Սագա ազգային դիմադրունակության մասին

«Մեծ ութնյակը», որի անդամները պարբերաբար հանդիպում են իրենց երկրների տարածքում, ունի բազմամակարդակ օրակարգ: Նախ քննարկվում են բոլորին հետաքրքրող խիստ քաղաքական, հետո հույժ հրատապ տնտեսական հարցերը, հիմնականում այս օրակարգերը միախառնված են, որովհետև քաղաքականն ու տնտեսականը, ի վերջո, նույնանում են: Համաշխարհային քաղաքականության հարցերը լուծելուց հետո անցնում են երկկողմ հարաբերությունների պարզաբանմանը: Կան նաև մշտական հարցեր, որոնց անդրադառնում են պարտադիր ու պարտադրված` հավաստելու, որ իրենք հանձնառու են այդ հարցերը լուծելու: Այդ հարցերը, սակայն, հակառակ թվացյալ անկարևորությանը, իրականում կարևոր լծակներ են այդ պետությունների համար` լուծելու իրենց օրակարգի առաջնային հարցերը: Հանդիպումից հանդիպում, քննարկումից քննարկում այդ հարցերն օգտագործվում են ու չեն լուծվում, որովհետև հենց այդ չլուծվելը դառնում է միջանկյալ լուծում, որ բավարարում է կողմերին: Այդ ընթացքում կարող են լինել հավասարակշռությունը խախտող իրադարձություններ ու նախաձեռնություններ բոլոր կողմերից, բայց ոչ շրջադարձային ու վճռական որոշումներ: Կարող են լինել նաև ընդունված որոշումներին ու արված հայտարարություններին հակասող որոշումներ, որոնք պատճառաբանվում են ու արդարացվում` մնալով անհասկանալի ու անընդունելի: Նվազագույնը կողմերից մեկի համար: Բայց դրանք արդեն մեծ քաղաքականության քմայքներ են: ՈՒ կյանքը շարունակվում է: Թվում է` պահպանելով մեկնարկային իրավիճակը: Հարցը մեկնարկային իրավիճակի և ստեղծված իրավիճակի տարբերություններն են, որ չեն կարող շահեկան լինել բոլոր կողմերի համար: Իսկ նոր իրավիճակում արդեն կարող են ընդունվել իրավիճակին համարժեք որոշումներ:
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները, հանդիպելով Էնիսկիլենում «Մեծ ութնյակի» շրջանակներում, հերթական հայտարարությունն արեցին Լեռնային Ղարաբաղի հարցի լուծման իրենց պատկերացումների մասին: Իհարկե, դիվանագիտական նրբերանգներ ու նախորդ հայտարարությունների համեմատ որոշակի տարբերություններ այս հայտարարության մեջ կան: Բայց մի կողմ դնենք հայտարարության տեքստը և փորձենք հասկանալ` իսկ հայտարարություն անողներն իրենք իրենց հայտարարությանը հավատո՞ւմ են: Արդյո՞ք այդքան անսպասելի էր, որ կողմերը «փոխադարձ շահերի վրա հիմնված լուծում փնտրելու փոխարեն, շարունակել են միակողմանի առավելություններ կորզելու փորձերը»: Ինչի՞ համար են միջնորդներն այդ դեպքում: Կամ ձախողվել են, կամ իրենք էլ մեկ խնդիր են ունեցել` նպաստել խաղաղության պահպանմանը, այսինքն` պահել ստատուս քվոն, որի անընդունելիության մասին կարող են խոսել բոլորը, բայց մեծ քաղաքականության մեջ ընդունված է խոսքի ու գործի շեշտակի տարբերությունը: Անհուսալիորեն հնացել են արդեն միայն քմծիծաղ հարուցող պարիտետային կոչերը երկու կողմերին: Հնարավոր չէ այդքան անտեղյակ լինել իրավիճակին: Հնարավոր չէ հակամարտության կողմերին կոչ անել ժողովուրդներին նախապատրաստելու խաղաղության, բայց միակողմանի զինել կողմերից մեկին: Ինչպե՞ս է պատկերացնում հայտարարությունը ստորագրած Վլադիմիր Պուտինը խաղաղությանը պատրաստվելը, երբ զուգահեռաբար մեկ միլիարդի զենք է վաճառում Ադրբեջանին: Իսկ Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչը հարկադրված «արդարացնում է» Ռուսաստանին` հայտարարելով, որ նոր զինատեսակները չեն խախտում ուժերի հավասարակշռությունը: Խիստ կասկածելի պնդում: Հազիվ թե Բաքուն այդ զենքն ուղղելու է համաշխարհային մասշտաբով պատերազմի դեմ: Պատերազմն ապրիորի հասկացություն չէ: Պատերազմը սպանությունների շարան է, որի մեջ ներքաշվում են նվազագույնը երկու կողմեր ու պատասխանատվություն չեն կրում մարդ սպանելու համար:

Հազիվ թե նաև Բաքուն զենքը կուտակում է թանգարանային հավաքածուի համար: Որ զենքը կրակում է, ռուսները շատ լավ գիտեն` իբրև զենք արտադրող: Իհարկե, նրանք ունեն զենք վաճառելու իրենց իրավունքներն ու շահերը, բայց և Ադրբեջանը միակ գնորդը չէ աշխարհում: Ճիշտ նույն կերպ` միակ զինավաճառը Ռուսաստանը չէ, և ցանկության դեպքում Ադրբեջանը զենք կարող է գնել այլ երկրներից (ինչը և արել ու անում է): Տեսնում եք` ինչ պայմանական են ռազմավարական դաշնակից լինելու, դարավոր բարեկամության գրավոր ու բանավոր հավաստիացումները: Եվ, այնուամենայնիվ, խնդիրը միայն Ռուսաստանը չէ: Օլանդի կամ Օբամայի մտքով անցե՞լ է հարցնել Պուտինին, թե ինչպես է նույն աջով և՛ հայտարարություն ստորագրում` խաղաղության կոչ անելով, և՛ զենք վաճառում` պատերազմի հնարավորություն տալով: Միանշանակ` ոչ: Որովհետև հանդիպակաց հարցը միշտ կա` իսկ դուք ի՞նչ եք անում: Ի՞նչ է անում Եվրամիությունը Հայաստանի համար: Արևելյան իր հարևանի: Էնիսկիլենում «Մեծ ութնյակի» հանդիպման ժամանակ քանի՞ անգամ տրվեց Հայաստանի Հանրապետության անունը: Կա՞ այդպիսի երկիր աշխարհում: Հայտարարություններից դուրս մակարդակով: Համարժեք «խորին ափսոսանքով» պիտի ընդունենք, որ Եվրամիությունը ավելի շատ զբաղվում է հռչակագրային քաղաքականությամբ, խորին ափսոսանքի, հիասթափության և ակնկալիքի: Նույն Եվրամիությունը երկու տասնամյակ ականատես է հայ-թուրքական միակողմանի փակ սահմանի, և նույնքան ժամանակ խոր հիասթափություն, ափսոսանք ու ակնկալություն է ունեցել, բայց ոչ մի որոշակի քայլ: Ինչպես և ԱՄՆ-ը, որի ռազմական դաշնակիցն է Թուրքիան` լինելով ՆԱՏՕ-ի անդամ: Միամիտ է հավատալը, որ մեկ Ադրբեջանը հակազդում է երկու մայր ցամաքի և ուղղորդում Թուրքիայի ներքին ու արտաքին քաղաքականությունը: Շատ հարմար է ունենալ նման խաղաքարտ ու օգտագործել բոլոր առիթներով` տարածաշրջանում, Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում, Եվրամիության, ԱՄՆ-ի: Խորին ափսոսանքով պիտի արձանագրենք, որ Եվրամիությունը շատ քիչ կամ համարյա ոչինչ չի անում Ռուսաստանին այլընտրանք դառնալու համար: Հայաստանը գրեթե հարկադրված է «դաշնակցել» Ռուսաստանին, որովհետև ինչպես անցյալ դարասկզբին, հիմա էլ անգլիական նավերը հայկական լեռները չեն կարող բարձրանալ, որովհետև հիմա էլ իր կենսական հարցերը Հայաստանը լուծում է Ռուսաստանի թելադրանքով, որովհետև Կրեմլին այլընտրանք ոչ Վաշինգտոնը, ոչ Բրյուսելը չեն դառնում: Եվրասիական միության անդամակցությունը հայկական դիվանագիտության հաղթանակ չի լինելու, չի լուծելու ոչ մի կենսական հարց` ինչ դրախտ էլ անդամներին խոստացվի, ինչ դժոխք էլ չանդամներին սպասվի, բայց ո՞րն է Հայաստանի այլընտրանքը: Ռուսաստանը շարունակելու է նույն կողմնակալ քաղաքականությունը, ի՞նչ է անում Եվրոպան: Բացի Մոսկվային քննադատելուց: Ընդհանրական կոչերից, ժողովրդավարական ժպիտներից, քաղաքակիրթ ձեռքսեղմումներից: Հիանալի հասկանալով ու փայլուն տեղեկացված տարածաշրջանային բոլոր նրբություններին: Ի՞նչ է անում քրիստոնյա Եվրոպան քրիստոնյա Հայաստանի համար, որ շրջապատված է մահմեդականներով (սուննիներով ու շիաներով, որ միմյանց հետ փոխհարաբերություններ են պարզում), քրիստոնյա Վրաստանն էլ ինքնահաստատվում է հայկական եկեղեցիներում: Նոյեմբերին Վիլնյուսում Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովին Հայաստանը կստորագրի, թե չի ստորագրի Եվրամիության հետ ասոցիացման և ազատ առևտրի անցնելու պայմանագիրը, Եվրոպան միանշանակ ընդունելու է Ռուսաստանի առաջնայնությունը և Հայաստանին է թողնելու հետագա ճանապարհի ընտրությունը, որ գործնականում չկա:
Այնպես որ` հայտարարություններն ու գագաթնաժողովները, քննարկումներն ու համաձայնագրերը հիմքում ունեն միայն մեկ իրականություն` ի՞նչ արժի տվյալ երկիրը, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում և որքանո՞վ է ինքնաբավ, որքանո՞վ է հետաքրքիր միջազգային ասպարեզում: Բոլոր հարցերը լուծվում են այդ մեկնակետից: Քաղաքականության մեջ էլ, ինչպես կյանքում, տարեցներին ու տկարներին չեն սիրում, նախընտրում են երիտասարդներին ու առողջներին: Վերջին երկուսը կարող են փոխարինվել բնական հարուստ ռեսուրսներով: Քանի որ ռեսուրսները հավասար չեն տեղաբաշխված, համաժամանակյա չեն հայտնաբերվում ու շահագործվում, քաղաքական նախապատվությունները պտտվում են տնտեսական շահերի շուրջ, որոնք ամրակայվում են ռազմականորեն:
Իսկ հիմա այս համապատկերին համադրեք մեր իրականությունը: Բուռն քաղաքական ու տնտեսական կյանք, բոլորը բոլորի հետ պարզելու հարցեր ունեն, համաձայն չեն ու պատրաստ են պայքարի: Ո՞Ւմ դեմ: Ինչի՞ համար: Կեսարների ժամանակ ներքին խնդիրներ չունենալու համար հայտնագործվել էր հացի ու զվարճանքի բանաձևը: Ճիշտ կիրառման դեպքում արդյունավետ գործում էր հսկայական կայսրությունում: Մեր ժամանակներում բանաձևը մնացել է, բայց փոխվել են բաղադրիչները. հիմա զվարճանքի հետ տրվում է ոչ թե հաց, այլ սկանդալ: Ակնկալվում է, որ սկանդալները երկրորդ-երրորդ պլան կմղեն իրական հարցերը: Սա էլ հայկական հայտնագործություն չէ: Ճիշտ նույն կերպ սոցիալական ու տնտեսական հրատապ լուծումներ պահանջող խնդիրների առաջ կանգնած Ֆրանսիան գնում է զվարճանք+սկանդալ ճանապարհով: Հինգերորդ հանրապետության ամենացածր վարկանիշ ունեցող նախագահ Ֆրանսուա Օլանդը, բարեհաջող չլուծելով այն խնդիրները, որոնց լուծման համար ֆրանսիացիները սոցիալիստին նախընտրեցին Նիկոլա Սարկոզիից, հասարակությանը հրամցնում է միասեռականների ամուսնություններ` երեխա որդեգրելու իրավունքով: Թող հասարակությունը բաժանվի երկու մասի, պարտադրաբար ներհակ, թող բանավիճեն ու վիճեն, իսկ ինքը ինչ-որ լուծում գտնելու ժամանակ է շահում: Հայաստանում էլ խնդիրները տեսնելու ու լուծելու փոխարեն իշխանության տարբեր թևերը պատերազմում են միմյանց դեմ ու սկանդալ սկանդալի հետևից նետում ընդդիմությանն ու լրատվամիջոցներին: Թող զբաղվեն, որ իրենց հանգիստ թողնեն: Բայց մի քանի ժամվա, առավելագույնը` օրվա զբաղմունք դառնալուց հետո սկանդալները հեռանում են (կամ նոր սկանդալներով փոխարինվում), իսկ խնդիրները խորանում են: Այս պայմաններում են կարևորվում արտաքին աշխարհի ներգործությունները, հայտարարությունները հնչում են ցավոտ, որոշումները բախտորոշ են դառնում: Որովհետև չկա ազգային դիմադրունակություն: Որովհետև չկան պետության ըմբռնում ու ընդհանրական շահի զգացողություն. անձնական ու հատվածական շահերը գերակայում են բոլոր մակարդակներում: Իհարկե` կառավարելի կլինենք Ռուսաստանի համար: Իհարկե` անհետաքրքիր կմնանք Եվրամիության ու ԱՄՆ-ի համար: Բայց մինչև ե՞րբ: Ինչքան կբավարարի մարդկային, քաղաքական, տնտեսական, կապիտալը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ. Գ.- Իսկ Էնիսկիլենում հայտարարություն անողները, եթե այլևս չեն ցանկանում հիասթափվել, թող բարի լինեն իրականությանը համարժեք գնահատականներ տալ, պատերազմից խուսափելու ճանապարհ չընտրեն պատերազմելու հնարավորություն ստեղծելը և ընդհանրական անպատասխանատվությամբ չքողարկվեն, բանակցությունների սեղան վերադարձնեն Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ներկայացուցչին: Եթե իրենց դեպքում հիասթափվելը քաղաքական կատեգորիա է, մեզ համար վաղուց է ազգային դարձել: Չի բացառվում, որ դասեր քաղենք: Երբևէ:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ