«Քաղաքականության մեջ հետևանքները նույն օրը չեն երևում»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է Գլոբալացման և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնի տնօրեն ՍՏԵՓԱՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ:

-Եթե ամփոփենք 2012-ը իբրև քաղաքական տարի, ի՞նչ միտումներ կառանձնացնեք:
-Նախ` արտաքին ու ներքին բաժանումներ պետք է անել: Արտաքին քաղաքականության մեջ բազմազան միջադեպեր ու զարգացումներ են եղել և՛ համաշխարհային, և՛ տարածաշրջանային մակարդակով: Հայաստանն ավելի զարգացրեց համագործակցությունը Եվրամիության հետ, Արևելյան գործընկերության շրջանակներում ասոցացման պայմանագիրն առաջընթաց ապրեց: Առաջին որոշակի արդյունքը. մի քանի օր առաջ Հայաստանը պաշտոնապես ստորագրեց Եվրամիության հետ վիզաների դյուրացման պայմանագիրը, որը վերջնական լուծում չէ, իհարկե, բայց շատ կարևոր է և շոշափում է կոնկրետ մարդկանց շահերը: 2013-ի հունվարից եվրոպական վիզաների գինը 60 եվրոյից կիջնի 35-ի: Պայմանագիրը մի քանի խմբերի նաև ավելի հեշտացված ձևով է վիզա տրամադրում` սովորելու մեկնող ուսանողների, լրագրողների, հասարակական կազմակերպությունների անդամների, բիզնեսի ներկայացուցիչների, գիտնականների: Դա նշանակում է, որ Հայաստանի քաղաքացիները շահագրգռված կլինեն խաղի կանոնները չխախտելով, եթե ստանում են Եվրոպա գնալ-գալու հնարավորություն: Դա միանշանակ ձեռնտու է Հայաստանին:
-Եվ Եվրոպայի՞ն:
-Իհարկե, այլապես չէին ստորագրի:
-Երբ այլ երկրների նման պայմանները մերժվում են, կարո՞ղ ենք համարել, որ Եվրամիությունը Հայաստանի նկատմամբ այլ վերաբերմունք ունի:
-Այո, քանի որ վերաբերմունքը Բելառուսի ու Ադրբեջանի նկատմամբ ավելի կոշտ է այս հարցերում, կարող ենք համարել, որ կատարել ենք անհրաժեշտ պահանջները, որ բխում են նաև մեր շահերից:
-Ի՞նչ պահանջներ են:
-Որ օրենքն աշխատի, որ մեր սահմաններն ավելի խիստ պահպանվեն, որ մարդկանց տվյալները պահպանվեն` ամբողջ մի համալիր, որն ունի իր խիստ տրամաբանությունը: Այո, մեր հարաբերությունները հիմա դինամիկ զարգանում են: Եվ բոլորը նշում են, որ Մոլդովան, Հայաստանը, Վրաստանը, ինչ-որ չափով ՈՒկրաինան ավելի առաջ են այլ երկրների համեմատ: Արտաքին հարաբերությունների առումով չեմ կարող չանդրադառնալ Ռամիլ Սաֆարովի գործին, որ մեծ աղմուկ բարձրացրեց, և ի՞նչն էր կարևոր. առանց բացառության միջազգային բոլոր կառույցները` ՄԱԿ-ը, ՆԱՏՕ-ն, ԱՊՀ երկրների կառույցները, ԵՄ-ն, ԵԽ-ն, Եվրախորհրդարանը, միանշանակ դատապարտեցին Ադրբեջանի քայլը: Իհարկե, Ադրբեջանը սխալ էր, բայց դա նշանակում է, որ հայկական դիվանագիտությունը ևս ակտիվ աշխատեց, որ այդքան երկրներ` ԱՄՆ-ից ՌԴ, դատապարտեցին Ադրբեջանի որոշումը:
-Դատապարտեցին և ի՞նչ, ոչինչ չհետևեց համընդհանուր դատապարտումին, և գիշերային մարդասպանը մնաց ազատության մեջ:
-Քաղաքականության մեջ հետևանքները նույն կամ հաջորդ օրը չեն երևում: Այսօր, երբ Ղարաբաղի հարցում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում բանակցությունները գրեթե սառեցված են, ոչ ոք չի մեղադրում Հայաստանին: Նույնը` հայ-թուրքական հարաբերություններում, ոչ ոք չի ասում` ինչո՞ւ արձանագրությունները չեք վավերացնում: Համաշխարհային հանրության համար ակնհայտ է, որ մեղավորը Թուրքիան է: Քաղաքականության մեջ շատ կարևոր նշանակություն ունի մթնոլորտը. մի սպասեք, որ արդյունքները լինելու են ձեռքով շոշափվող: Խնդիրը մեկն է` Հայաստանի վերաբերյալ ի՞նչ մթնոլորտ կա: Պնդում եմ, որ Մինսկի խմբի շրջանակներում, ԵԱՀԿ-ում, ԵՄ-ում բավականին դրական միտումներ կան Հայաստանի առումով, որովհետև Հայաստանն աշխատում է, որովհետև Հայաստանը կարողացավ իր դիրքերն ամրապնդել:
-Իսկ հայ-ռուսական հարաբերություննե՞րը:
-Հայ-ռուսական հարաբերությունները` ի՞նչ, նորմալ զարգանում են, ակնհայտ է, որ եթե Ռուսաստանը շատ դժգոհ լիներ, ցույց կտար: Մենք կարողանում ենք հավասարակշռված գործել երկու ուղղությամբ էլ:
-Այնուամենայնիվ Հայաստանը պիտի կողմնորոշվի` Եվրամիությո՞ւն, թե՞ Եվրասիական միություն, այդ մասին արդեն բաց խոսում են նաև ԵՄ պաշտոնյաները:
-Այո, բայց ո՞վ է մեզ այսօր ասում կամ` կամ, և հետո` մենք վաղը չենք պատրաստվում ԵՄ անդամ դառնալու, ոչ էլ Եվրասիական միության: Մենք դեռ պետք է հասկանանք, թե դա ինչ է: Մի մոռացեք, որ Եվրասիական միության գաղափարը դեռ կազմավորման փուլում է: Ակնհայտ է, որ մենք դեռ կարողանում ենք հավասարակշռված քաղաքականություն վարել Ռուսաստանի ու Եվրոպայի միջև: Ես համոզված եմ, որ մեր ապագան Եվրոպայի հետ է կապված, բայց անցումային փուլում դա ճիշտ է: Եվս մի ցուցիչ կա, որ Հայաստանն արտաքին աշխարհում այլ ընկալում ունի այսուհետ, համեմատեք, թե ինչ պատվիրակություններ են գալիս մեր երկիր` նախագահներ, վարչապետեր, արտաքին գործերի նախարարներ: Դա նշանակում է, որ նրանց ու նրանց երկրներին հետաքրքրում է, թե ինչ է կատարվում այստեղ:
-Դուք նույնքա՞ն լավատես եք ներքին քաղաքականության հարցերում:
-Ներքին քաղաքականությունն ավելի բարդ ոլորտ է: Մեզ մոտ, դժբախտաբար դեռ չի կայանում բազմակուսակցական համակարգը: Խորհրդարանական վերջին ընտրությունները գոնե տեխնիկապես ավելի նորմալ էին նախորդների համեմատ, և վեց խմբակցություն ձևավորվեց խորհրդարանում: Փոքր, թե մեծ` խմբակցությունները կան, գործում են, երեքը` ընդգծված ընդդիմադիր, «Բարգավաճ Հայաստանը» հիմա կենտրոնամետ վիճակում է, և դա վատ չէ, քանի որ միակուսակցական կոշտ համակարգից լավ ոչինչ պետք չէ սպասել: Հիշում եք` խորհրդարանական ընտրությունների քարոզարշավը, երբ բոլոր քաղաքական ուժերը հնարավորություն ունեին իրենք տեսակետները, հաճախ շատ կոշտ քննադատությունը ընտրողին հասցնելու լրատվամիջոցներով, այդ թվում` հեռուստաալիքներով: Վերջին ժամանակներս այլ խնդիր ունենք` երբ ԲՀԿ-ն հրաժարվեց նախագահական ընտրություններին մասնակցելուց, ինչ-որ վակուում ստեղծվեց:
-Նորմա՞լ է, երբ կենտրոնամետ, իր ազդեցությամբ երկրորդ ուժը դիմազրկում է քաղաքական դաշտը, որովհետև նրա «այո», թե «ոչ»-ին սպասելիս մյուսները չգիտեն ինչ անել, և, ի վերջո, արժեզրկվում է ընդդիմության գաղափարը:
-Եկեք բաժանենք և չխառնենք կոշտ ընդդիմադիր դաշտն ընդդիմախոսի դաշտի հետ: Քաղաքական մեր ավանդույթը գալիս է խորհրդային ժամանակներից, «Յուրային չես, ուրեմն թշնամի ես» մտայնությունից: Մենք դժվարությամբ ենք ընտելանում այն իրողությանը, որ քաղաքական դաշտում կարող են լինել նաև կենտրոնամետ ուժեր, որ չեն համաձայնում կառավարության քաղաքականության հետ, բայց մնում են ընդդիմախոս, առաջարկներ անող, իշխանափոխություն չեն պահանջում, բայց ասում են` մեր ծրագրերն ավելի լավն են: ԲՀԿ-ն այդ դաշտում է: Խնդիր առաջացավ, երբ ԲՀԿ-ի քաղաքական գործիչների մի մասը փորձեց կուսակցությունը տանել կոշտ քաղաքական դաշտ: Բայց ստեղծման օրից կուսակցության էությունը, գաղափարն այլ էր: Ի վերջո, ԲՀԿ-ն մեծ ընտրազանգված ունի: Ինչո՞ւ: Որովհետև մարդիկ ուզում են տեսնել կոնկրետ գործ, ԲՀԿ-ում հենց այդ գործնական մարդիկ են` մի մասն ուզում է պաշտոնյա դառնալ, մի մասն ուզում է սոցիալական ոլորտում աշխատել` ԲՀԿ-ի բարեգործական հիմնադրամը կա Գագիկ Ծառուկյանի գլխավորությամբ: Դեպի կոշտ քաղաքականություն ԲՀԿ-ին մղելու պատճառով առաջացած վակուումը արագ կհաղթահարվի:
-Մինչև նախագահական ընտրություննե՞ր, թե՞ հետո:
-Նախագահական ընտրությունների արդյունքը, իմ կարծիքով, կանխորոշված է: Սերժ Սարգսյանը կվերընտրվի: Կվերընտրվի օրինական ձևով:
-Իսկ կունենա՞ մրցակիցներ:
-Ես կոչ եմ անում քաղաքական ուժերին թեկնածուներ առաջադրելու, որ նախագահական ընտրություններում ներկայացված լինի քաղաքական սպեկտրը: Նրանք, այո, շատ ձայներ չեն հավաքի, պետք է հասկանան` ինչի են գնում, քանի որ ընդդիմադիր դաշտը համախմբված չէ, շատ քիչ ժամանակ է մնացել, լուրջ քայլեր ձեռնարկել չեն հասցնի:
-Ո՞վ էր խանգարում մինչև հիմա համախմբվել, եթե նման ցանկություն ու մտադրություն կար:
-Թերևս` չկար, բայց չի նշանակում, որ թեկնածուներ չպիտի առաջադրեն, որովհետև բազմակուսակցականությունը պետք է ապահովել գոնե քննարկումների մակարդակում և պահպանել պետության իմիջը: Ի վերջո, իշխող ուժերը մեղավոր չեն, որ ընդդիմադիր դաշտը չհամախմբվեց: Մեր խնդիրն այսօր իշխանության մեջ չէ. իշխանությունն իր դրական գործերն ու սխալներն անում է, խնդիրը ընդդիմությունն է, որ հստակ չգիտի` ի՞նչ է ուզում և դեպի ո՞ւր պիտի գնա: Ընդդիմադիր դաշտը բավականին լայն է` մեծ ու փոքր շատ կուսակցություններ կան, բայց չկան հստակ ազդակներ ներքին ու արտաքին քաղաքականության հարցերում: Օրինակ, ես չգիտեմ` նրանք Հայաստանի ապագան տեսնում են Եվրամիությա՞ն հետ համագործակցության մեջ, թե՞ Եվրասիական միության, ինչպե՞ս են տեսնում կոռուպցիայի դեմ պայքարը, արտագաղթի նվազեցումը և տասնյակ այլ հարցեր: Ես կարծում եմ, որ նրանք այս ժամանակը պետք է օգտագործեն իրենց տեսակետները ներկայացնելու համար, հասարակությանն ավելի ճանաչելի ու հասկանալի դառնալու:
-Իսկ ինչո՞ւ: Հայաստանում քաղաքական կյանքն ակտիվանում է փուլերով` ընտրությունից ընտրություն: Եթե այս ընտրության արդյունքը կանխորոշված է, մինչև 2018 թվականը ակտիվանաս-չակտիվանաս` ի՞նչ է փոխվելու:
-Ինչո՞ւ միայն Հայաստանում, այդպես է բոլոր երկրներում, բայց որքան շուտ ներկայացնես քո հայտը, այնքան շատ կլինեն շանսերդ: Գոնե հիմա ակտիվանան, որ հետո խմորումները բերեն հստակ դաշինքների ընդդիմադիր դաշտում: Հիմա ՀՅԴ-ն, ՀԱԿ-ը պետք է իրենց դիրքորոշումները հստակեցնեն, որ ընտրողները հասկանան, թե իրենք ինչ են անելու: Ի վերջո, կուսակցական կյանքը ու կյանքն ընդհանրապես մեկ ընտրություններով չեն ավարտվում:
-Ձեր կարծիքով` Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դարաշրջանն ավարտվե՞ց:
-Դժվարանում եմ ասել: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը շատ կարևոր դեր խաղաց 2008-ին առաջադրվելով` նա ակտիվացրեց ու մաքրեց քաղաքական դաշտը կեղծ կուսակցություններից, շատերի դիմակը պոկվեց: Ի վերջո, այն ժամանակ նա առաջարկեց կոնցեպտուալ ծրագիր: Հիմա թող նոր սերունդը գա և շարունակի:
-Քաղաքական էլիտայի փոփոխությո՞ւնը նկատի ունեք:
-Բոլոր կուսակցություններում էլ երիտասարդ քաղաքական գործիչներ կան, թող նրանք ակտիվանան, չի կարելի անընդհատ 1-2-3 մարդու վրա քաղաքականություն կառուցել, թող երիտասարդները սովորեն աշխատել, սովորեն մտածել: Պետք չէ պատասխանատվությունը անընդհատ մի քանի մարդու վրա գցել:
-Երեք նախագահների՞ն նկատի ունեք: Ռոբերտ Քոչարյանը մնում է միակը, որ 2018-ին վերադառնալու շանսեր ունի, այո՞:
-Ես չգիտեմ, այսօր ոչ ոք չի կարող ասել, թե 2018-ին ինչ կլինի, բայց սխալ է անընդհատ ամբողջ պատասխանատվությունը գցել Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի վրա: Նախ` նրանք միայնակ չեն աշխատել ու աշխատում, հետո էլ` դուք աշխատեք, ինչ է եղել: Նոր, թարմ, չվարկաբեկված դեմքի պահանջարկը կա, դուռը բաց է: Երբ խորհրդարանական ընտրություններից առաջ համամասնական ընտրացուցակները հրապարակվեցին, ակնհայտ դարձավ, թե ինչ պրոբլեմներ կան և՛ իշխանական, և՛ ընդդիմադիր դաշտերում, քանի որ, առանց բացառության, բոլոր ցուցակներում կային, մեղմ ասած, անհասկանալի մարդիկ, որ հետո հայտնվեցին խորհրդարանում, և դա հիասթափություն առաջացրեց: Հիմա պետք է նոր էջից ու նոր տողից սկսել:
-2013-ին օրինական օձություն անելո՞ւ եք:
-Չհասկացա:
-2013-ը Օձի տարի է:
-Ես շարունակելու եմ ասել իմ կարծիքը, անկախ նրանից` ով «օձություն» կգնահատի, ով` ոչ: Փորձագետների խնդիրը հիմա շատ կարևոր է, երբ քաղաքական դաշտում չեն ծնվում նոր գաղափարներ, փորձագետները պետք է օգնեն:
-Ինչո՞վ կարող եք Դո՛ւք օգնել` որպես փորձագետ:
-Հիմնավորելով, որ ամենադաժան ընդդիմադիրն էլ պետք է կարողանա պետականամետություն ցուցաբերել:
-Դուք կարծում եք, որ Հայաստանի քաղաքական դաշտում գաղափարի պահանջա՞րկ կա:
-Միանշանակ` կա: Վերջին ընտրությունները ցույց տվեցին, որ մարդկանց բավականին ստվար մի հատված չի կաշառվում, քվեարկում է սկզբունքորեն, և այդ մարդիկ մեծ ռեսուրս են: Բացի այդ, պետք է օգտագործել բազմակուսակցական խորհրդարանի ռեսուրսը` քննարկումների մակարդակով, գաղափարների առաջադրման: Հասկանալի է` խորհրդարանում կան պատգամավորներ, ովքեր կապ չունեն օրենսդիր աշխատանքի հետ, բայց կան նաև շատ ակտիվ պատգամավորներ, որոնց հետ կարելի է ու պետք է աշխատել:
-Դա Ձեր մաղթա՞նքն էր:
-Ինչ-որ իմաստով` այո։ Եթե մաղթանք եք ուզում, թող 2013-ը խաղաղ, հետաքրքիր ու բերկրալից իրադարձությունների տարի լինի:

Զրուցեց
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ