Առա­ջարկ­նե­րի ուր­վա­գիծ

Եվ այս­պես, Փա­շի­նյա­նի ա­ղե­տա­բեր վար­չա­պե­տու­թյու­նը Հա­յաս­տա­նը հասց­րեց գրե­թե ա­նե­լա­նե­լի ի­րա­վի­ճա­կի, ո­րից ելք գտ­նե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ են վճ­ռա­կան ան­հա­պաղ և ար­տա­կարգ քայ­լեր, ար­մա­տա­կան փո­փո­խու­թյուն­ներ և ներ­քին, և ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան աս­պա­րեզ­նե­րում։ Սկ­սենք ար­տա­քին գոր­ծո­նից, քա­նի որ ակ­ներևա­բար ստեղծ­ված հան­գա­մանք­նե­րում ա­ռաջ­նա­յի­նը հենց ար­տա­քին գոր­ծոնն է։ Ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ վտանգ­ված է հայ ժո­ղովր­դի գո­յու­թյու­նը, և սե­րունդ­նե­րի ա­պա­գան կա­րե­լի է ե­րաշ­խա­վո­րել բա­ցա­ռա­պես ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան ճիշտ կողմ­նո­րո­շում­ներ ու դաշ­նակ­ցա­յին հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ զար­գաց­նե­լու և խո­րաց­նե­լու դեպ­քում։

ԱՐ­ՏԱ­ՔԻՆ ՔԱ­ՂԱ­ՔԱ­ԿԱՆ Օ­ՐԱ­ԿԱՐԳ

Խոր­հր­դա­յին Միու­թյան փլու­զու­մից հե­տո Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը չի ե­ղել հետևո­ղա­կան։ Ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հի օ­րոք եր­կի­րը ան­ցել է յու­րա­քան­չյուր նո­րան­կախ երկ­րին հա­տուկ փու­լե­րը՝ ան­դա­մակ­ցու­թյուն մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րին, երկ­կողմ դի­վա­նա­գի­տա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հաս­տա­տում, հա­յե­ցա­կար­գա­յին մո­տե­ցում­նե­րի ձևա­վո­րում։ Երկ­րորդ նա­խա­գա­հը որ­դեգ­րել է այս­պես կոչ­ված կոմպ­լե­մեն­տար քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն, ո­րը քիչ թե շատ ընդ­հա­նուր գծե­րով շա­րու­նա­կել է եր­րոր­դը, թեև ո­րո­շա­կի պա­հից սկ­սած հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյան հետ ե­ղել են ա­վե­լի սերտ, քան Արևմուտ­քի։
Այս ի­րա­վի­ճա­կը կտ­րուկ փոխ­վեց 2018 թ. պսևդո-հե­ղա­փո­խու­թյու­նից հե­տո, երբ իշ­խա­նու­թյան ե­կան բա­ցա­հայ­տա­բար արևմտա­մետ ռու­սա­տյաց ու­ժե­րը։ Մի կող­մից ռուս­նե­րի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի կտ­րուկ վատ­թա­րա­ցու­մը, մյուս կող­մից կո­ռուպ­ցիոն ճա­հի­ճը, ո­րի մեջ Հա­յաս­տա­նը ա­վե­լի խոր ընկ­ղմ­վեց, նոր վար­չա­կար­գի օ­րոք թու­լաց­րին երկ­րի տն­տե­սու­թյունն ու մշա­կույ­թը, ծանր հար­ված հասց­րին բա­նա­կին ու դրա մար­տու­նա­կու­թյա­նը։

Ա­ռանց խո­րա­նա­լու պա­տե­րազ­մա­կան ա­ղե­տի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան պատ­ճառ­նե­րի մեջ՝ հարկ է շեշ­տել, որ ար­դեն այս փու­լում կա­րե­լի է հետևու­թյուն­ներ ա­նել, թե ինչ­պի­սին պի­տի լի­նի Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան կողմ­նո­րո­շու­մը։ Ա­ռանց Ռու­սաս­տա­նի հետ սերտ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի զար­գաց­ման Հա­յաս­տա­նը գնա­լով թու­լա­նա­լու է, դառ­նա­լու է էլ ա­վե­լի ան­պաշտ­պան, և երկ­րի ա­ռաջ ան­խու­սա­փե­լիո­րեն բաց­վե­լու է պատ­մու­թյան է­ջե­րից որ­պես ան­կախ պե­տու­թյուն ջնջ­վե­լու մռայ­լա­գույն հե­ռան­կա­րը։

Պա­տե­րազմն ակ­ներևա­բար ցույց տվեց, որ մեր ժո­ղովր­դի գո­յատևու­մը ամ­բող­ջո­վին կախ­ված է Ոու­սաս­տա­նի ա­ջակ­ցու­թյու­նից և օգ­նու­թյու­նից։ Այս­պես կա­րող էր և չլի­նել, բայց մենք, կար­ծես թե, ան­ցել ենք այն կրի­տի­կա­կան կե­տը, երբ դեռ կա­րող էինք մտա­ծել ա­վե­լի ինք­նու­րույն քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն վա­րե­լու մա­սին։ Ի­հար­կե, կա­րե­լի է դա­տա­փե­տել վար­չա­պետ Փա­շի­նյա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, բայց ա­ռաջ­նա­հեր­թը դա չէ։ Խն­դիրն այն է, որ անհ­րա­ժեշտ է ու­նե­նալ մի կա­ռա­վա­րու­թյուն, ո­րը կկա­րո­ղա­նա կա­յաց­նել կա­ռու­ցո­ղա­կան, դե­պի ա­պա­գան միտ­ված ստ­րա­տե­գիա­կան ո­րո­շում­ներ։ Ռու­սաս­տա­նի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հար­ցը քն­նար­կե­լիս նախ և ա­ռաջ պետք է մտա­ծել, թե ինչ ձև են ըն­դու­նե­լու այդ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, որ­պես­զի ու­նե­նանք ա­պա­հով, անվ­տանգ Հա­յաս­տան։ Իմ խո­րին հա­մոզ­մամ՝բ այդ ձևը կոն­ֆե­դե­րա­տիվ հա­րա­բե­րու­թյուն­ներն են։

Կոն­ֆե­դե­րա­տիվ հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ ա­սե­լով՝ նկա­տի ու­նենք մո­տա­վո­րա­պես Եվ­րո­պա­կան Միու­թյան կամ Ռու­սաս­տա­նի և Բե­լա­ռու­սի Միու­թե­նա­կան Պե­տու­թյան օ­րի­նակ­նե­րը։ Նման կա­ռույ­ցին ան­դա­մակ­ցե­լը ա­մենևին չի խա­թա­րում Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խա­նու­թյան հիմ­քե­րը։ Մենք, ի­հար­կե, զի­ջե­լու ենք ինք­նիշ­խա­նու­թյան ո­րոշ կարևոր ատ­րի­բուտ­ներ, ինչ­պես Եվ­րո­պա­կան Միու­թյու­նում է, կամ ինչ­պես կլի­նի Բե­լա­ռու­սի և Ռու­սաս­տա­նի դեպ­քում, երբ Միու­թե­նա­կան Պե­տու­թյու­նը սկ­սի գոր­ծել ամ­բողջ ծա­վա­լով։ Սա­կայն փո­խա­րե­նը ձեռք ենք բե­րե­լու անվ­տան­գու­թյան ա­մուր և կա­յուն ե­րաշ­խիք­ներ։ Հպան­ցիկ ա­սենք, որ ՀԱՊԿ-ի ան­դա­մակ­ցու­թյու­նը, ինչ­պես ցույց տվեց պա­տե­րազ­մը, չի կա­րող հու­սա­լի ե­րաշ­խիք­ներ տալ, հաշ­վի առ­նե­լով թյուր­քա­կան պե­տու­թյուն­նե­րի առ­կա­յու­թյունն այդ կազ­մա­կեր­պու­թյու­նում։

Հարկ ե­ղած դեպ­քում կա­րե­լի է ա­վե­լի ման­րազ­նին վեր­լու­ծու­թյան են­թար­կել Ռու­սաս­տա­նի հետ կոն­ֆե­դե­րա­ցիա կազ­մե­լու գա­ղա­փա­րը։ Մնում է ա­վե­լաց­նել, որ Ռու­սաս­տա­նի հա­մար այս տար­բե­րա­կը պետք է որ լի­նի միան­գա­մայն ըն­դու­նե­լի, նաև ող­ջու­նե­լի՝ հաշ­վի առ­նե­լով Ցա­րա­կան կայս­րու­թյան և Խոր­հր­դա­յին Միու­թյան եր­բեմ­նի զո­րու­թյու­նը վե­րա­կանգ­նե­լու ռու­սա­կան քա­ղա­քա­կան և ռազ­մա­կան ղե­կա­վա­րու­թյան հա­մառ ջան­քե­րը (Պու­տի­նի դոկտ­րի­նա)։

ՆԵՐ­ՔԱ­ՂԱ­ՔԱ­ԿԱՆ Օ­ՐԱ­ԿԱՐԳ

Ներ­քա­ղա­քա­կան օ­րա­կար­գը կա­րե­լի է բա­ժա­նել եր­կու մա­սի՝ հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին ար­տա­կարգ ու հրա­տապ քայ­լեր և եր­կա­րա­ժամ­կետ մի­ջո­ցա­ռում­ներ։
ա) Հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին քայ­լեր
Նախ և ա­ռաջ անհ­րա­ժեշտ է բա­նակ­ցել ռու­սա­կան կող­մի հետ՝ հիմք ըն­դու­նե­լով կոն­ֆե­դե­րա­տիվ միու­թյան գա­ղա­փա­րը։ Կար­ծում ենք, սա կն­պաս­տի, որ ռու­սա­կան ա­ջակ­ցու­թյու­նը հայ­րե­նան­վեր ու­ժե­րին դառ­նա ա­վե­լի ին­տեն­սիվ ու ար­դյու­նա­վետ։ Սա պետք է ա­նել ան­հա­պաղ, ա­ռանց սպա­սե­լու կա­պի­տու­լյան­տա­կան կա­ռա­վա­րու­թյան հե­ռաց­մա­նը։ Կար­ծում ենք, Հայ­րե­նի­քի Փր­կու­թյան Շար­ժու­մը այն ձևա­չափն է, ո­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը ի զո­րու կլի­նեն վա­րե­լու հա­մա­պա­տաս­խան բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը, թե­կուզ ա­ռայժմ ոչ պաշ­տո­նա­կան մա­կար­դա­կով։
Նոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ա­ռաջ­նա­հերթ խն­դիրն է լի­նե­լու կա­յու­նաց­նել ներ­քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կը և չե­զո­քաց­նել ներ­քին վտանգ­նե­րը։ Սա անհ­նար է ա­նել ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան մե­թոդ­նե­րով։ Ա­հա թե ին­չու անհ­րա­ժեշտ է ո­րո­շա­կի ժա­մա­նա­կով հաս­տա­տել ան­ցու­մա­յին շր­ջան, ո­րի ըն­թաց­քում կծա­վալ­վի եր­կու զու­գա­հեռ գոր­ծըն­թաց։ Ա­ռա­ջին, պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան կկանչ­վեն ան­կա­խու­թյու­նից ի վեր հայ ժո­ղովր­դի ազ­գա­յին շա­հե­րի և պե­տա­կա­նու­թյան դեմ ոճ­րա­գոր­ծու­թյուն կա­տա­րած ան­ձինք, ին­չը են­թադ­րում է դա­տա-ի­րա­վա­կան հա­մա­կար­գի լար­ված աշ­խա­տանք։ Երկ­րորդ, կձեռ­նարկ­վեն քայ­լեր՝ դնե­լու հի­րա­վի նոր Հա­յաս­տա­նի ի­րա­վա­կան քա­ղա­քա­կան հիմ­քե­րը։

Ըստ այդմ, ամ­բողջ ան­ցու­մա­յին շր­ջա­նի ըն­թաց­քում ռազ­մա­կան դրու­թյու­նը պետք է փո­խա­րին­վի ար­տա­կարգ դրու­թյամբ։ Հաշ­վի առ­նե­լով ներ­կա­յումս Հա­յաս­տա­նի առջև ծա­ռա­ցած ահ­ռե­լի մար­տահ­րա­վեր­նե­րը՝ ա­ռա­ջարկ­վում է ստեղ­ծել կո­լե­գիալ ղե­կա­վա­րու­թյուն մի շարք կու­սակ­ցու­թյուն­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րից և ան­հատ­նե­րից։

բ) Եր­կա­րա­ժամ­կետ քայ­լեր
Հի­րա­վի նոր Հա­յաս­տան կա­րող է կա­ռուց­վել բա­ցա­ռա­պես նոր սահ­մա­նադ­րու­թյուն ըն­դու­նե­լու դեպ­քում։ Ինչ­պես և ա­ռա­ջար­կել եմ 2018 թ. լույս տե­սած «Սահ­մա­նա­դիր Ժո­ղով» խո­րագ­րով իմ վեր­լու­ծա­կան ակ­նար­կում, նոր սահ­մա­նադ­րու­թյու­նը, մաս­նա­վո­րա­պես, պետք է նե­րա­ռի ե­րեք հիմ­նա­րար տարր:

1. Պրեամ­բու­լա, ո­րը պա­րու­նա­կե­լու է ազ­գա­յին գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն, քա­նի որ սրա­նից են բխե­լու բո­լոր մյուս ռազ­մա­վա­րու­թյուն­ներն ու հա­յե­ցա­կար­գե­րը։
2. Իշ­խա­նու­թյան նա­խա­գա­հա­կան հա­մա­կարգ, քա­նի որ խոր­հր­դա­րա­նա­կան հա­մա­կար­գը սկզ­բից ևեթ ար­դա­րաց­ված չէր, էլ չա­սած, որ հա­մազ­գա­յին ա­ղե­տի մեջ այն նույն­պես իր մեծ բա­ժինն ու­նի։
3. Երկ­պա­լատ խոր­հր­դա­րա­նի ստեղ­ծում, ո­րի վե­րին պա­լա­տում կընդգրկվեն պատ­գա­մա­վոր­ներ սփյուռ­քից, ին­չը կխ­թա­նի սփյուռ­քա­հա­յու­թյան կա­րող ու­ժե­րի ներգ­րա­վու­մը հայ­րե­նի­քի վե­րա­կան­գն­ման գոր­ծում։

Հա­ջորդ խն­դիրն այն է, որ այժմ, երբ անհ­րա­ժեշտ են ոչ ստան­դարտ մո­տե­ցում­ներ, ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­նե­րը չեն բխում ներ­կա­յիս հրա­մա­յա­կա­նից, քա­նի որ կա­րող են էլ ա­վե­լի խճ­ճել ու սրել ի­րա­վի­ճա­կը՝ ա­ռանց ե­րաշ­խա­վո­րե­լու, թե նո­րըն­տիր խոր­հր­դա­րա­նը ըն­դու­նակ կլի­նի ար­դյու­նա­վե­տո­րեն լծ­վե­լու բա­զում խն­դիր­նե­րի լուծ­ման գոր­ծին։ Խոր­հր­դա­րա­նա­կան նոր ընտ­րու­թյուն­նե­րը կա­րող են ցան­կա­լի ար­դյունք­նե­րի հան­գեց­նել միայն այն դեպ­քում, երբ ըն­դուն­վեն նոր սահ­մա­նադ­րու­թյուն ու դրա­նից բխող նոր հա­մա­պա­տաս­խան օ­րենք­ներ։ Ա­հա թե ին­չու անհ­րա­ժեշտ է անց­կաց­նել Սահ­մա­նա­դիր Ժո­ղո­վի ընտ­րու­թյուն­ներ, ո­րի հիմ­նա­կան գոր­ծա­ռույ­թը կլի­նի միան­գա­մայն նոր, ազ­գա­յին ո­գով տո­գոր­ված սահ­մա­նադ­րու­թյան ըն­դու­նու­մը։ Զու­գա­հե­ռա­բար, Սահ­մա­նա­դիր Ժո­ղո­վը կա­րող է հանձն առ­նել նաև Ազ­գա­յին Ժո­ղո­վի ա­մե­նա­կարևոր գոր­ծա­ռույթ­նե­րը (օ­րի­նակ, բյու­ջեի ըն­դու­նում), իսկ ներ­կա­յումս գոր­ծող խոր­հր­դա­րա­նը պետք է ցր­վի։

Հետևա­բար, սահ­մա­նադ­րու­թյան և դրա­նից բխող օ­րեն­սդ­րու­թյան ըն­դու­նու­մից հե­տո ա­ռա­ջարկ­վում է անց­կաց­նել նա­խա­գա­հա­կան և խոր­հր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թյուն­ներ, ո­րոնց ար­դյուն­քում կձևա­վոր­վեն իշ­խա­նու­թյան ճյու­ղե­րը՝ միա­ժա­մա­նակ նշա­նա­վո­րե­լով ան­ցու­մա­յին շր­ջա­նի ա­վար­տը և վե­րա­դար­ձը կա­ռա­վար­ման ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան սկզ­բունք­նե­րին։

Այս հա­կիրճ շա­րադ­րան­քում բեր­ված ա­ռա­ջարկ­ներն ըն­դա­մե­նը ուր­վագ­ծեր են և, թերևս, կա­րիք ու­նեն ա­վե­լի ման­րա­մասն փաս­տարկ­նե­րի և հա­վե­լյալ բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րի։ Նպա­տակ էր դր­ված մատ­նան­շել միայն այն ու­ղի­նե­րը, ո­րոն­ցով հնա­րա­վոր կլի­նի դուրս գալ այս ա­ներևա­կա­յե­լիո­րեն ծանր ի­րա­վի­ճա­կից։

Սխալ­վում են նրանք, ով­քեր կար­ծում են, թե Ռու­սաս­տա­նի հետ ռազ­մա­վա­րա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի խո­րա­ցու­մը կոն­ֆե­դե­րա­ցիա­յի տես­քով կա­րող է խա­թա­րել մեր ինք­նիշ­խա­նու­թյու­նը։ Ե­թե այդ­պես է, կա­րե­լի է նույն կերպ էլ հա­մա­րել, թե Ֆրան­սիան, Գեր­մա­նիան կամ Լե­հաս­տա­նը վա­ղուց ար­դեն դա­դա­րել են լի­նել ինք­նիշ­խան եր­կր­ներ։ Եվ ի վեր­ջո, ո՞րն է ա­վե­լի կարևոր, ժո­ղովր­դի անվ­տան­գու­թյունն ու ստեղ­ծա­գործ աշ­խա­տան­քով ապ­րե­լու հնա­րա­վո­րու­թյու­՞նը, թե ինքն ի­րեն ինք­նիշ­խան հոր­ջոր­ջե­լով՝ հա­զա­րա­վոր մարդ­կա­յին զո­հեր տալն ու հայ­րե­նի­քի մի զգա­լի մա­սը թշ­նա­մուն հանձ­նե­լը։
Սխալ­վում են նաև նրանք, ով­քեր հույ­սը դրել են Հա­յաս­տա­նի, Ադր­բե­ջա­նի, և Թուր­քիա­յի միջև տն­տե­սա­կան ու առևտրա­կան կա­պե­րի զար­գաց­ման վրա՝ մտա­ծե­լով, թե դա կբե­րի ոչ միայն տն­տե­սա­կան ի­րա­վի­ճա­կը շտ­կե­լու, այլև տա­րա­ծաշր­ջա­նի կա­յու­նու­թյու­նը ամ­րապն­դե­լու ե­րաշ­խիք­ներ։ Ի­հար­կե, բա­րիդ­րա­ցիա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հաս­տա­տումն ու տն­տե­սա­կան, մշա­կու­թա­յին և այլևայլ առն­չու­թյուն­նե­րի զար­գա­ցու­մը միան­գա­մայն կարևոր հան­գա­մանք են՝ պայ­մա­նով, որ եր­կիրն ու­նե­նա ամ­րա­կուռ գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն, ազ­գա­կենտ­րոն քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն, զար­գա­ցող տն­տե­սու­թյուն և մշա­կույթ, ու պայ­մա­նով, որ վե­րա­կան­գն­վի պատ­մա­կան ար­դա­րու­թյու­նը, ինչ­պես մենք ենք ըմ­բռ­նում այն։ Այ­լա­պես կուլ կգ­նանք, հատ­կա­պես, այս դա­ժան հետ­պա­տե­րազ­մա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում։

Եվ վեր­ջա­պես, սխալ­վում են նրանք, ով­քեր հույս են կա­պել Բայ­դե­նի իշ­խա­նու­թյան գա­լու ու արևմտյան եր­կր­նե­րի ա­ջակ­ցու­թյան հետ։ Ան­շուշտ, Ռու­սաս­տա­նի հետ կոն­ֆե­դե­րա­տիվ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հաս­տա­տու­մը ա­մենևին չի նշա­նա­կում, թե Հա­յաս­տա­նը զրկ­վե­լու է Արևմուտ­քի հետ կա­պե­րը զար­գաց­նե­լու հնա­րա­վո­րու­թյու­նից։ Սա­կայն հարկ է հս­տա­կո­րեն գի­տակ­ցել, որ Ա­մե­րի­կա­յի Միա­ցյալ Նա­հանգ­նե­րը և Եվ­րո­պա­կան Միու­թյան պե­տու­թյուն­նե­րի գե­րակշ­ռող մա­սը Հյու­սի­սատ­լան­տյան դա­շին­քի (ՆԱ­ՏՕ) ան­դամ են և հե­տապն­դե­լու են ի­րենց ու ՆԱ­ՏՕ-ի ան­դամ Թուր­քիա­յի շա­հե­րը։ Մի՞­թե ան­ցած եր­կու­սու­կես տար­վա ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը բա­վա­կան չէր հաս­կա­նա­լու այս պարզ ճշ­մար­տու­թյու­նը։

Ա­նա­ռար­կե­լի փաստ է, որ Ռու­սաս­տա­նը նույն­պես հե­տապն­դում է իր շա­հե­րը։ Բայց նույն­քան ա­նա­ռար­կե­լի է նաև այն, որ Ռու­սաս­տա­նի հետ Հա­յաս­տանն ու­նի շատ ա­վե­լի մեծ ընդ­հան­րու­թյուն­ներ, այդ թվում ընդ­հա­նուր ստ­րա­տե­գիա­կան քա­ղա­քա­կան և ռազ­մա­կան շա­հեր, քան Արևմուտ­քի, ո­րի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը հայ ժո­ղովր­դի շա­հե­րի տե­սա­կե­տից գո­նե այս պա­տե­րազ­մի հա­մա­տեքս­տում այդ­պես էլ մնա­ցին հռե­տո­րա­կան հար­ցադ­րում­նե­րի ու ա­նող­նա­շար հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի սահ­ման­նե­րում։
Հետևու­թյուն­նե­րը թող­նում եմ ըն­թեր­ցո­ղին։

Վահ­րամ Ա­ԲԱ­ՋՅԱՆ
Մեծ Բրի­տա­նիա­յում Հա­յաս­տա­նի նախ­կին դես­պան

Մեկնաբանություններ