ՊԵՏՔ ՉԷ ԱՌԱՆՑ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՊԱՐՏՎԵԼ ՊԱՏԵՐԱԶՄՈՒՄ

Երբ «Իրատես de facto»-ում կարդացի փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Մամիկոն Ասատրյանի հոդվածը, ակամայից մի բան անցավ մտքովս` խնդա՞մ, թե՞ լամ: Որոշ ժամանակ անց, հասկացա, որ ո՛չ առաջինն է, ո՛չ էլ երկրորդը, պարզապես այն է, որով միշտ ղեկավարվել եմ և կյանքն է սովորեցրել` չխոնարհվել որևէ կոչումի, տիտղոսի առաջ, քանզի կյանքում Լիսենկոյի պես ակադեմիկ է եղել և Կուրոպատկինի պես գեներալ (վերջինիս ապաշնորհության պատճառով 1905 թվականի ռուս-ճապոնական պատերազմում ամբողջ ռուսական տորմիղը գերի ընկավ): Ղեկավարվելով իմ ստացած դաստիարակությամբ` պատասխան կտամ հարգարժան դոկտորին: Դոկտորի «Մեծ եղեռնի դասերը» հոդվածի իմ արձագանքում ես նրան հանցագործ չեմ անվանել, սակայն չըմբռնելով խոսքերիս իմաստը` ինքն իրեն որակել է «հանցագործ» բառով: Հարգելի ընկեր Ասատրյան (ուզում եմ հավատալ, որ նա էլ ինձ նման դեռ ընկեր է մնացել, չի աճել «պարոնի» մակարդակի), ես Ձեր քարոզչությունը, Ձեր մտածելակերպն եմ հանցագործություն անվանել: Ես` իրավաբանս, ինչպե՞ս կարող էի Ձեզ հանցագործ անվանել, երբ չկա Ձեր նկատմամբ ուժի մեջ մտած որևէ դատավճիռ, իսկ հանցավոր մտածելակերպ կարող է ունենալ մեզանից յուրաքանչյուրը, այդ թվում` ես:
Ես հանցավոր մտածելակերպ ունեմ, որ չեմ մտածում շատերի նման, որովհետև կարծում եմ, որ եթե 1,5 միլիոնն անգամ եղաններով կռվեր, առնվազն կես միլիոնը կփրկվեր, և այսօր չէինք ունենա քրդաբնակ Արևմտյան Հայաստան: Ասածիս հաստատման համար որքան ուզենաս կարող եմ վառ օրինակներ բերել: Ի՞նչ եղան Մուսալեռի այն գյուղի բնակիչները, որոնք չհամաձայնեցին լեռը բարձրանալ և հանձնվեցին թուրքի գթասրտությանը: Մի օրինակ էլ բերեմ, հիշելով ՈՒրֆայի հերոսական պաշտպանության վերաբերյալ մի բարձրաստիճան թուրք պաշտոնյայի խոսքերը. «Ինչ կլիներ մեր վիճակը, եթե մեր դեմ ելնեին հարյուրավոր ՈՒրֆաներ»:
Որքան էլ չցանկանամ շարունակել օրինակներ բերելը, բայց այս մեկն անհնար է չբերել: Ով փրկեց Լեռնահայաստանը: Ի՞նչ է, Նժդե՞հն էլ պիտի մտածեր չգրգռել բոլշևիկների կարմիր արյունը և հանձնվեր նրանց գթասրտությանը, կամ էլ որքան թույլ էր զինված Նժդեհի բանակը Կարմիր բանակի դեմ: Լեռնահայաստանի վարչապետը զինված էր հոգու անպարտելի զենքով և հեռացավ, երբ Մոսկվայից ստացավ Զանգեզուրը ՀԽՍՀ-ի կազմում մնալու դրական պատասխան: Բոլոր պարտվողները սիրում են իրենց մեղքը բարդել ուրիշների վրա: Մենք էլ մեր բոլոր պարտությունների համար միշտ սիրում ենք ուրիշներին մեղադրել:
1878 թվականի Բեռլինի կոնգրեսից հետո թղթե շերեփի անպետքությունը մեզ ոչինչ չհուշեց: Այդ կոնգրեսից հետո 1895-1896 թվականների ջարդերը նորից ոչինչ չհուշեցին: Երիտթուրքերի հետ սիլիբիլի անող դաշնակցականներին 1909 թվականի Ադանայի ջարդերն էլ ոչինչ չասացին: 1878-ից մոտ քառասուն տարի հետո տեղի ունեցավ Մեծ եղեռնը: Ինչո՞ւ այդ քառասուն տարիների ընթացքում հայ քաղաքական միտքը չկարողացավ տգետ հոգևորականներից խլել պայքարի զենքը: Մի՞թե չհասկացան, որ կործանվող Օսմանյան կայսրությանը որևէ տարածք չէր մնում հետագայի համար, բացի հայկական բարձրավանդակից: Եվ նրանք արեցին այն, ինչ անհրաժեշտ էր Թուրքիա պետության համար: Այնպես որ, մոնղոլական արյունը մենք չէինք գրգռել, այն գրգռվել էր կործանման արդյունքում:
Ասել և այժմ էլ պնդում եմ, որ էական չէ, թե ինչ կմտածեն Օբաման, Սարկոզին, Մեդվեդևը: Ասածս պարզեմ, որպեսզի պրոֆեսորը չմտածի, թե մեծամիտ, դատարկամիտ, զգայական ազգայնական եմ, հեռու ռեալ քաղաքականությունից: Ասածս այն է, որ եթե մենք միասնական ենք, ազգովին պատրաստ, գյուղացուց մինչև նախագահ, մեռնելու այս հողի համար, նրանք ոչինչ չեն կարող անել: Կամ էլ ընդունենք մի պահ, Օբաման ուզում է, որ մենք վերանանք աշխարհի երեսից, պիտի հանձնվենք նրա գթասրտությանը: Վերջապես աշխարհում գոյություն ունի շահ։ Ի՞նչ է, աշխարհի բոլոր մեծ տերությունները ցանկանո՞ւմ են մեր պարտությունը, բոլորի շահն այդ տարածքում համընկնո՞ւմ է: Կհամընկնի, եթե… Որքան էլ խուսափեմ օրինակներ բերելուց, ստիպված եմ: Երբ 1918 թ. Ֆրանսիայի նախագահին ասում են հայերի` օգնություն խնդրելու մասին, պատասխանը հետևյալն է` իսկ նրանք կարողանո՞ւմ են իրենց պաշտպանել: Երբ հնչում է բացասական պատասխան, նախագահն ասում է, մեզ այդպիսի դաշնակից պետք չէ: Հարգելի պրոֆեսոր, եթե մենք ի վիճակի ենք մեզ պաշտպանելու, ուրեմն դաշնակիցներ միշտ կլինեն, անգամ այդ անունների միջից: Այ դրա համար էական չէ, թե ինչ կմտածեն վերոհիշյալ անձինք, եթե հանուն աթոռակռվի, իրենց մեծ քաղաքագետ համարող սրիկաները տղա չբերեն երկրի վրա: Պրոֆեսորը խոսում է ֆանտազիայի ոլորտից, ինձ մեղադրելով ոչ ռեալիստ լինելու մեջ: Պիտի հզորանանք, պիտի ստեղծենք հզոր ռազմաարդյունաբերական կոմպլեքս: Հարգելիս, այդ հզոր կոմպլեքսը կերան, հազիվ գոյատևող երկիրը նոր պիտի՞ ստեղծվի: Պրոֆեսորը անկեղծ չէ նաև դրած հարցերի պատասխանների մեջ: «1919-1922 թթ. հույն-թուրքական պատերազմում դաժան պարտություն կրելու համար թագավորին երկրից հեռացրին, իսկ 5 «հայրենասեր» նախարարների մահապատժի ենթարկեցին»,- նշում է նա: Իսկ թե մեր երկրի քայքայման համար կոնկրետ ո՞վ է մեղավոր, պրոֆեսորը բավարարվում է մեկ ֆրազով` իսկ մեզ մոտ բոլոր աղետաբեր գործիչները հերոսներ են համարվում: Թե ովքեր են դրանք, պրոֆեսորը գերադասում է անուններ չտալ: Անուն չտալու պայմանով էլ մի օրինակ ես բերեմ, պարոն պրոֆեսոր: Աբդուլ Համիդին երբ սիոնիստներն առաջարկում են Եվրոպայում ունեցած պարտքը մարելու դիմաց իրենց թույլատրել Երուսաղեմում հողեր գնել, հնչում է պատասխանը. «Արյամբ ձեռք բերված հողը թուրքը ոսկով չի ծախում»: Որքան էլ ատեմ Աբդուլ Համիդին, փառք ու պատիվ իրեն: Իսկ ՀԽՍՀ-ի հզոր գործարանների մի մասն էլ ապամոնտաժեցին և վաճառեցին թուրքերին: Վեցմիլիոնանոց գործարանը ծախեցին 300 հազար դոլարով: Հետո հավայի խոսում ենք հզորացման մասին:
Չեմ նեղանում Ձեզնից, ընկեր պրոֆեսոր, որ ինձ համեմատում եք հարբած նապաստակի հետ: Ավելի լավ է հարբած նապաստակ լինել, քան ծախու առյուծ: Այդ հարբած նապաստակին հեռացրել են դատախազի պաշտոնից, քրեական գործ են հարուցել, այժմ էլ նրա հարազատներն են տուժում, բայց Հովսեփյան Սոկրատը շարունակում է հայի իր տեսակի պայքարը, հավատալով, որ.
ա) որտեղ հայը հույսը դրել է իր վրա և կռվել է, հաղթել է։
բ) Աշխարհում հզոր ազգեր չկան, կան ոգով և դաստիարակությամբ հզոր ազգեր: Ղարաբաղյան պատերազմը` մեզ օրինակ, Մեծ հայրենականում հաղթեցին հզոր ոգին, կամքը: ԽՍՀՄ-ում մեզ սովորեցնում էին կյանքի գնով կանգնեցնել տանկը: Ամերիկացին սովորեցնում է հաղթել տանկին և ապրել:
գ) Հզոր ազգերի բուրժուան, կառավարողը երկիրը չի թալանում, առավել ևս երկրի արդյունաբերությունը չի քանդում ու թշնամուն ծախում:
դ) Հզոր ազգերի բուրժուան բանակին նայում է ինչպես սեփական աչքի լույսին, որովհետև այդ բանակը վերջին հաշվով առաջին հերթին իր ունեցածի պաշտպանն է:
Հովսեփյան Սոկրատը քսան տարի թալանված, քանդված մի գյուղի գյուղապետ է ընտրվել և սեփական օրինակով փորձում է դաստիարակել ոչ միայն համագյուղացիներին (ավելորդ եմ համարում թվարկել, թե երեք տարում ինչ եմ արել գյուղում), որ պետք չէ առանց պատերազմի պարտվել պատերազմում, և կյանքը պայքար է, անընդհատ պայքար, իսկ հայրենիքի հզորության համար հզոր զենքի իմպուլսիվ բռնկում է պետք:
Ես հայի այդ տեսակն եմ վերջին հաշվով, հարգելի պրոֆեսոր:

Սոկրատ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Մեկնաբանություններ