«Մենք գտնելու ենք ապրելու և զարգանալու բանաձևը»

Նոյեմբերի 26-ին «Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամն ու «Ինտեգրացիա և զարգացում» հետազոտության և վերլուծության հասարակական կազմակերպությունը ամփոփեցին սեպտեմբերի վերջին հայտարարված՝ հասարակական հնչողություն ունեցող գաղափարների և նորարարական նախագծերի մրցույթը: Այդ առիթով հանդիպելով մրցույթի կազմակերպիչներին՝ խնդրեցի իրենց տպավորություններն ու եզրակացությունները ներկայացնել:

«ՄԻՇՏ ԱԿՆԿԱԼԻՔՆԵՐՆ ԱՎԵԼԻ ՇԱՏ ԵՆ ԼԻՆՈՒՄ, ՔԱՆ ԻՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ»

ԳԱԳԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ («Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամի տնօրեն)

-Արդարացա՞ն Ձեր ակնկալիքները մրցույթից, կարողացա՞ք մտքի շարժում առաջացնել:
-Միշտ ակնկալիքներն ավելի շատ են լինում, քան իրողությունները: ՈՒրախալի էր, որ եղան հետաքրքիր գաղափարներ առաջադրող մասնակիցներ: Մենք ընտրել ենք իրատեսական գաղափարները, որոնք հնարավոր է իրականացնել: Առաջին մրցանակին արժանացավ մեգանախագծի հեղինակ, Չինաստանի հայկական համայնքի ներկայացուցիչ Մհեր Սահակյանը: Նրա առաջարկը շատ համահունչ էր մեր մրցույթի ոգուն: Նա առաջարկել է կազմակերպել օնլայն դասընթացներ՝ հայկական հանրության անվտանգության խնդիրների վերաբերյալ: Սա խիստ կարևոր հանգամանք է: «Նորավանք» հիմնադրամը մշակել է նախագիծ՝ ստեղծելու Հայաստան-սփյուռք օնլայն համալսարան` ներգրավելով լավագույն 700 մասնագետների, որ կարող են շատ գաղափարներ ներկայացնել ամբողջ աշխարհում հայության համախմբման համար: Երկրորդ մրցանակին արժանացել են քաղաքական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ալեքսանդր Մարկարովը և քաղաքական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Նարեկ Գալստյանը՝ եվրասիական ինտեգրման թեմայով առաջադրած նախագծի համար: Երրորդ մրցանակը ստացել է «Այսօր» լրատվական կայքի գլխավոր խմբագիր Սոնա Մարտիրոսյանը, որն առաջարկել է ստեղծել տեղեկատվական անվտանգության համակարգ՝ փորձագիտական հարցման արդյունքում: Սոնա Մարտիրոսյանն առաջարկում է փորձագիտական հարցումներ կատարել անվտանգության ապահովման տեսակետից:
-Հարցումների արդյունքը ո՞ւմ է ուղղված լինելու:
-Կարծում եմ՝ փորձագիտական ազդեցություն կունենա տեղեկատվական դաշտի վրա, ինչ-որ չափով կօգնի այն մարդկանց, ովքեր ձևավորում ու ղեկավարում են տեղեկատվական դաշտը:
-Դուք ուտոպի՞ստ եք:
-ՈՒտոպիստ չեմ, բազմամյա փորձ ունեմ և լավատես եմ: Մեր առաջարկությունները տարբեր կազմակերպություններ տարբեր երկրներում օգտագործում են:
-Ի՞նչ առաջարկներ են ներկայացվել ընդհանրապես, եղե՞լ են անսպասելի գաղափարներ, որոնք զարմացրել կամ զայրացրել են:
-Ոչ բոլոր առաջարկներն էին, իհարկե, փայլուն: Մենք չէինք էլ կարծում, որ հրաշքներ են կատարվելու: Մեզ են դիմել տարիքային տարբեր խմբերից, գերակշռում էին երիտասարդները: Տպավորիչ էր Երևանի պետական համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի մագիստրատուրայի առաջին կուրսի ուսանող Էրիկ Հովսեփյանի առաջարկը՝ ինչպես պայքարել կոռուպցիայի դեմ Հայաստանում: Մենք նրան շնորհեցինք երրորդ մրցանակը, թող դա լինի մեր ավանդը կոռուպցիայի դեմ պայքարում: Մյուս խրախուսական մրցանակը շնորհել ենք Կառավարման ակադեմիայի ասպիրանտ, «Արմեդիա» կայքի վերլուծաբան Աննա Կարապետյանին: Նրա առաջարկած նախագիծը նույնպես վերաբերում էր եվրասիական ինտեգրման գործընթացին:

«ՀՊԱՐՏ ԵՄ, ՈՐ ՁԵՌՆԱՐԿԵՑԻՆՔ ՄՐՑՈՒՅԹ, ՈՐՏԵՂ ՍԿՍԵՑԻՆՔ ՎՃԱՐԵԼ ԳԱՂԱՓԱՐԻ ՀԱՄԱՐ»

ԱՐԱՄ ՍԱՖԱՐՅԱՆ («Ինտեգրացիա և զարգացում» հետազոտության և վերլուծության հասարակական կազմակերպության ղեկավար)

-Ո՞րն է Ձեր գնահատականը մրցույթին:
-Հպարտ եմ, որ «Նորավանքի» հետ առաջին անգամ Հայաստանի պատմության մեջ մենք ձեռնարկեցինք մրցույթ, որտեղ սկսեցինք վճարել գաղափարի համար: Մրցույթն ավարտվեց հաջողությամբ՝ առանց նախանձի, չկամության, չարախոսության, նենգադուլի: Մեր հասարակության մեջ կան մարդիկ, որ իրենց ինտելեկտուալ մակարդակի սահմաններում մասնակցեցին մեր մրցույթին և առաջարկություններ արեցին: Մենք ստեղծեցինք ժյուրի, որի մեջ եվրասիական փորձագիտական ակումբի անդամներ էին, «Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամի վերլուծաբաններ, բուհերի առաջատար դասախոսներ, մեկ ամիս նրանք ուսումնասիրել են ներկայացված 40 առաջարկները, որոնցից ընտրվեց 9-ը, որոնք որակապես և ասելիքի լրջությամբ մյուսներից տարբերվում էին: Այդ 9-ից էլ ընտրվել են 5 մրցանակակիրները:
-Մրցույթի սկզբին և ավարտին ի՞նչ տպավորություն ունեք:
-Հաճելիորեն զարմացած եմ, որ ՉԺՀ Նանկինի համալսարանի դոկտորանտ Մհեր Սահակյանը, ուսանելուն զուգահեռ, սրտացավ է վերաբերվել մեր մրցույթին և օրիգինալ առաջարկ է ներկայացրել: Մեծ ուրախությամբ արձանագրում ենք, որ տարբեր տարիքային խմբերի ներկայացուցիչներ մեզ դիմել են՝ 60 տարեկանից մինչև ուսանողներ: Երիտասարդներից մենք խրախուսել ենք երկուսին՝ Երևանի պետական համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի ուսանող Էրիկ Հովսեփյանին և Կառավարման ակադեմիայի ասպիրանտ Աննա Կարապետյանին՝ հետաքրքիր ու մրցունակ գաղափարների համար: Մրցույթին ներկայացված վեց առաջարկներ տեխնոլոգիական կարողություններ էին պահանջում, և մենք ուղարկեցինք Գիտության պետական կոմիտե: Շատ կարևոր է, որ հասարակական հնչողություն ունեցող լավագույն գաղափարները՝ նորարարական նախագծերը հասարակությունն ընկալի: Լավագույն համարված աշխատանքները կհրապարակենք soiuzinfo.am և noravanq.am կայքերում: Եթե արձագանքները դրական լինեն, կարող ենք տարին երկու անգամ մրցույթ անցկացնել, և մեր հովանավորները կարող են ավելի լուրջ գումարներ ներդնել: Հայ իրականության մեջ առաջին անգամ մենք դարձանք այն կենտրոնը, որ ակտիվորեն Հայաստանում իր շուրջը ձևավորում է հասարակական հնչողության գաղափարներ գեներացնող մարդկանց խումբ՝ առանց տարիքային սահմանափակումների:
-Ո՞րն է մրցույթում հաղթած առաջարկների կիրառական նշանակությունը:
-Ամեն հասարակություն 21-րդ դարում ուժեղ է այն ինտելեկտուալ ներուժով, որ մղում է առաջ, ամեն հասարակություն կենսունակ ու մրցունակ է՝ որքանով ունի էլիտաներ, որոնք ոչ միայն հարուստ են ու ուժեղ, այլ նաև խելացի են ու գրագետ, կարող են հասարակական հնչողության գաղափարներ առաջադրել: Պետք է գտնել այդ գաղափարները և կենսագործել: Մեզ ներկայացրած առաջարկների մեջ եղել են շատ իրավիճակային գնահատականներ, որոնք չեն պարունակել լուծումներ, որն առաջադրված էր մրցույթի պայմաններով: Սեպտեմբերին մենք ասել եք, որ կխրախուսենք այն գաղափարը, որը հեղինակը կարող է իրականացնել, եթե ունենա ռեսուրսներ: Հայտատուների մի մասը մեր պայմանները բավարարել է, մի մասը՝ ոչ: Պետք չէ ակնկալել, որ ամբողջ հասարակությունը ինտելեկտ է գեներացնելու, այդպես ոչ մի տեղ չի լինում ամբողջ աշխարհում: Ամեն հարյուրից աշխարհում լավագույն դեպքում մտածում է հինգը: Դա աշխարհի ինտելեկտուալ վերնախավն է: Եթե ամեն հարյուրից հինգը մտածի, ամեն հազարից հիսունը կարողանա գաղափարներ գեներացնել, և գտնվեն այդ գաղափարներն իրականացնելու մեխանիզմներ, մենք կարող ենք մտածել ավելի բարձր նշաձողերի մասին: Ես շատ մտահոգված եմ հասարակության ինտելեկտուալ վիճակով, մենք շատ ասպարեզներում ունենք հետընթաց: «Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամի ու «Ինտեգրացիա և զարգացում» հասարակական կազմակերպության շուրջ հավաքված ինտելեկտուալ մարդկանց ցանկությունն է մեր երկրում ունենալ ռեսուրսներ և ուշադրություն՝ ինտելեկտուալ ներուժը մեծացնելու և երկրի զարգացմանը ծառայեցնելու նպատակով:
-Ձեր ասածներին հավատո՞ւմ եք:
-Համոզված եմ, որ ամեն ինչ տեսած, ամեն ինչ փորձած հայ ժողովուրդը իր մեջ պիտի ուժ գտնի 21-րդ դարի մարտահրավերներին համարժեք պատասխանելու համար: Չի կարող 21-րդ դարում ավարտվել հայ ժողովրդի պատմությունը, որը 3000 տարում եկել-հասել է այս կետին:
-Չի ավարտվի, այլ երկրներում կշարունակվի:
-Ես համոզված եմ, որ մենք գտնելու ենք ապրելու և զարգանալու բանաձևը, որի փնտրտուքն այնքան ավելի կարագանա, որքան դժվարանան մեր երկրում ապրուստի միջոցներն ու մեր ընդհանուր համաշխարհային պայքարն ու մրցակցությունը:

«ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԸ ՄՐՑՈՒՅԹՈՎ ՉԵՆ ԾՆՎՈՒՄ»

ԱՇՈՏ ԹԱՎԱԴՅԱՆ (տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր)

-Ի՞նչ տպավորություն ունեք մրցույթին ներկայացված առաջարկներից:
-Որպես առաջին քայլ՝ լավ էր: Գաղափարները մրցույթով չեն ծնվում: Պայմաններ են պետք, որպեսզի առաջադրվեն հետաքրքիր գաղափարներ ու ծրագրեր:
-Նկատի ունեք, որ նման մրցույթներով պայմաննե՞ր են ստեղծվում:
-Մրցույթ, մրցակցություն՝ լավ մեխանիզմներ են հետաքրքիր գաղափարների առաջադրման համար և ստացված արդյունքները, որպես առաջին փորձի, միանգամայն դրական են: Պետք է զարգացնել նախաձեռնությունը:
-Ներկայացված հայտերում վերլուծություննե՞րն էին գերակշռում, թե՞ կոնկրետ խնդրի կոնկրետ լուծումները:
-Վերլուծություններն ավելի շատ էին, իհարկե, կային նաև մեխանիզմներ առաջարկող հայտեր, բայց նրանք չհաղթեցին՝ հիմնավորվածության թուլության պատճառով:
-Կա՞ր հայտ, որ պարզապես ծիծաղ էր առաջացնում:
-Կային շատ ֆանտազիաներ, ես հանգիստ եմ վերաբերվում նման դեպքերում՝ մարդիկ ուզում են լավագույնն անել՝ իրենց պատկերացումներով:
-Ձեր կարծիքով՝ նոր մրցույթներ կլինե՞ն:
-Անպայման, գիտական աշխատանքը պիտի մակարդակ ունենա, բայց դա այս մրցույթի խնդիրը չէ, դա գիտության կազմակերպման խնդիր է՝ միտքը պետք է համարժեք ֆինանսական գնահատական ստանա: Խթան է պետք, որ որակ ապահովվի: Այսօր գիտնականը ստիպված է մի քանի տեղ աշխատել, որ նորմալ կյանք ապահովի իր ընտանիքի համար, իսկ դա ազդում է աշխատանքի որակի վրա: Այս մրցույթի որակն արտահայտում է մեր ուսումնական համակարգի հիմնախնդիրները, մեր գիտական աշխատանքների ներկայացման, կազմակերպման խնդիրները պետք է դրվեն բուհերում, հատկապես մագիստրատուրայում, դասավանդման գործընթացը և վարձատրությունը պետք է համարժեք լինեն: Չես կարող դասախոսին որակի պահանջներ ներկայացնել ու ասել՝ նույն աշխատավարձն ես ստանալու:

«Արդի մարտահրավերները և եվրասիական ինտեգրումը» թեմայով քննարկումը, որ հաջորդեց մրցույթի հաղթողների պարգևատրմանը, ինչպես Արամ Սաֆարյանը բնորոշեց՝ տարին ամփոփելիս քաղաքական շահարկման թեմաներից է դարձել: Գագիկ Հարությունյանը այդ թեմային անդրադարձավ ծայրահեղականության աճը իբրև հիմնական տրենդ կտրվածքով: Նա այն կարծիքին է, որ աշխարհում ծայրահեղականությունն աճում է, կատարվել են ուսումնասիրություններ, որոնք ոչ միայն բնորոշում են վիճակը, այլև առաջարկում ելքեր: Ծայրահեղականության աճի հիմնական պատճառ նա համարում է աշխարհաքաղաքական, արժեքային համակարգի գլոբալ փոփոխությունները՝ ելնելով սպեկուլյատիվ ֆինանսական կապիտալի, տնտեսության զարգացումից:
Հայաստանի երիտասարդության և Հայաստանում տեղի ունեցող սոցիալական գործընթացների մասին խոսեց սոցիոլոգիական գիտությունների թեկնածու Սամվել Մանուկյանը: Ամենակարևոր ուղերձը նա համարեց, թե Հայաստանի էլիտան որքանով է համակարգված և հայեցակարգային տեսակետից ընկալում աշխարհը, տարածաշրջանը և Հայաստանը: Հայաստանի բուհական համակարգում ընդգրկված առարկաները չեն տալիս հայեցակարգային ընդհանրացված տեղեկություններ, թե ինչ է այսօր աշխարհում կատարվում: Նա առաջարկում է նոր դասընթաց՝ այդ տեղեկությունների տրամադրման համար: Գուցե նախ ֆակուլտատիվ փորձնական, հետո՝ արդեն ուսումնական ծրագրերում ընդգրկելով: Պարոն Մանուկյանը անհրաժեշտ է համարում այդ դասընթացը, որովհետև ինտելեկտուալ կրթության համար մարդը պիտի տիրապետի նվազագույն գիտելիքների աշխարհի զարգացման վերաբերյալ՝ հիմնական դրույթները, զարգացման տարբերակները: Երբ չկան այդ նախնական գիտելիքները, ցանկացած պրոբլեմ ստանում է հատվածական լուծում:
Տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Թավադյանը ներկայացրեց «Հայաստանը, արդի մարտահրավերները և եվրասիական ինտեգրումը» թեման: Նա կարծում է, որ արդարացված է այլ երկրների տարադրամից կախման նվազումը, ռուբլու դերի բարձրացումը արտաքին քաղաքական հաշվարկներում և ոսկու պաշարի նշանակության մեծացումը: Սակայն դա արդյունք չի տա, եթե չվարվի համաձայնեցված դրամավարկային քաղաքականություն: Անհրաժեշտ է փուլային անցում, որ ԵԱՏՄ երկրներում ինֆլյացիան 5 %-ից բարձր չլինի: Ազգային տարադրամի կուրսի իջեցումը ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի տարադրամի համեմատ պետք է համապատասխանի ինֆլյացիային: Պետք է ապահովել մոնետիզացիայի աճը և ունենալ համաձայնեցված ռեֆինանսավորում: Չափազանց կարևոր է պայմանագրային պարտավորությունների կատարումը, մասնավորապես ինֆլյացիայի և տարադրամային քաղաքականության հարցերում: Նպատակահարմար է ԵԱՏՄ պայմանագրի խմբագրումը, նոր պայմանները պետք է համակարգել ու ձևակերպել պայմանագրում: ԵԱՏՄ կայացումը լավագույն սցենարով կգնա, եթե ԵԱՏՄ-ին հաջողվի իրականացնել պայմանագրի առանցքային պահանջները և վարվի համաձայնեցած հարկաբյուջետային, դրամավարկային քաղաքականություն: Իրենց դերն ունեն սոցիալական ու արտաքին քաղաքականության համակարգումը և կոռուպցիային արդյունավետ հակազդումը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Որերորդ անգամ ներկա էի «Ինտեգրացիա և զարգացում» հասարակական կազմակերպության ու «Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամի միջոցառմանը, ամեն անգամ ինձ չի լքում զգացումը, որ կատարվում է կարևոր աշխատանք, որի արդյունքները արդյունավետ չեն օգտագործվում: Գուցե սխալվում եմ, բայց կազմակերպվող քննարկումների մակարդակը և նրանց ուղղակի ներգործությունը խնդիրների լուծման ընդհանուր գործընթացի վրա ուղղակի հակադարձ համեմատական են: Ափսո՜ս:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ