«Խաղաղություն կամեցողը միշտ պետք է զգոն լինի, միշտ զենքը ձեռքին կամ բարձի տակ»
20.03.2020 | 03:35
«Իրատեսի» հյուրը գրող, հրապարակախոս ՆԱՆԵՆ է:
-Նանե, թագավարակի (կորոնավիրուսի) պատճառաբանված (կամ գուցե՝ չպատճառաբանված) խուճապի հաղթարշավը մղում է բոլորիս սևեռվել այդ կետի վրա և կամա-ակամա դառնալ համընդհանուր անհանգստության կրողը: Բայց քիչ չեն նաև անտարբեր, անգամ սարկաստիկ արձագանքներն այս ամենին: Մի ոչ հայկական կայքում էլ այլևայլ փաստերի համադրությամբ եզրահանգել էին, թե այս համաճարակը, ոչ ավել, ոչ պակաս, Չինաստանի հաշվարկված տնտեսական ծրագիրն էր՝ օտարերկրացի ներդրողների բաժնեմասերն էժան ձեռք բերելու և միանձնյա տնօրինելու կանխագծված սցենարով: Դուք, քննելով այս իրողությունը բժշկի մասնագիտական հայացքով և հանրային խնդիրներին մշտապես արձագանքողի մտահոգությամբ, ի՞նչ անուն կտաք կորոնավիրուսային պատմության չընդհատվող երթին:
-Նորություն չեն մոլորակով մեկ ընթացող ծրագրավորված գլոբալ գործընթացները, որոնք շատ բան են ներառում իրենց մեջ, բոլոր ուղղություններով են շոշափուկներ տարածել: Եվ այդ գործընթացների, մեղմ ասած, ոչ բարի նպատակներն էլ արդեն նորություն չեն: ՈՒ քանի որ դրանց դեմ լուրջ հակազդեցություն չի ձևավորվում, «ձնագունդը» հսկայանում է օր օրի: Գիտության նվաճումներն էլ հաճախ օգտագործվում են ի չարս, իհարկե՝ քողածածկ, բարության դիմակներով, արհավիրքների, համաճարակների տեսքը կապկած: Առանձնապես թաքուն տեղեկատվություն չէ նաև աշխարհի այս կամ այն երկրում վտանգավոր ինֆեկցիաների հետազոտմամբ (և ոչ միայն) զբաղվող բիոլոգիական լաբորատորիաների առկայությունը, իսկ դրանք ականների պես ամեն պահ կարող են «պայթել», դուրս հանել իրենց պարունակությունը: Դրա օրինակները ևս կան: Այնպես որ, չի բացառվում, որ գիտությանն անհայտ այս վիրուսը ոչ թե բնական մուտացիայի արդյունք է, այլ հերթական փորձարկում: Իսկ որ դա կարող էր Չինաստանն ինքը ինչ-ինչ պատճառներով օգտագործել, ևս հնարավոր է: Ամեն դեպքում, մեր այս՝ «գլուխը կորցրած» ժամանակներում, քանի որ արհեստական արհավիրքներ, համաճարակներ աշխարհ բերելու համար ջանացողներն այնքան նպատակասլաց են և օր ու գիշեր արթուն, բնական երևույթներն ամենաքիչ հավանականն ու հանդիպողներն են:
-Չե՞ք կարծում, որ հայերս, պարզ հայ մարդիկս ասես հարևանցի հայացքով ենք դիտում և ընկալում այն ամենը, ինչն անմիջականորեն չի առնչվում մեզ, ինչը մենք չենք զգում մեր սեփական մաշկի վրա:
-Այդ մասին շատ եմ մտորել, որովհետև մեր պատմությանը մի թեթև հայացք գցելիս էլ առաջինը դա է աչքի զարնում՝ միշտ նույն փոսն ընկնելու զարմանալի փաստը: Մենք ասես բնավ փորձ չենք կուտակում. պահը եկավ, տեղը տեղին համախմբվում ենք, տեղը տեղին մեր կռիվը տալիս, հետո անցնում առօրյա կյանքին, մոռանալով, թե ինչն ինչոց էր, որտեղից եկավ, ինչն էր պատճառը: Եվ դրա արդյունքում հետո նույն արհավիրքին կրկին ու կրկին ենք առերեսվում: Մենք չունենք վտանգների խոր վերլուծություն, կանխարգելման հարցերին լուրջ մոտեցում: Վտանգ ասելով միայն պետական սահմանն ենք հասկանում և բացահայտորեն մեր առաջ կանգնած թշնամին: Իսկ այսօրվա ամենավտանգավոր վտանգներն անտես են, ամենուր, դիմակավոր: Այսպիսի ասույթ կա՝ «Թշնամիդ մուկ էլ լինի, նրա մեջ փիղ տես»: Երկրի անվտանգության համար հիանալի բանաձև է, չնայած մերը չէ (և ես դա հաճախ եմ մեջբերում, մինչև մերը դառնա): Մինչդեռ մենք հակառակն ենք միշտ անում՝ փիղը կանգնած մեր դեմ-դիմաց՝ մկան տեղ էլ չենք դնում: ՈՒ դրա համար մեր մարտերը կենաց-մահու են, շատ ու շատ կորուստներից հետո միայն, և հաղթանակները՝ ահավոր դժվար: Էլ չասած, որ հաղթանակին էլ տեր կանգնել կարգին չգիտենք: Շտապում ենք մեր տունուտեղին, մեր խաղաղ կյանքին: Իսկ խաղաղություն կամեցողը միշտ պետք է զգոն լինի, միշտ զենքը ձեռքին կամ բարձի տակ: Խորհրդային իշխանության այն հեռու տարիներին ստույգ փաստեր կան, որ Ադրբեջանի ղեկավարները ծպտյալ այցելում էին այն մարզեր, որտեղ ադրբեջանցիները մեծ թիվ էին կազմում, և հրահանգում բոլորին շատ երեխա ունենալ և զենք պահել, որովհետև «մի օր պետք է գալու»: Ահա թե ինչպես են, անգամ սեփական հող չունենալով, գոյատևում այս մոլորակի վրա: Իսկ մենք հիմնականում, կարծում եմ, Աստծո պահածն ենք:
-Գուցե ինձ հետ չհամաձայնողներ լինեն, բայց իմ կարծիքով մենք, մեծ հաշվով, անտարբեր ենք աշխարհաքաղաքական մեծ անցուդարձերի հանդեպ: Գուցե 1915-ից հայի գենետիկ հիշողության մեջ դաջված աշխարհի հզորների վերաբերմու՞նքն է մեզ բնազդորեն մղում այսպիսի հակադարձումի այդ նույն անտարբեր աշխարհի նկատմամբ: Կամ գուցե մեր ցավն այնքան մեծ է, որ իր մեջ չի՞ տեղավորում մեկ այլ՝ համընդհանուր ցավի բաղադրիչը:
-Հնարավոր է, որ այդ երկուսն էլ իրենց դերն ունեն, բայց դրանք բնազդային պաթոլոգիական արձագանքներ են: Իսկ ապրելու և գոյատևելու համար պետք է գիտակցական արձագանք և վերաբերմունք ձևավորել, բարձր կանգնել բնազդայինից, այն էլ՝ ախտաբանական: Եվ նաև դեռ ընդունելի կլիներ, եթե այդ անցուդարձը մեզ չվերաբերեր: Բայց այդպես չէ։ Այսօր էլ նույն ուժերը կան, որոնք 1915 թվին մեկ հայ էին ուզում թողնել, կամ էլ անգամ այդ մեկը չթողնել: Չէ՞ որ թուրքը միայն գործիք էր, հայակործան ծրագիրն այն ուժերինն էր, որոնց հետ մենք այսօր գրկախառնվում ենք, աղերսում իրենց բարեկեցությունից մեզ էլ բաժին հանել, և որոնք այսօր էլ նույն ծրագրի տերն են, այն էլ ավելի առաջացած, զարգացած գիտատեխնիկական «գործիքներով»: «Օտարից ոչ կին առ, ոչ սննդամթերք»,- Արտաշիր արքայի պալատի վրա է փորագրված եղել: Իսկ մենք օտարներին մեր ընդերքն ենք հրամցնում... Նրանց ծրագրերով ենք փորձում երկիր պահել, հաշվետվություններ ներկայացնում: Պատկերացնու՞մ եք, եթե մեզ մոտ էլ միգրացիոն քաղաքականությունն իրականացվի, ինչպես Եվրոպայում, մենք կարճ ժամանակից պարզապես կդադարենք երկրի տերեր լինելուց: Մինչդեռ մենք մեր միատարրությանը ծանր գնով ենք հասել, արյունով ենք այն ձեռք բերել, և հիմա դա է մեր ամրության ամենամեծ գրավականներից մեկը: Երբեք չպետք է մոռանալ, որ մեր խնդիրները հիմնականում աշխարհաքաղաքական մեծ անցուդարձերի քուրայում են ձևավորվում: Եվ եթե հնարավոր էլ չէ ճակատային հակազդումը, փոքր քայլերով, թաքուն, զարտուղի գործելակերպով կամ գոնե չշտապելով դրսի հրահանգները պահ առաջ իրականացնել, կարծում եմ շատ բանի կարելի է հասնել:
-Ձեր հրապարակագրության մեջ, ինչ թեմայի էլ որ առնչվելիս լինեք, գերակա է չարի ու բարու հավերժական հակամարտության թեման: Թե՛ չարի, թե՛ բարու առանցքում մարդն է: Մարդն այս գոյակռվում զո՞հ է, դահի՞ճ, թե՞ գործիք:
-Դե, որովհետև այդ հակամարտությունը հավերժական լինելու հետ նաև մեր կյանքում ամենուր է: Այն կա, քանի որ այս կյանքը մեզ տրված է այդ երկուսի միջև ընտրություն կատարելու համար: Իսկ դա հասկանալ է պետք: Յուրաքանչյուր ոք պետք է ձգտի հասկանալ, թե որն է կյանքի իմաստը, որն է իր առաքելությունն այս աշխարհում, աշխատի ճշտել Աստված-մարդ հարաբերության խորհուրդը և իր աշխարհային ընթացքը կարգավորի, ձևավորի դրան համահունչ: Ցավոք, քչերն են մինչև վերջ ընկալում իրենց գոյության իմաստը: Եվ .... շարունակվում է, թեժանում աննինջ, համառ պայքարը երկու ծայրահեղ բևեռների՝ բարու և չարի միջև, թեժանում է հենց մարդու ջանքով, որը և՛ զոհ է այդ պայքարում, և՛ դահիճ, և՛ գործիք, նայած թե որ կողմը որ դերն է ընտրում և դեպի ուր է ուղղում իր քայլերը նաև կյանքից անդին:
-Աստվածաշնչյան «անձնագրավորում» ունեցող մեր հողն ու ժողովուրդը չընդհատվող փորձությունների թիրախում են. ընդ որում՝ դրանք թե՛ մարդկային, թե՛ բնական-տարերային նախասկիզբ ունեն: Ինչո՞վ սա բացատրել:
-Մեր ժողովրդին շատն է տրված, իսկ «ում շատ է տրված, նրանից էլ շատ է պահանջվում»: Իսկ արդյո՞ք մենք կարողանում ենք այդ շատի ճիշտ պահապաններ լինել, արդյո՞ք հաճախ չենք շեղվում Բարձրյալի նախանշած ուղուց: Չէ՞ որ մեր մեջ էլ ամենատարբեր մարդկային որակները կան, և կա չարի-բարու նույն պայքարը: Այդ է պատճառը, որ փորձությունները քիչ չեն և, այո՛, դրանք և՛ այդ շատին տեր լինելու պատճառով են, և՛ մեր պատճառով, որ այնքան էլ երբեմն ճիշտ չենք տեր կանգնում մեզ տրվածին: Դա երևի թե գալիս է նաև մեր ակունքներից և բնորոշ է իր բնօրրանում աչք բացածին: Մարդն իր հողի տերն է, մեջը վախ չկա, գողն է, որ անմիջապես մտածում է, թե գողոնը ոնց թաքցնի, ոնց պաշտպանի ու հենց տերերից: Բայց չէ՞ որ գանձ ունեցողն էլ պետք է զգոն լինի, որովհետև աչքաբացներն ու «զոռբաները», գիշերն էլ լույս արած, իրենց գործին են: Իսկ մենք այս թանկ, բիբլիական հողի պես գանձ ունենք, ու շուրջը լիքը քոչվոր:
-Բանական մարդը ցանկացած վիճակում ջանում է չկորցնել լավատեսությունը: Այս դեպքում որոշիչը իրեղեն հե՞նքն է, թե՞ մարդու ներքին բովանդակությունը:
-Լավատեսությունը չկորցնելը հեշտ չէ հենց այն պարզ պատճառով, որ հիմնականում կարևորվում է իրեղեն հենքը, մարդը հեռացել է ինքն իրենից՝ իր հետևից փակելով սեփական աշխարհի դռները: Իսկ դրսի աշխարհն այնքան էլ հյուրընկալ չէ, մյուս կողմից էլ նյութապաշտությունը նաև ագահության է տանում՝ մի ցանկություն ի կատար ածելուց հետո մյուսին են ձգտում, հետո ավելիին, և... հագեցում չկա: ՈՒ երբ, ի վերջո, հասկանում են, որ ունայն է ամենայն բան, ինչը նյութե կաղապար ունի, ինչն աշխարհային ցանկությունների չափ փոքր է ու սին, դեպի հետ՝ դեպի սեփական աշխարհ, հոգու տարածք, Աստվածային ակունքներին վերադարձի ճանապարհը չեն կարողանում գտնել: Իսկ միայն այնտեղ է լավատեսության անսպառ աղբյուրը: Մենք լավ ճանաչում ենք մեր մարմինը, մինչդեռ ավելի կարևորը՝ հոգին, մնում է անճանաչ. զորացնում, փայփայում ենք մեր տեսքը՝ հոգին թողնելով անտեսված, անխնամ, անլույս: Ահա մեր խեղճության, ողբերգությունների, հուսահատության պատճառը:
Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ
Հեղինակի նյութեր
- Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
- Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
- Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
- Դերենիկ Դեմիրճյան-145
- «Այս մարդիկ չեն սիրում մեր ժողովրդին, պատրաստ չեն նրա հոգսը կրելու՝ առանց պարգևավճարի»
- «Պետությունը կորցրել է իր դեմքը, և եթե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնաժամն ավելի խորանա, ուղղակի կկործանվենք»
- «Կա այսպիսի մի կարծիք՝ հարկ է ստեղծել Հայաստան ամրոց-պետություն»
- «Մի բան հստակ է՝ այս իշխանությունները պետք է անհապաղ հեռանան»
- «Եթե մեր մշակույթը լիներ բարձր մակարդակի վրա, մենք այսօրվա ողբերգությունը չէինք ունենա»
- «Մեր թշնամու գործած ոճիրներից ու հանցագործություններից ոչ մեկը թույլատրված չէր որևէ օրենքով»
- «Ի սկզբանե մտածել են արնաքամ անել ժողովրդին, բերել-հասցնել մի վիճակի, որ հետո ասեն՝ դե՜, չդիմացանք, ու ստորագրեն այս փաստաթուղթը»
- «Վերջին տեխնոլոգիաներով զինված հարուստ, անպարտ բանակ, սեփականին զուգահեռ՝ պետական հզոր արդյունաբերություն պիտի ստեղծենք»
- «Եթե հիմա ենք գնում փոխզիջման, դրա տակ ի՞նչ է ենթադրվում. ինքնաոչնչացու՞մ, ինքնասպանությու՞ն»
- «Աստված մեզ հետ է և մեր արդար գործին զորավիգ»
- «Պարտադրված պատերազմը, իհարկե, ծանր բան է, բայց մենք պատրաստ էինք դրան»
- «Հանուն ազգի, հանուն հայրենիքի զոհվածների հերոսությունը չափանիշների փոփոխության ենթակա չէ»
- «Ինչպես Հիսուսը, այդպես էլ Նարեկացին Աստծուց ներողություն է խնդրում բոլորիս մեղքերի համար»
- «Մենք աշխարհի մեջ ենք, ու աշխարհն է մեր մեջ. պարզապես, որպես գաղտնի զենք, ունենք Ոգին, որ մեզ պահել ու պահելու է»
- «Մենք Աստուծոյ փառք կու տանք, որ հայրենիքը կը մնայ հայրենիք եւ մեր մնայուն հասցէն»
- «Կարդում էի այն ստեղծագործությունների ցանկը, որ պատրաստվում են հանելու դպրոցական դասագրքերից, ու սարսափում էի»
Մեկնաբանություններ