Ինչպես Շահ Աբասի պատկերը մեկ գիշերում հայտնվեց Մայր տաճարի պատին

Ըստ հորինվածքի՝ Շահ Աբասի դիմանկարը տաճարի պատին որոշվել է քանդակել շատ արագ, իսկ պատկերը քանդակվել է ընդամենը մեկ գիշերվա ընթացքում:

1604 թ. Շահ Աբասը, խախտելով խաղաղության պայմանագիրը, արշավի է դուրս գալիս դեպի Հայաստան: Գրավում է Հին Ջուղան և իր հետ տանում է մեծ թվով հայերի: Շահ Աբասը մտադիր էր տեղահանված հայերի ձեռքերով շենացնել իր երկիրը: Տեղահանված հայերին տեղավորեցին Սպահանում, սակայն շատ շատերը նույնիսկ տարիներ անց երազում էին Հայաստան վերադառնալու մասին: Շահ Աբասը հասկանում է, որ մարդկանց ձգում են հավատն ու Էջմիածինը: Նա որոշում է հայերի համար նոր հոգևոր կենտրոն կառուցել՝ մտածելով, թե հավաքատեղի ունենալը կլռեցնի հայերի՝ հայրենիք վերադառնալու պոռթկումը: Շահ Աբասը իր զինվորներին հրամայում է գնալ Էջմիածին, քանդել Մայր տաճարը և համարակալած քարերը տեղափոխելով Պարսկաստան՝ Սպահանում կառուցել նոր տաճար: Նա հրամայում է Սպահան բերել նաև սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի աջը, որը նույնպես Էջմիածնում էր, իսկ սա կնշանակեր, որ Առաքելական եկեղեցին ինչ-որ չափով կդադարեցներ իր գործունեությունը:

Բանն այն է, որ հենց սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի աջով է կատարվում առաքելական եկեղեցու ամենակարևոր իրադարձություններից մեկը` սուրբ մեռոնի օրհնությունը, որը և ամբողջացնում է ողջ հայ ժողովուրդը և եկեղեցին:

Շահ Աբասի սարսափելի մտադրության մասին լուրը հասնում է Հայաստան: Հայ վանականները գիտեին պարսկական սովորույթներից մեկի մասին` երբեք չքանդել այն շինությունը, որի վրա կլինի պարսից շահի պատկերը: Իսկապես, այդպես էլ լինում է: Որոշում է կայացվում հնարավորինս արագ քանդակել շահի պատկերը տաճարի պատին, ինչը և փրկում է Մայր տաճարը ավերումից: Իսկ սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի աջը կաթողիկոս Փիլիպոս Աղբակեցու անասելի ջանքերի շնորհիվ, հնարավոր է լինում մի վաճառականի օգնությամբ գաղտնի վերադարձնել Էջմիածին:

Մեկ այլ վարկածի համաձայն միանշանակ Շահ Աբասը չէ: Նախ նրա արշավանքները եղան 1600-ական թվականներին, իսկ մինչեւ 1680-ական թթ. Շահ Աբասը վաղուց մահացել էր: Համաձայն գրավոր վկայությունների, զանգակատները՝ հյուսիսայինը, հարավայինը եւ արևելյանը կառուցվել են Եղիազար Այնթափցի ամենայն հայոց կաթողիկոսի գահակալության տարիներին և բնականաբար՝ Շահ Աբասի խնդիր չկար:

Այս պատմությունը շինծու պատմություն է: Արխիվային նյութերի ուսումնասիրման արդյունքում պարզել ենք, որ այդ հարթաքանդակում պատկերվածը Եղիազար Այնթափցին է՝ տաճարի զանգակատները կառուցող բարերարը: Եթե ուշադիր նայեք նկարին, կտեսնեք, որ նրա ձեռքին կլոր մի առարկա կա, որն էլ ենթադրաբար այն դրամն է, որ ինքը տվել է տաճարին:

Գայանե ՊՈՂՈՍՅԱՆԻ ՖԲ էջից

Մեկնաբանություններ