«Իշխանությունը ստիպված է լինելու մտածել բուտաֆորիկ կազմակերպությունները քաղաքական դաշտից հեռացնելու մասին»

Ֆրիդրիխ Նիցշեն ասում է, որ ամեն ժողովուրդ արժանի է իր իշխանությանը: Այս եզրահանգումը լրջագույն գաղափարական նրբերանգներ ունի, քանզի սրանից բխում է նաև, որ ամեն ժողովուրդ արժանի է նաև իր ընդդիմությանը: Այս պարզ ճշմարտությունը գալիս է ապացուցելու, որ ցանկացած երկրի քաղաքական համակարգ սպասարկում է այդ երկրի քաղաքական կյանքը` հիմքում ունենալով այն արժեքները, որոնք դավանում է տվյալ հասարակությունը: Այս առումով Հայաստանի քաղաքական համակարգը` իշխանությամբ և ընդդիմությամբ հանդերձ, բացառություն չէ և մեր ազգային քաղաքական ավանդույթների ու արժեհամակարգի հայելային անդրադարձն է: Ի դեպ, ԽՍՀՄ փլուզմանը հաջորդած շրջանում սկսված գաղափարախոսական որոնումները դեռևս շարունակվում են, և պետք է փաստենք, որ Հայաստանում դեռևս ձևավորված չէ գաղափարախոսական մրցակցության ավանդույթը, և շատ քիչ քաղաքական կազմակերպություններ են գաղափարախոսություն առաջարկում:
ՈՒշագրավ է, որ 2013 թ. նախագահական ընտրությանը նախորդող շրջանում Հայաստանի քաղաքական դաշտի գաղափարախոսական դատարկությունը ցցուն է դարձնում այն պարզ իրողությունը, որ կուսակցությունների մեծամասնությունը գործում է քաղաքական տրամաբանությունից դուրս` ստանձնելով քաղաքական իշխանությանը հասնելու իրավական խողովակի դերակատարություն: Ըստ էության, նախագահական ընտրությանը նախորդող շրջանում միայն իշխող ՀՀԿ-ն է, որ շարունակում է գաղափարախոսություն առաջարկել` հիմնվելով ազգային-պահպանողական գաղափարախոսական դրույթների վրա: Ճիշտ է, շատերը կարող են պնդել, թե «Հանրապետականում» համախմբված են նաև մարդիկ, որոնք հեռու են ազգային-պահպանողական գաղափարներից և, ընդհանրապես, ցանկացած տեսակի գաղափարախոսություններից: Միևնույն ժամանակ, չենք կարող չնշել, որ ցանկացած ժամանակաշրջանում և ցանկացած հասարակության պարագայում իշխող կուսակցության շարքերում տեղ են գտնում նաև անհասկանալի տարրեր, որոնց համար էական չէ, թե այդ պահին ինչպիսի քաղաքական գաղափարախոսություն կրող ուժն է գտնվում իշխանության գլխին և ինչպիսի գաղափարական գիծ է որդեգրել իր գործունեության տիրույթում: Սա հայկական առանձնահատկություն չէ, այս խնդիրն առկա է ամբողջ աշխարհում:
Թերևս, հայկական առանձնահատկություն է այն, որ ներկայումս Հայաստանի քաղաքական դաշտի ընդդիմադիր հատվածում հստակորեն նկատվում է ոչ միայն գաղափարախոսական, այլև գաղափարական ու հայեցակարգային վակուում: Այսպես, Հայաստանի անկախության պատմության շրջանում առաջին անգամ երկրում ընդդիմադիր պայքար ծավալելու և ընդդիմությանը միավորելու ներուժ ունի միայն թիվ մեկ օլիգարխ Գագիկ Ծառուկյանի ԲՀԿ-ն, որի գաղափարախոսական հենքը կարելի է սահմանել մեկ բառով` փող, իսկ հայեցակարգային գործունեության տրամաբանությունը` բաժակաճառ: Ըստ էության, ԲՀԿ ներկայիս կարգավիճակը վերջնականապես ապացուցում է, որ Հայաստանի քաղաքական դաշտը ամայացած է, քանզի իշխանության հետ մրցակցելու ներուժ ունեցող կուսակցությունը հեռու է բոլոր տեսակի գաղափարախոսություններից և միտված է մի քանի մարդկանց կասկածելի հանգամանքներում կուտակած կապիտալի պահպանմանը: Հետաքրքիր է, որ Հայաստանի քաղաքական համակարգի ամայացումն ու գաղափարազերծումը սկսվել է 1998-ից, երբ նախագահի պաշտոնում ընտրված Ռոբերտ Քոչարյանն իշխանությունը պահպանելու նպատակով սկսեց ներդնել և համակարգված կերպով իրականացնել քաղաքականությունը գաղափարական ու գաղափարախոսական բանավեճից զատելու պրակտիկան:
Քոչարյանական մեքենայի առաջին զոհը, թերևս, դարձավ ՀՅԴ-ն: Սոցիալիստական գաղափարախոսության կրող ՀՅԴ-ն, տասը տարուց ավելի մաս կազմելով իշխանությանը, քայլ անգամ չարեց սոցիալիստական գաղափարները կյանքի կոչելու համար, ինչի պատճառով էլ ժամանակի ընթացքում կորցրեց իր ընտրազանգվածն ու հայտնվեց քաղաքական լուսանցքից դուրս: Գաղափարախոսական նվիրվածության պարագայում ՀՅԴ-ն գործադիր իշխանության մաս չէր կազմի և կսահմանափակվեր սոցիալիստական գաղափարների իրագործմանն ուղղված ակտիվ խորհրդարանական աշխատանքներով: Եվ եթե հետադարձ հայացք նետենք Հայաստանի անկախության շրջանի քաղաքական գործընթացներին, ապա պետք է փաստենք, որ ընդդիմադիր դաշտը երբեք այնքան գաղափարազերծ չի եղել, որքան մեր օրերում:
ՈՒշագրավ է նաև այն փաստը, որ մարդկությանը հայտնի գաղափարախոսություններից հեռու ԲՀԿ-ն հնարավորություն ունի իր շուրջը համախմբելու այնպիսի գաղափարական ուժերի, ինչպիսիք են ՀԱԿ-ն ու ՀՅԴ-ն: Հիշենք, որ նախորդ նախագահական ընտրությունների շրջանում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի «համաժողովրդական» շարժումը հզոր ընդդիմադիր գործոն էր` հանդես գալով գաղափարական դիրքերից և խնդիր ունենալով իշխանությանը հաղթել նաև գաղափարախոսական դաշտում: Ի դեպ, վերջին տարիներին ՀԱԿ-ը գնաց ՀՅԴ-ի որդեգրած սխալ ուղիով` հետ կանգնելով ի սկզբանե հռչակված գաղափարախոսական դրույթներից և մերձենալով իր հետ գաղափարապես ոչ մի առնչություն չունեցող ԲՀԿ-ի հետ: Հենց այդ սխալի պատճառով էլ երբեմնի հիմնական ընդդիմադիր քաղաքական ուժ հանդիսացող ՀԱԿ-ը կորցրեց իր ընտրազանգվածի զգալի հատվածը` իր կենսունակության ապահովման միակ միջոցը տեսնելով ԲՀԿ կցորդի վերածվելու գործընթացում: Եվ ինչքան էլ քննարկվի այն խնդիրը, թե Ռոբերտ Քոչարյանն ու Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մրցակցում են Գագիկ Ծառուկյանին իրենց հաշվարկներում ներգրավելու համար, միևնույն է, խնդիրը դրանից չի փոխվում և այլևս հնարավոր չէ թաքցնել գաղափարազերծ պայքարի էությունը, թաքցնել «քաղաքականություն հանուն փողի» սկզբունքի գերակայությունը:
Ինչևէ, Հայաստանի քաղաքական դաշտի ընդդիմադիր հատվածի ամայացումը կարող է դիտարկվել միայն ու միայն ազգային ողբերգության համատեքստում: Ասում են` քաղաքական ընդդիմությունը հասարակության «խիղճն ու հոգին» է, և, եթե այս դիտարկմանը լուրջ ենք վերաբերվում, ապա նշանակում է, որ ազգային ողբերգությունն արդեն իսկ իրականացել է: Անկախ նրանից` Գագիկ Ծառուկյանը կառաջադրվի՞, թե՞ ոչ, միևնույն է, օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներից ելնելով, Ծառուկյանն արդեն իսկ «հարամել է» քաղաքական դաշտը: Եթե Ծառուկյանը չի առաջադրվում որպես նախագահի թեկնածու, ապա ստացվում է, որ նա «քաշում է» սեփական կուսակիցներին, քանզի ԱԺ ԲՀԿ խմբակցության պատգամավորների զգալի մասն արդեն իսկ հասցրել է «անձնական» կարծիքներ հայտնել առ այն, թե ճիշտ կլինի, որ ԲՀԿ-ն սեփական թեկնածուով հանդես գա: Բացի դրանից, ԲՀԿ շարքերը լիահույս են, որ կուսակցությունը սեփական թեկնածուով է հանդես գալու և առկա է ընդդիմադիր պայքար մղելու առնվազն հոգեբանական պատրաստվածություն: Մյուս կողմից, Ծառուկյանի առաջադրումը կնշանակի, որ նա դեմ է գնում իրենց ծնած համակարգին, քանզի առաջադրման դեպքում Ծառուկյանը չի կարող չքննադատել այդ համակարգը: Միևնույն ժամանակ, Ծառուկյանն ունակ չէ ո՛չ այլ համակարգ ստեղծելու, ո՛չ էլ, անգամ, դրա մասին մտածելու, քանզի համակարգային փոփոխությունները ենթադրում են բարձր արժեհամակարգի և ինտելեկտուալ հատկությունների առկայություն:
Ամեն դեպքում, ցանկացած երկիր կարող է կենսունակ լինել, եթե ունի առողջ քաղաքական-պետական համակարգ: Հայաստանյան իրավիճակը, այս առումով, վտանգված է, և նախագահական ընտրության ավարտից հետո իշխանությունը ստիպված է լինելու մտածել քաղաքական դաշտի առողջացման, գաղափար-գաղափարախոսությունների մրցակցության և բուտաֆորիկ կազմակերպությունները քաղաքական դաշտից հեռացնելու մասին: Այլ ճանապարհը շատ ավելի վտանգավոր է, քանզի առանց գաղափարների մրցակցության հնարավոր չէ պատկերացնել առողջ քաղաքական համակարգ ու ապագա ունեցող երկիր:

Ալբերտ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ