«Մեծ մաքրումներին» զոհաբերված դիվանագետն ու հետախույզը
23.07.2023 | 11:39
Գարեգին (Գեորգի) Աբրահամի Ապրեսովը խորհրդային դիվանագիտության հասակ առնելու տարիների վառ անհատականություններից է, դիվանագիտական աշխատանքը հետախուզական գործունեությանը հմտորեն շաղկապած, մեծ արդյունավետությամբ գործած անհատականություն:
Նրա ծնողները Լեռնային Ղարաբաղից էին: Ապրուստի համար առավել բարենպաստ պայմանների որոնումներն Ապրեսյաններին շուտով բերում է Կովկասի նավթարդյունաբերության մայրաքաղաք, որտեղ էլ 1890 թվին ծնվել է բազմանդամ ընտանիքի հերթական արու զավակը։ Ծննդավայրում նախնական կրթությունն ստանալուց հետո ուսումնատենչ երիտասարդը հայտնվում է Մոսկվայում, որտեղ էլ 1914 թվին ավարտում պետական համալսարանի իրավաբանության ֆակուլտետը, ստանում իրավաբանի մասնագիտություն:
1914-ին սկիզբ առած Առաջին համաշխարհային պատերազմը չի շրջանցում և նրան: Ծառայության երեք տարուց հետո Գ. Ապրեսովն ակտիվորեն մխրճվում է երկրի քաղաքական կյանքի մեջ, անդամագրվում բոլշևիկյան կուսակցությանը, ունենում սրընթաց կարիերա: 1917 - 1918 թվականներին Լենքորանի նահանգային խորհրդի նախագահն էր, Բաքվի կառավարման դիրեկտորիայի, Սարատովի հեղափոխական տրիբունալի անդամ, իսկ 1918 – 1919-ին` արդարադատության Սարատովի նահանգային բաժնի վարիչը։
Շուտով հեղափոխական ընդհատակյա գործունեությունը նրան հետ է բերում Կովկաս։ 1920 -1921թթ Ադրբեջանական ԽՍՀ արդարադատության ժողկոմի տեղակալն էր: Այս նշանակմանը շատ արագ հետևում է պաշտոնավարումը Կարմիր բանակի առանձին բրիգադում, որտեղ զբաղեցնում է պետի պաշտոնը, իսկ 1921-1922 թթ․ արդեն Վրաստանում էր Վրացական ԽՍՀ արդարադատության ժողկոմի կոլեգիայի անդամի կարգավիճակով:
1922 թվականից Գ. Ապրեսովի կյանքը կապվում է դիվանագիտական, վերջինիս հետ մեկտեղ հետախուզական գործունեության հետ, որում բացառիկ դեր է ունեցել ոչ միայն նրա հեղափոխական աշխատանքի կոփվածքը, այլև լեզուների իմացությունը: Զուտ տեղեկատվության համար՝ տիրապետել է ութ օտար լեզվի:
Մեկ տարի Ռեշտում (Պարսկաստան) ԽՍՀՄ հյուպատոս աշխատելուց հետո 1923-ին տեղափոխվում է պարսկաստանյան մեկ այլ քաղաք` Մեշխեդ, որտեղ արդեն Խորհրդային Միության գլխավոր հյուպատոսն էր, սակայն այս անգամ աշխատանքային պարտականությունների էական մի հավելումով` նրա ուսերին է ծանրանում ՄՊՔՎ-ի արտասահմանյան բաժնի ռեզիդենտի պարտականությունները:
Պարսկաստանյան եռամյա գործունեությունից հետո հայրենիք վերադառնալով` անցնում է մասնագիտական կրթությանն առնչվող աշխատանքի (1927-ի սեպտեմբերից 1928-ի մարտը ԽՍՀՄ գերագույն դատարանի զինվորական կոլեգիայի անդամ էր), սակայն շուտով այն ինքնակամ թողնում է, որովհետև ստացել էր նոր նշանակում` Բաքվում Արտաքին գործերի ժողկոմիսարիատի գործակալ էր (1927 - 1932), ինչին զուգահեռել է 1929-ին Ադրբեջանական ԽՍՀ, 1930-ին Ուզբեկական ԽՍՀ ժողկոմխուրհուրդներին կից արտաքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատների լիազորի գործունեությունը։
Գ. Ապրեսովը, որ աշխատանքային բեղմնավոր գործունեության համար 1935-ին պարգևատրվել էր Լենինի շքանշանով, նույն թվականին նորից է առաջադրվում դիվանագիտական աշխատանքի` Ումրուչիում (Արևմտյան Չինաստան) ԽՍՀՄ հյուպատոսության գերագույն հյուպատոսն էր, միաժամանակ Միացյալ պետական քաղաքական վարչության ռեզիդենտը: Սակայն աշխատանքային այս նշանակումը երկար չի տևում։ Արդեն 1936-ին հետ է կանչվում Չինաստանից, ձերբակալվում։ Խորհրդային Միությունում սկսվել էր «մեծ մաքրումների» ժամանակաշրջանը՝ առաջնային հարվածի տակ էին հայտնվել պետական, դիվանագիտական, անվտանգության ու առհասարակ ուժային կառույցների աշխատակիցները։
Ձերբակալումից մեկ տարի անց դիվանագիտությունն ու հետախուզությունը մեկտեղած գործիչը հեռացվում է ԽՍՀՄ արտաքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատից, երկրի անվտանգության համակարգից, հակախորհրդային գործունեության համար 1940-ին 10 տարվա ազատազրկման դատապարտվում՝ պատիժը կրելով Օրյոլի բանտում։ Սակայն արյունից էքստազի մեջ հայտնված խորհրդային պատժիչ մարմինները չեն բավարարվում այսքանով։ 1941-ին ԽՍՀՄ գերագույն դատարանի զինվորական կոլեգիայի որոշմամբ, ի թիվս Օռլովի բանտում գտնված 161 կալանավորվածի, Գ․ Ապրեսովը դատապարտվում է գնդակահարության, դատավճիռն ի կատար է ածվում Օրյոլ քաղաքի մերձակա Մեդվեդևյան անտառում։
Շատ-շատերի նման հետմահու արդարացվել է և նա։ Դա եղել է Խորհրդային Միության գերագույն դատարանի զինվորական կոլեգիայի որոշմամբ, «հանցակազմի բացակայության պատճառով» հիմնավորմամբ։ Սա ի դեպ այն նույն կառույցն էր, որ առանց աչք ճպելու, առանց գործերի քննության Գարեգին Աբրահամի Ապրեսովին 15 տարի առաջ դատապարտեց մահվան։
ԱԱԾ պահեստազորի սպաների միություն ՀԿ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
Տարածաշրջանային
Բաքուն ամեն կերպ փորձելու է ինտեգրվել չինական տրանսպորտային ծրագրերում
Ադրբեջանի ու Չինաստանի միջև ռազմավարական գործընկերության հռչակագիրն արդեն պտուղներ է տալիս։Օրերս «Միջին միջանցքի» նոր երթուղով Չինաստանից Թուրքիա է մեկնել առաջին բեռնատար գնացքը...
