Հայաստան-Իրան ռազմաքաղաքական դաշինքի հնարավորություններն ու հավանական մարտահրավերները

Քանի որ իրանական փորձագիտական շրջանակներն ակտիվորեն քննարկում են Հայաստան-Իրան ռազմավարական համագործակցության հարցը, կարծում եմ՝ տեղին է հարցի մասին որոշակի պարզաբանումներ տալը։

Հայաստան-Իրան ռազմաքաղաքական դաշինքը Հայաստանի Հանրապետության համար ունի կենսական նշանակություն ռեգիոնալ անվտանգային ճարտարապետության համատեքստում։

Սակայն այս դեպքում ևս պետք է խոսենք դրանից եկող և՛ մարտահրավերների, և՛ հնարավորությունների մասին։ «Խելացի պետություն»-ը (Smart state) նախ նժարին կդնի հնարավորություններն ու մարտահրավերները, այնուհետև կմշակի մարտահրավերների կառավարման և չեզոքացման ծրագիրը, իսկ այնուհետև կմշակի հնարավորություններն ամբողջովին օգտագործելու ռազմավարական ծրագիր։

Մարտահրավերների առաջին խումբը, թերևս, Իրան-Արևմուտք, Իրան-ԱՄՆ հակասություններն են, այդ հակասությունների մեջ Իրանի նկատմամբ կիրառված սանկցիաները։

Մյուսը Իրանի էներգետիկ ռեսուրսների դեպի Եվրոպա տարանցման հարցն է, որտեղ հավանական տարանցման երկիր կարող է լինել Թուրքիան, նրա տարածքում ստեղծվելիք հնարավոր միջազգային գազային հաբը, ինչը կարող է Իրանի համար Թուրքիայի հետ հարաբերությունների տաքացման հավանականություն ստեղծել։ Թուրքիա-Իրան հարաբերությունների հնարավոր կարգավորումը, որը միջնաժամկետ հեռանկարում կարող է նաև հայելային անդրադարձ ունենալ Ադրբեջան-Իրան հարաբերությունների վրա, Հայաստանի համար կարող է ստեղծել նոր մարտահրավերներ։

Խոսելով հնարավորությունների մասին՝ առաջինը պետք է նկատի ունենալ ռազմատեխնիկական համագործակցությունը, որը կարճաժամկետ հեռանկարում Հայաստանի համար կարող է նոր անվտանգային ճարտարապետության հիմնական սյուներից մեկը լինել։ Այս հնարավորությունը օգտագործելուց առավելագույն օգուտ ստանալու համար պետք է ռազմատեխնիկական համագործակցությունը լինի ո'չ թե զուտ սպառողական, այլ՝ համատեղ ռազմական ձեռնարկությունների հիմնադրմամբ։ Հատկապես կարևոր ուղղություններից են հրթիռաշինությունը, ՀՕՊ միջոցների, ԱԹՍ-ների համատեղ մշակումներն ու արտադրությունը և այլն։

Հնարավորությունների հաջորդ բլոկն ընդգրկում է ռեգիոնալ անվտանգային և քաղաքական ճարտարապետության մասնիկը կամ, որ ավելի ճիշտ է, ֆակտորը դառնալու հնարավորությունը։ Իրանա-չինական ռազմավարական համագործակցության համատեքստում Հայաստանը Իրանի միջոցով կարող է մասնակցել նոր եռակողմ ձևաչափի ձևավորմանը, որը կբարձրացնի ինչպես ՀՀ-ում ներդրումների ծավալները, այնպես էլ անվտանգային միջավայրի ստաբիլացման մակարդակը։

Իրանի հետ ռազմաքաղաքական դաշինքը կարող է նաև հաջորդ ռեգիոնալ համագործակցության եռակողմ հարթակ ձևավորել` Իրան-Հայաստան-Հնդկաստան։

Միևնույն ժամանակ, խոսելով այն մասին, որ այս պահին Հայաստանը հնարավորություն չունի աշխարհաքաղաքական բախման կենտրոնի վերածվելու, և որ դա կարող է Հայաստանի համար կործանարար հետևանքներ ունենալ, ապա այս ռազմաքաղաքական համագործակցության հարթակները, առնվազն կարճաժամկետ հեռանկարում, կարող են հայտարարվել որպես զուտ ռեգիոնալ համագործակցության ձևաչափեր՝ հանուն Հայաստանի անվտանգության։

Այսպիսով` անվտանգության բազմակողմ համակարգի կառուցմամբ Հայաստանը կկարողանա դիվերսիֆիկացնել իր անվտանգության միջոցները, ստեղծել ռազմական մատակարարումների բազմակողմ հարթակ, որն իր հետ կբերի նաև նոր կոմունիկացիոն ուղիներ։

Միևնույն ժամանակ, համագործակցության այս հարթակները պետք է առնվազն հրապարակային խոսքում չհակադրվեն ո՛չ ԱՄՆ-ի, և ո՛չ էլ ՌԴ-ի աշխարհաքաղաքական հավակնություններին։

Խնդրի լուծման համար միաժամանակ երկու ձևաչափերը կհավասարակշռեն թե՛ ՌԴ-ի, թե՛ ԱՄՆ-ի «խանդի» դրսևորումները։ Մասնավորապես, Հնդկաստանը ԱՄՆ-ի լավագույն դաշնակիցն է Հարավային Ասիայում, իսկ Չինաստանը և Իրանը Ռուսաստանի ռազմավարական գործընկերներն են։

Արա Պողոսյան

Մեկնաբանություններ