Քաղաքում լուր տարածվեց, թե Հրաչյան չկա այլևս: Դագաղը դրված էր թատրոնում: Ժողովուրդ էր, որ գալիս էր վերջին տեսության: Տպավորությունն այնպես էր, որ ամբողջ քաղաքն այդտեղ է` թատրոնի այգու

Երբ ադրբեջանցի սպան՝ Ռամիլ Սաֆարովը, Հունգարիայում, կացնահարելով սպանեց հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանին, ադրբեջանի իշխանությունները դատապարտեցի՞ն այն կամ ներողություն խնդրեցի՞ն միջազգային հանրությունից. իհարկե ոչ՛, հակառակը, հերոսացրեցին մարդասպանին, հա, ի դեպ, միջոցառումը նույնպես միջազգային էր: Մենք բոլորս հիշում ենք, թե այդ նույն միջազգային հանրության ներկայացուցիչ Հունգարիան ինչպես վարվեց կացնի տասնվեց հարվածով քնած հայ սպային սպանած Սաֆարովի հետ. եթե ոմանք չգիտեն կամ չեն ուզում հիշել, ասեմ. նավթա-խավիարային փողերի դիմաց, մարդասպանին արտահանձնեց Ադրբեջանին, իսկ թե ինչ եղավ հետո, արդեն գրել եմ: Ի դեպ, այն ժամանակվա ՀՀ իշխանությունների համարժեք պատասխանը չուշացավ՝ Հայաստանը կասեցրեց Հունգարիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները և բոլոր պաշտոնական կապերը։

Առաջ եղած խնդիրները հաշվելի էին, կարելի էր մեկն ու մեկի մասին բարձրաձայնել, գրել և մի փոքր բավարարված զգալ՝ սեփական անձի առաջ ամոթով չկանգնելու համար, և ինչ-ինչ փոքր շարժ նկատելիս մտածել, որ գուցե դու էլ նպաստեցիր դրան...

Որոշ աղբյուրների փոխանցմամբ` այդ հարցը քննարկվել է փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի և ԱՄՆ ֆինանսների փոխնախարար ՈՒոլլի Ադեյեմոյի հանդիպման ժամանակ: Հարցը օրակարգային է եղել նաև ԱՄՆ առևտրի նախարարի օգնական Թեա Քենդելլի մի քանի օր առաջ Երևան կայացած այցի ժամանակ:

Իրականում Արցախի կարգավիճակի առնչությամբ որևէ նախագծով Արցախը երբևէ չի ճանաչվել Ադրբեջանի կազմում: Այս համատեքստում բարդ կամ մեկնաբանության կարոտ խնդիր չկա: Խոսքը բացառապես վերաբերել է ստատուս քվոյին, որի պարագայում Արցախի կարգավիճակն առկախվել է մինչև փոխհամաձայնեցված ընթացակարգով ԻՆՔՆՈՐՈՇՄԱՆ ՀԱՆՐԱՔՎԵ ՆԱԽԱՁԵՌՆԵԼԸ, իսկ ստատուս քվոն պահպանելը, առանց որևէ պետության կազմում Արցախը ներառելով, թելադրված է եղել հենց 1991 թ. դեկտեմբերի 10-ի հանրաքվեի ուժով: Սա շատ լավ հասկացել են ադրբեջանցիները, ուստի մշտապես փորձել են մերժել այդ փաստաթղթերը: Արդեն քանիցս կրկնում եմ, որ տարածքային ամբողջականությունը ճանաչվել է բացառապես այս առանցքային վերապահումով:

Թշնամին մեր բնակավայրերի քթի տակ արագ տեմպերով ճանապարհներ ու թունելներ է կառուցում, զորքի տեղաշարժեր է անում, պատրաստվում է մեծ պատերազմի, իսկ մեր հանրությունը օրեր շարունակ քննարկում է' թշնամու դրոշ վառելը լա՞վ էր, թե վատ։

Դրոշ այրելու մասով վերջին անդրադարձը: Սիրելի դիմոքրսիի հետևորդներ, ուրեմն ստացվում է Ադրբեջանը մե կառուցողական, մե քաղաքակրթված երկիր էր, մինչև էսօր մեզ հումանիզմի դիրքերից էին մոտենում, հիմա դրոշը այրելուց հետո մեզ պատերով են տալու։

Բաց հարցը մնում է այն, թե ո՞վ է հրահրել վերջին ռազմական բախումը Տեղ գյուղում: Ակնհայտ է, որ իրավիճակը սադրել ու մարտական գործողություն են սկսել ադրբեջանցիները, որը դադարեցրել են մեր ԶՈՒ արձակած կրակի ճնշման ներքո:

Սովորաբար խուսափում եմ դիմատետրում անձնական թեմաներ շոշափել ու լուսանկարներ տեղադրել, բայց այս անգամ թույլ տվեք բացառություն անել, քանզի ներքին անհրաժեշտություն եմ զգում շնորհակալությունս հայտնել երկու գեղանի, հեզաբարո, ազնվազարմ հայուհիների. տիկին Գայանեին ու տիկին Աննային` «Վերնատուն» մշակութային օջախի տիրուհիներին, որոնք այս խառնակ, այս տխուր ու անհոգի ժամանակներում փորձում են ոգեղենություն, քնքշանք, սեր, գեղեցկություն ու արվեստ խառնել կյանքին, նիրհող մշակութային կյանքը աշխույժով, արթնացումի կայծերով լցնել և հաճելի, անմոռաց օրեր պարգևել հրավիրյալներին:

Վստահ եմ՝ քիչ իմացողներ կլինեն, որ ծանրամարտի 1983 թ. աշխարհի առաջնությունը պիտի անցկացվեր Հայաստանում, սակայն վերջին պահին փոխադրվեց Մոսկվա։ Այդ քայլին Մոսկվայի գնալու իրական պատճառը հետևյալն էր՝ սփյուռքյան հայկական հայտնի կազմակերպություններից մեկը զգուշացրել էր՝ Եղեռնի հուշակոթողի հարևանությամբ գտնվող մարզահամերգայինում Թուրքիայի դրոշի բարձրացում թույլ չի տա, քանի որ այն դիտում է որպես 1915 թ. զոհերի հիշատակի անարգում։