ժառանգությունը», ՀՀ իշխանություններից պահանջում են ճանաչել ԼՂՀ-ի անկախությունը։ Խնդրի շուրջ զրուցում ենք ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության անդամ ՍՏԵՓԱՆ ՍԱՖԱՐՅԱՆԻ հետ։
-Բանակցային գործընթացի այս փուլում որքանո՞վ է նպատակահարմար ԼՂՀ-ի անկախության ճանաչման ձեր պահանջը, և, ընդհանրապես, նպաստելո՞ւ է, արդյոք, հիմնախնդրի կարգավորմանը։
-Եթե բանակցային գործընթացն ընթանա այսպես, այսինքն` հայկական իրական շահերին և ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ ձևավորված իրողություններին ոչ համարժեք, միակ ճիշտ քայլը Ղարաբաղի անկախության ճանաչումն է։ «Ժառանգությունը» հասարակական-քաղաքական ճանաչման գործընթաց է սկսել, ինչի համար հիմք են նաև 2007-ի օգոստոսին ներկայացված ԼՂՀ-ի անկախությունը ճանաչելու մասին օրինագիծը, որը 2008-ի ապրիլին անգամ չներառվեց ԱԺ-ի օրակարգ։ Այս քայլով ԱԺ մյուս խմբակցությունները ցույց տվեցին, որ իրենք կողմնակից չեն անկախության ճանաչմանը։ Սրան անմիջապես հաջորդեց մայնդորֆյան հռչակագիրը, որտեղ ՀՀ իշխանությունները գրավոր հավանության արժանացրին մադրիդյան առաջարկները` պարտավորություն ստանձնելով որևէ այլ եղանակով խնդիրը չլուծել։ Իսկ բազմաթիվ հակամարտությունների կարգավորման փորձերն արդեն ցույց են տվել, որ վերջնահաշվում դրանց լուծումները եղել են միակողմանի ճանաչման ձևով (Կոսովո, Հարավային Օսիա, Աբխազիա)։
-Նախադեպերի օրինակո՞վ եք փորձում առաջնորդվել։
-Ոչ միայն նախադեպերով։ Իրականում հիշյալ նախադեպերի համար Ղարաբաղն ինքն է նախադեպ։ Ի դեպ, մայնդորֆյան հռչակագրով, ի թիվս այլ լուծումների, Հայաստանը բացառել է միակողմանի ճանաչման գնալու քայլը։ Այսօր, երբ մադրիդյան սկզբունքներն արդեն մասնակիորեն հանրության սեփականությունն են, ակնհայտ է, որ դրանք խարդախություն են և՛ ՀՀ-ի, և՛ ԼՂՀ-ի շահերի հանդեպ։ Հետևաբար, մենք մեր ուղերձում նպատակահարմար ենք համարում Ղարաբաղի անկախության անվերապահ ճանաչումը։
-Եթե ԼՂՀ-ն կրկին դառնա բանակցող կողմ, կարո՞ղ է դա ձեր պահանջին հավասարազոր լինել։
-Մոսկովյան վերջին հանդիպումը շատ մտահոգիչ եզրակացությունների տեղիք է տվել։ Նախկինում էլ հայտարարվում էր, որ Ղարաբաղն ինչ-որ մի պահի կդառնա բանակցային կողմ։ Այս հանդիպումից անմիջապես հետո Ռուսաստանի համանախագահը հասկացրեց, թե դա որ պահն է, այսինքն` Ղարաբաղն ինչ-որ մի պահի կդառնա բանակցային կողմ։ Ղարաբաղը կմիանա բանակցային գործընթացին, երբ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները ստորագրեն սկզբունքների վերաբերյալ շրջանակային համաձայնագիր։ Սա շատ վտանգավոր է, քանի որ, փաստորեն, Ղարաբաղը դառնալու է ընդամենն այդ տխրահռչակ սկզբունքների իրականացնողը միայն։ Այս հայտարարություններից հետո չի հնչում ՀՀ նախագահի և արտգործնախարարի կոշտ դիրքորոշումը, որ Ղարաբաղը պետք է ներգրավվի սկզբունքների համաձայնեցման փուլում, այլապես առկա ձևաչափով անընդունելի է բանակցությունները շարունակել։
-Մինչ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների մոսկովյան հանդիպումը` Հայաստանում բողոքի ակցիաներ էին նախատեսվում, մասնավորապես, ՀՅԴ-ի կողմից։ Հնարավո՞ր է` ինչ-որ փուլում «Ժառանգությունն» էլ միանա ՀՅԴ-ին։ Այս հարցում ձեր նպատակները համատեղվո՞ւմ են։
-Համատեղ որևէ միջոցառման կազմակերպումը քննարկման ենթակա հարց է, բայց տվյալ պարագայում մենք ունենք նաև ընդդիմադիր մեկ այլ բևեռի հետ որոշակի հարցեր համաձայնեցնելու խնդիր։ Իհարկե, այսօր ՀՅԴ-ն կտրականապես չի ժխտում ԼՂՀ-ի անկախության ճանաչման նպատակահարմարությունը։ Տեսականորեն առկա են ընդհանրության եզրեր, և միգուցե փոխադարձ ընդունելի համաձայնությունների հանգելու դեպքում հարկադրված կլինենք համատեղ միջոցառումներ կազմակերպել։ Այստեղ էականն այն է, որ «Ժառանգության» դիրքորոշումն ի սկզբանե բացասական էր մադրիդյան սկզբունքների խնդրում, ու վերջերս էլ ՀՅԴ-ն բացասական մոտեցում ցուցաբերեց այդ սկզբունքների առնչությամբ, որոնք մշակվել են դեռևս 2004-ին` Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության օրոք, Վարդան Օսկանյանի ակտիվ դերակատարությամբ։
-Ի դեպ, ՀՅԴ-ի դիրքորոշման ու կարգավիճակի փոփոխության մասին։ Իշխանությունն ասում է` «գտնվել է» կառուցողական, առողջ ընդդիմություն, ընդդիմությունն էլ թե` ՀՅԴ-ն «ձևական» ընդդիմություն է։ Որպես խորհրդարանական գործընկեր, Դուք ՀՅԴ-ն համարո՞ւմ եք ընդդիմադիր ուժ։
-ՀՅԴ-ի նկատմամբ երկու թևերի գնահատականների մեջ և՛ օբյեկտիվ, և՛ սուբյեկտիվ պատճառներ կան։ Չեմ ցանկանում անտեղի համարել որևէ մտահոգություն։ Ժամանակին «Ժառանգության» հանդեպ ևս նման մոտեցումներ էին հնչեցնում։ Կարծում եմ` ցանկացած ուժ ինքը պետք է ապացուցի` արդյո՞ք սկզբունքային ընդդիմություն է։ Առավել ևս, որ այսօր դրա հնարավորությունը կա։ Նկատի ունեմ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի` ընդդիմադիր ուժերով համագործակցության նոր ավանդույթ ձևավորելու առաջարկը, քաղաքական պլատֆորմներ ստեղծելու գաղափարը։
-Այսինքն` չե՞ք բացառում քաղաքական որևէ պլատֆորմի շուրջ ընդդիմադիր ուժերի համագործակցությունը։
-Այսօր մենք դեռ սպասում ենք ՀՅԴ-ի պլատֆորմի հրապարակմանը։ Երբ այն պատրաստ լինի, կարծում եմ` քաղաքական ուժերը համագործակցության եզրեր կգտնեն։
-Ղարաբաղյան հիմնախնդրի վերջին զարգացումների առնչությամբ ՀԱԿ-ը, կարծես, որոշակի պասիվություն դրսևորեց։ Տարօրինակ չէ՞ր։
-Չպետք է մոռանալ, որ ՀԱԿ-ը ստեղծվել է երկրում սահմանադրական կարգը վերականգնելու և հաստատելու հրամայականով։ Այդ կառույցի ներքո համախմբված 18-ից ավելի քաղաքական ուժերը մի կողմ են թողել արտաքին քաղաքականության ոլորտում գաղափարախոսական տարաձայնությունները և համախմբվել ազատ, արդար ընտրություններ անցկացնելու, ժողովրդի իշխանություն ձևավորելու նպատակով։ Այս ընթացքում հատկապես հայ-թուրքական հարաբերությունների և ղարաբաղյան հիմնախնդրի շուրջ մարտահրավերներն ակտիվացան, որի հետևանքով կոնգրեսի ներսում տարբեր, իրարամերժ դրսևորումների ականատեսը եղանք։ Թե ինչպես կլուծի իր ներքին տարաձայնությունները ՀԱԿ-ը, իր խնդիրն է։ Բայց չլինի թե ՀԱԿ-ի ներսում անհաշտ մոտեցումները հանգեցնեն լուրջ խնդիրների։ ՀԱԿ-ում այսօր ազգայնական շեշտադրումներն է՛լ ավելի են խորացել, մինչդեռ նախկինում առավել լիբերալ, ազատական մոտեցումներ էին առկա։
-Ղարաբաղյան հակամարտության զարգացումներում աշնանն ակտիվություն ակնկալվո՞ւմ է։
-Աշնանային զարգացումների առնչությամբ արժե որոշակի մտահոգություն ունենալ, նախ և առաջ, արտաքին քաղաքականության ծիրում։ Տպավորություն է ստեղծվում, թե 2006-ի նմանությամբ միջնորդները ժամանակավոր դադար են վերցրել` ցույց տալով, որ իրենք արել են իրենցից կախված ամեն ինչ։ Հիմա կողմերը վերջնական պատասխան պետք է տան` որևէ փաստաթուղթ ստորագրո՞ւմ են, թե՞ ոչ։ Եթե հնչած հայտարարություններն էլ ի մի բերենք, ուղերձներն այսպիսին են` այժմ Հայաստանից ու Ադրբեջանից է կախված խնդրի վերջնական լուծումը։ Ակնհայտ է մի բան նաև, որ Հայաստանը տեղափոխել են մի դաշտ, որտեղ նա դրական է արձագանքում ամեն ինչին։ Ադրբեջանին ասում են` ապահովել ենք այնպիսի վիճակ, որ առաջին էտապում հնարավոր է վերադարձնել առնվազն հինգ ազատագրված տարածք։ Սրան Հայաստանի իշխանությունը դրական է արձագանքել, ու այժմ Ադրբեջանն է, որ պետք է պատասխանի առաջարկին` ուզո՞ւմ է միայն հինգ տարածք ունենալ այս պահին։ Հայաստանին ուղերձն էլ հետևյալն է` եթե ուզում եք հայ-թուրքական սահմանի բացում, Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հստակեցում, մինչև հոկտեմբեր լուրջ մտածեք ու ստորագրեք փաստաթուղթը։ Չնայած Հայաստանն այսօր հույսը դրել է այն բանի վրա, որ Ադրբեջանը չի համաձայնի փաստաթուղթը ստորագրելուն։ Ստացվում է, որ բավականին շանտաժային հանգույց է ստեղծվել։ Այս իրավիճակում ներքաղաքական լարվածությունը ևս կմեծանա։
Զրուցեց Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ