Հողը չի մոռանում իր իսկական տիրոջը

ՎԵՐԱԿԵՐՏՈՒՄ
«Մոսկվա» կինոթատրոնի Կարմիր դահլիճում կայացավ ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ Աշոտ Մելքոնյանի հեղինակած «Արարատ. Հայոց անմահության խորհուրդը» պատմավավերագրական ֆիլմի շնորհանդեսը, որը նկարահանվել է 2007 թվականին` Արարատի գագաթը նվաճելու ելած մի խումբ հայորդիների կողմից:
Ֆիլմի ստեղծմանն աջակցել է «Թերմոռոս-Ար» ընկերությունը, որի հիմնադիր տնօրեն, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու Լիպարիտ Պետրոսյանը մեկն է Արարատի գագաթը նվաճողներից: Նա, Աշոտ Մելքոնյանի բնորոշմամբ, եղել է այն մարդը, ով, չլինելով լեռնագնաց, խմբի անդամներին ոգևորել է և համակել Արարատի գագաթը նվաճելու աննկուն հավատով:
Արշավախմբի կազմում է եղել հայտնի լեռնագնաց Սամվել Բարոյանը, ով մինչ այդ արդեն նվաճել էր Էլբրուսի գագաթը:
Ֆիլմի ցուցադրությունից առաջ դահլիճում հավաքվածներին իրենց արշավախմբի խելահեղ ձեռնարկման և ֆիլմի ստեղծման պատմության մասին որոշ տեղեկություններ հաղորդեց Ա. Մելքոնյանը: «Ես մեկ տասնյակ գրքերի հեղինակ եմ,- ասաց նա,- բայց այս ֆիլմի ընդամենը 14 էջանոց սցենարը գրելն ինձ համար շատ ծանր աշխատանք էր: Ես հիմա հասկանում եմ, թե որքան դժվար է կինոգործիչների համար սցենարներ գրելը, եթե այդ 14 էջը գրելու համար ինձանից պահանջվեց մեկ տարվա տառապանք: Այս ֆիլմն Արարատ լեռան ու մեր ժողովրդի խտացված պատմությունն է, որը, բնականաբար, դժվար էր տեղավորել 14 էջի սահմաններում: Արարատն այն խորհրդանիշն է, որը, միշտ լինելով Արևելյան Հայաստանի կազմում կամ գոնե Արևելյան և Արևմտյան Հայաստանների սահմանագծում, այսօր զարմանալիորեն դարձել է Արևմտյան Հայաստան: Ցավալի է, որ մեր պատմական արժեքավոր հուշարձանների մեծ մասն այսօր մնացել է մեր հայրենիքի բռնադատված հատվածում: Արարատը խտացնում է այդ բռնադատված հայրենիքի կերպարը, և հենց այս փաստն է, որ մենք փորձել ենք շեշտել: Մենք ամեն ինչ արեցինք, որ Սևրի դաշնագրի ստորագրման օրը հասնենք Արարատի գագաթ, որովհետև Սևրի դաշնագիրը մեր պատմական երազանքների իրականացման օրն էր: Այդ դաշնագրի համաձայն՝ Հայաստանը պիտի ունենար 160 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածություն և ելք դեպի Սև ծով»: Խոսելով Արարատի վրա իրեն համակած զգացմունքների մասին՝ Ա. Մելքոնյանը հավաստիացրեց, որ հողը չի մոռանում իր իսկական տիրոջը, և այդ զգացողությունն իր մեջ եղել է սրբազան լեռան դժվարին զառիվերը հաղթահարելու ամբողջ ընթացքում:
Շնորհանդեսի եկած հանդիսատեսներին ողջունեցին նաև Արարատի գագաթ հասած արշավախմբի երկու այլ անդամներ՝ ֆիլմի պրոդյուսեր, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու Խորեն Քոթանջյանը և «Թերմոռոս-Ար»-ի հիմնադիր տնօրեն Լիպարիտ Պետրոսյանը:
«Հայ ժողովրդի պատմության բազմաթիվ խորհրդանիշների մեջ առանձնանում է Հայկական լեռնաշխարհի ամենաբարձր լեռը՝ Արարատը, քանզի այն նվիրական անուն է ոչ միայն հայության, այլև ողջ քաղաքակիրթ աշխարհի, համայն մարդկության համար՝ իբրև Երկիր մոլորակի վրա մարդկային կյանքի վերակերտման խորհրդանիշ: Պատմական ճակատագրի բերումով Արարատ-Մասիսը ոչ միայն վեհության, անհասանելիության, կատարելության մարմնավորում է, այլև 1915 թվականի Հայոց մեծ եղեռնից ու հայ ժողովրդի հայրենազրկումից հետո՝ նաև բռնազավթված հայրենիքի և այն իր արդար զավակներին վերադարձնելու համոզումի անկրկնելի խորհրդանիշ, աշխարհասփյուռ հայության միասնականության փարոս»,- ասված է ֆիլմի հեղինակային տեքստում:
Հուզական պոռթկումների, պատմական փաստերի ու գիտական մեկնաբանությունների համաձուլվածք է «Արարատ. Հայոց անմահության խորհուրդը» ֆիլմը: Երբ Արարատն ի վեր մագլցող արշավախումբը հաղթահարել էր 4000 մետրի սահմանագիծը, Աշոտ Մելքոնյանն էկրանից փաստեց, որ գիտական բացատրությամբ այս սահմանագծից սկսվում է թթվածնային անբավարարությունը, բայց հավատացրեց, որ իրենք «չունեն թթվածնային անբավարարություն, իրենք ունեն հայրենիքի անբավարարություն»: Սա առաջին պահն էր, երբ դահլիճի լուռ ու կլանված հանդիսատեսը բուռն ծափերով խլացրեց էկրանից հնչող Սարգիս Նաջարյանի ձայնը:
Ֆիլմը նվիրված է հայ ազգի լուսավորիչ Խաչատուր Աբովյանի ծննդյան 200-ամյա հոբելյանին և սերտորեն առնչվում է հայ գրականության մեծերից ևս մեկի անվան հետ. ֆիլմում կատարված է մի եզակի բացահայտում այն մասին, որ 2004 թվականին՝ մահվանից 20 տարի անց, Արարատ բարձրացող հայորդիների ձեռամբ սրբազան լեռան սառցաշերտերին ի պահ է հանձնվել մեր ամենամասիսապաշտ պոետի՝ Հովհաննես Շիրազի սիրտը: Այս հանգամանքը ևս առիթ դարձավ, որ կինոսրահում հնչեն երկարատև ծափահարություններ:
Խորհրդանշական է նաև այն փաստը, որ ֆիլմի հեղինակներն ու հերոսները Արարատի գագաթը նվաճել են Սևրի դաշնագրի ստորագրման տարեդարձի օրը՝ օգոստոսի 10-ին:
Թեև ֆիլմից ստացած տպավորություններն ու հույզերն ինքնին գերհագեցած էին, սակայն հեղինակների օգտագործած արտահայտչամիջոցներից ցանկանում ենք առանձնացնել երաժշտության գործոնը: Առնո Բաբաջանյանի, Ռոբերտ Ամիրխանյանի, Արա Գևորգյանի և այլ հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործությունների համադրությամբ ձևավորված երաժշտական ֆոնն առանձնակի զգացմունքայնություն էր հաղորդել արարատյան համայնապատկերին: Ֆիլմի հեղինակը հատուկ շնորհակալություն հայտնեց նաև Արթուր Սողոմոնյանին, ով կատարել է ֆիլմի մոնտաժման և հնչյունային ռեժիսուրայի հետ կապված աշխատանքները:
Կ. ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆ

Մեկնաբանություններ