«ԻՄ ԸՆՏԱՆԻՔԸ ԻՄ ՃԱՄՊՐՈՒԿՈՒՄ Է» մոնոներկայացումով հանդես եկավ թատրոնի և կինոյի ճանաչված դերասանուհի, ռեժիսոր, Սոս Սարգսյանի անվան Համազգային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Նարինե Գրիգորյանը։

Վաղամեռիկ բանաստեղծ Պետրոս Դուրյանի գանգոսկրերի հիման վրա ճանաչված գիտնական Անդրանիկ Ճաղարյանը գիտականորեն վերականգնել էր Դուրյանի դիմանկարը։ 1971 թվականն էր, համալսարանի մեծ դահլիճում դրված էր Դուրյանի գիպսե կիսանդրին, Ճաղարյանը ցուցադրում էր իր կատարած դժվարին, բայց հայրենանվեր աշխատանքը։

Ես յոթ տարեկան էի, եղբայրս` երեք: Գաղթի ճանապարհին կորցրել էինք մեր մեծ ընտանիքը: Մեր հարազատներից շատերին դաժանորեն սպանել էին մեր իսկ աչքի առաջ: Դեր- Զորի կիզիչ արևների տակ թափառում էինք. անվերջանալի ու մղձավանջային «ճամփորդություն»… Շուտով փոքրիկ եղբորս ուժերն ու համբերությունը սպառվեցին: Նա ի վիճակի չէր քայլ անգամ անելու, իսկ ես այլևս ուժ չունեի՝ նրան գրկած տանելու: Շատ խնդրեցի, որ մեզ հետ դեպի անէություն քայլող մարդիկ գրկեին եղբորս, սակայն նրանք բոլորովին անհաղորդ մնացին իմ աղերսներին... նրանք, ասես, այլևս կենդանի չէին: Նրանք այլևս դադարել էին երկինք նայել. վախենում էին, թե այն փուլ կգա իրենց գլխին:

Սեպտեմբեր 23, 2022ին, Երևանի Խ. Աբովեանի անուան ՀՊՄՀ դահլիճի մէջ տեղի ունեցաւ գիտաժողով մը, «Պոլսահայ գրականութինը 20-րդ դարի կեսից մինչև մեր օրերը» խորագրով: Գիտաժողովը կազմակերպուած էր Համազգայինի Երևանի գրասենեակի եւ նոյն համալսարանի «Սփիւռք գիտաուսումնական կեդրոնի» կողմէ: Առիթը ունեցայ ներկայացնելու, «Հոգեւոր Կեանքի Ընկալումը Շնորհք Պատրիարքի Եկեղեցական, Ազգային, Գրական եւ Համամարդկային Մտահորիզոններուն Մէջէն» նիւթը: Ուրախ եմ յայտելու թէ Երևանի մէջ հրատարակուած է գիտաժողովին ներկայացուած բոլոր զեկուցումները ընդգրկող հատորը՝ որուն մէջ տեղ գտած է նաև իմ ուսումնասիրութիւն- զեկոյցը՝ որ կը բաժնեկցիմ ձեր հետ:

Տիեզերական բարձրությունից դու ժպտում ես Արմեն, ապրողանցս երկրի վրա, որտեղ չկա քո սիրած աշունը, չկա մահ, անսերություն, մութի հանդերձներ, ուր բարության աշխարհ է, լույսի թագավորություն։

Ճանաչու՞մ եք այս եվրոպացուն: Կարդացեք, թե ով է նա և ինչ է արել ու ասել հայերի և հայկական ջարդերի մասին: Դեյվիդ Լլոյդ Ջորջ` անգլիացի պետական գործիչ։ Լիբերալ կուսակցության ղեկավար։

1919 թ. գարնանը Զորավար Անդրանիկն իր զորքով լեռնանցում կատարելով Զանգեզուրի վրայով` բռնեց Արարատյան դաշտի ուղղությունը: Հասնելով Էջմիածինի տաճարի պատերի տակ` բոլորը հոգնատանջ նստեցին, վայր դրեցին զենքերը, ամբողջ ռազմական հանդերձանքը, իրենց մոտ եղած հայկական քաղաքների դրոշակները: Բոլորը շունչները պահած սպասում էին Զորավարի խոսքին, և ահա նա խոսեց.

Արևմտյան տերությունները, որոնք ամբողջ 19-րդ դարի ընթացքում ամեն ինչ արեցին, որ խանգարեն Արևմտյան Հայաստանի ազատագրմանը, իրենց քաղաքականությամբ նպաստեցին արևմտահայության ոչնչացմանն ու տեղահանմանը, Լոզանի կոնֆերանսում մի քանի «հայանպաստ» հայտարարություններով ճնշում գործադրեցին Թուրքիայի վրա և հասան իրենց նպատակին: Լոզանի կոնֆերանսում արևմտյան տերությունները Հայկական հարցը սահմանափակեցին տեղահանված հայերի համար Թուրքիայի տարածքում «օջախ» ստեղծելու դատարկ խոսակցություններվ և, ի վերջո, մոռացան հայերին տված խոստումներն էլ, Հայկական հարցն էլ: Նախորդ էջերում նշվել է, որ Ամերիկայի հասարակական կարծիքը ջերմորեն էր վերաբերում Հայկական հարցի արդար լուծման գաղափարին: ԱՄՆ-ի կառավարությունն էլ դրան համապատասխան հանդես էր գալիս հայանպաստ հայտարարություններով և պաշտպանում էր Թուրքիայի տարածքում հայկական օջախ ստեղծելու առաջարկությունը:

Շիրազը հրաբխային էություն էր, ժողովրդի մտածողությունը բյուրեղացնող հանճար։ Նա գրականություն մտավ այն ժամանակ, երբ խորհրդային ղեկավարները սպանում կամ աքսորում էին մեր գրականության մեծերին՝ Չարենցին, Բակունցին, Մահարուն, Վահան Թոթովենցին․․․․ Մյուսներին էլ պարտադրում էին կեղծ թեմաներ, կաղապարներ։

Արծիվները սովորաբար խմբերով չեն լինում, նրանք մենակ են ճախրում և նրանց տեղը ժայռերն են ու երկինքը: Այս հուշարձանին հերոսական ճախրանքից հետո հայոց արծիվները միասին են ու երկնքում են։ Նրանք վաղուց իրենց երկրային ճախրանքն ավարտել են ու հիմա մեր հոգիներում են թևածում։ Հայոց վրիժառուների ՆԵՄԵՍԻՍ հավերժակոթողը մեր օրերի քաոսը, հոգեթուլությունն ու մոլորությունները վանող ու ցավը դարմանող սպեղանիներից է, կամքի ու հույսի կռանը ժամանակի սալին զարկող Հայկյան նետ, մեր արժանապատվության վերածլող նշխարը։ Հուշակոթողին հայոց վրիժառուների անունների վերևում շարունակվող չգրված սալիկներ կան: