Սև ծովը ջանում են դարձնել բարձր մակարդակի առճակատման տարածաշրջան

Երբ քննարկվում էր ՆԱՏՕ-ին Ռումինիայի հնարավոր անդամակցության հարցը, որը բավական երկար տևեց, Ֆրանսիայի քաղաքական շրջանակներում ամեն կերպ փորձում էին նպաստել խնդրի դրական լուծմանը, և Եվրոպայի վերլուծական ընկերակցությունում տպավորություն էր ստեղծվել, թե ֆրանսիական հասարակությունն ու կառավարությունը վառվում են Ռումինիային` որպես «ազգակից» երկրի, ՆԱՏՕ-ի կազմում տեսնելու ցանկությունից: 1999 թ. Ժակ Շիրակի Ռումինիա կատարած այցն ընկալվեց որպես միության մեջ նրա ընդունմանը ցուցաբերվող լիակատար աջակցություն: Դրա հետ մեկտեղ, ավելի նեղ քաղաքական և վերլուծական շրջանակներում Ռումինիային և Բուլղարիային եվրատլանտյան կառույցների մեջ ընդունելու հարցին բավական զգուշավոր էին վերաբերվում, քանի որ Ֆրանսիան դեպի Կենտրոնական և Հարավարևելյան Եվրոպա ՆԱՏՕ-ի ընդլայնումը համարում էր ամերիկամետ և «հակաեվրոպական» բլոկի ստեղծում: Չնայած այդ բլոկի ստեղծումը, նախ և առաջ, ուղղված էր Գերմանիայի և Ռուսաստանի դեմ, և միաժամանակ փորձեր էին արվում այդ նախագծի մեջ ներգրավելու նաև Ֆրանսիան, բայց հատկապես Փարիզում այդ նախագիծը կոշտ արձագանք առաջ բերեց, շատ ավելի կտրուկ, քան Բեռլինում: Ֆրանսիան էր գլխավորում եվրոպական զինված ուժերի ստեղծման նախագիծը, և Կենտրոնական Եվրոպայում ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի ձեռնածությունները հակազդեցություն առաջացրին Ֆրանսիայում: Ֆրանսիայում բավական խուլ ընթացող այդ բանավեճի ընթացքում եզրեր առաջացան կանխելու ամերիկացիներին ու բրիտանացիներին, իսկ Ռումինիային ու Բուլղարիային վերակողմնորոշելու դեպի մայրցամաքային եվրոպական տերություններ: Դրա համար հարկավոր էր վարել հետևողական քաղաքականություն, այդ թվում` տնտեսական ոլորտում: Ընդ որում, Բուլղարիայի համար պատասխանատվություն պետք է կրեր Գերմանիան, իսկ Ռումինիայի համար` Ֆրանսիան: Իրականում պարզվեց, որ դա հնացած և ոչ օրախնդիր աշխարհաքաղաքական սխեմա է, և Եվրոպայում արդեն տեղ ունեն այլ գերակայություններ ու ռազմավարություններ, որոնք իրարից բաժանում են միջին ու փոքր չափի երկրները: Ֆրանսիան և Գերմանիան շատ շուտով սկսեցին հասկանալ, որ Կենտրոնական և Հարավարևելյան Եվրոպայում ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի ծրագրերը խափանելու համար ավելի հեշտ կլիներ որոշակի դաշինքի մեջ մտնել Ռուսաստանի, ինչպես նաև ՈՒկրաինայի հետ:
ՆԱՏՕ-ին միանալուց հետո Ռումինիան և Բուլղարիան հաճույքով ընդունեցին ԱՄՆ-ի առաջարկությունը` Սև ծովի ավազանում ռազմավարական նոր նախաձեռնության իրականացման վերաբերյալ: Սոցիալ-տնտեսական և իրավական զարգացման մակարդակով այնպիսի երկիր, ինչպիսին Հորվաթիան է, չի զիջում այդ երկու բալկանյան պետություններին, բայց հենց Ռումինիան և Բուլղարիան արագացված կարգով ընդունվեցին ՆԱՏՕ ու Եվրամիություն` և հենց կապված սևծովյան նախագծի հետ: Ֆրանսիան և Գերմանիան ոչ մի կերպ չէին կարող խոչընդոտել դրան, քանի որ կորցրել են իրենց ազդեցությունն ու կկորցնեին աշխարհաքաղաքական և աշխարհատնտեսական հեռանկարը: Դրա վրա էլ կառուցված էր ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի հաշվարկը: Այսպիսով, Ֆրանսիան ու Գերմանիան հիանալի հասկանում էին, որ սևծովյան նախագիծը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ արդեն գրեթե ավարտված հարավսլավական նախագծի շարունակություն, այսինքն` մայրցամաքային տերությունների աշխարհաքաղաքական շրջափակման, Փարիզ-Բեռլին-Մոսկվա առանցքի կազմավորումը կանխելու բաղկացուցիչ մաս:
Եվրոպայի վերահսկողությունն ԱՄՆ-ի համապարփակ վերահսկողության գերակա բաղադրամասն է և առանց այդ պայմանի ԱՄՆ-ի ամբողջ արտաքին քաղաքականությունն անիմաստ է: Եվրոպայի հանդեպ ԱՄՆ-ի քաղաքականության ծավալման ամեն փուլ պարզում է, որ ամենաճշմարիտ ծրագրերը, կարծես, խոցելի են և իրենց հետ բերում են եվրոպական շատ պետությունների անվերահսկելի գործողություններ: Կարծես ԱՄՆ-ի ու նրա առաջատար գործընկեր Մեծ Բրիտանիայի կենտրոնաեվրոպական ծրագրերը իրականացվել են` ստեղծվել է այն պետությունների աշխարհաքաղաքական միաբան բլոկ, որոնք միավորված են քաղաքական և տնտեսական ոլորտների ընդհանուր շահերով: Չի կարելի պնդել, թե այդ նախագիծը չի կայացել, բայց, երևի, ոչ այնքան ավարտուն տեսքով, որքան ենթադրվում էր: Դատելով ամերիկյան, մասամբ և բրիտանական քաղաքական գրականության մեջ տրվող գնահատականներից, ԱՄՆ-ում մեծանում են անվստահությունն ու դժգոհությունը ՆԱՏՕ-ի գծով նոր գործընկերներից: Կենտրոնական Եվրոպայի պետություններն աշխարհատնտեսական ոլորտում ավելի ու ավելի են կողմնորոշվում դեպի Գերմանիա ու Ռուսաստան և նախընտրում են չներփակվել ՆԱՏՕ-ի ու Եվրամիության շրջանակներում: Այդ պետությունները հաճույքով ընդունում են ավելի նեղ կամ այլընտրանքային քաղաքական «փնջերի» մասնակցելու առաջարկություններ: Ամերիկյան փորձագետներին թվում է, թե մոտ ապագայում Կենտրոնական և Հարավարևելյան Եվրոպայի պետություններն ավելի ու ավելի շատ դուրս կգան ԱՄՆ-ի վերահսկողությունից: Ավելին, հենց ՆԱՏՕ-ին ու ԵՄ-ին մասնակցությունն է, որ, որքան էլ տարօրինակ հնչի, հանգեցնում է ԱՄՆ-ից այդ պետությունների ավելի մեծ անկախության:
Այս իրողությունների կապակցությամբ անհրաժեշտ է Ֆրանսիայի ու հատկապես Գերմանիայի աշխարհաքաղաքական շրջափակման արդեն իրացված նախագծերը համալրել նոր նախագծերով։ Սև ծովն իրենցով անելու ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի ձգտումն ունի տարբեր նպատակներ, որոնք ներառում են էներգետիկ հաղորդուղիների վերահսկողությունը, առաջավոր բազավորման դիրքերը Եվրասիայի խորքերը հասցնելը և այլն: Բայց այս խնդիրը կարող է հաջողությամբ զուգորդվել Եվրոպայի «շրջափակման» նախագծի իրականացման հետ: ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան հետևում են, թե ինչպես է Սև ծովում ասես անհուսալիորեն շրջափակված Ռուսաստանը, ունենալով կորուստներ ու քաղաքական նվաստացումներ, արագորեն վերադարձնում իր դիրքերը հարավարևմտյան ուղղությունում: Նա հետևողականորեն գործընկերներ է ձեռք բերում, նախ և առաջ ի դեմս ՆԱՏՕ-ի ու ԵՄ-ի անդամ պետությունների` Բուլղարիայի, Հունաստանի, Կիպրոսի, և նախադրյալներ կան ավելի սերտ հարաբերություններ հաստատելու Ռումինիայի ու Հունգարիայի հետ: Սակայն գլխավորը ռուս-թուրքական ռազմավարական համագործակցության ձևավորման ակներև հեռանկարն է:
Թուրքիայի ներկա քաղաքականությունն ԱՄՆ-ի խոշորագույն ռազմավարական կորուստն է, և նա դժվարությամբ կարող է հաշտվել դրա հետ: Բայց եթե Թուրքիայի հետ «խզումն» ինչ-որ չափով նույնիսկ ձեռնտու է ԱՄՆ-ին, նկատի առնելով, որ անհնար է կատարել քաղաքական հարցերի առնչությամբ Անկարայի պահանջները, ապա Ռուսաստանի ու Թուրքիայի մերձեցումը միանգամայն անընդունելի է ամերիկացիների և բրիտանացիների համար: ԱՄՆ-ին ավելի շատ ձեռնտու է նույնիսկ ոչ թե Թուրքիայի հետ ռազմավարական հարաբերությունների շարունակումը, այլ բոլոր աշխարհառազմավարական ուղղություններում Թուրքիայի մեկուսացումը: Ռուս-թուրքական հարաբերությունների խարխլումը դարձել է Սև ծովում ամերիկա-բրիտանական ռազմավարության նպատակներից մեկը: Եվ բոլոր այս խնդիրներն ամենից լավ են համապատասխանում Եվրոպայի հարավ-արևելքից Ֆրանսիայի ու Գերմանիայի շրջափակման առաջադրանքին: Բայց այդ խնդրի լուծումն անհնար կլինի, եթե այդ գործում չներգրավվի ՈՒկրաինան: Այդ ծրագրերում ՈՒկրաինայի ներգրավումն արդեն տեղի է ունեցել, ու եթե Բուլղարիան, միգուցե նաև Ռումինիան մասնակցում են նաև այլ, ավելի ճիշտ «հանդիպական» նախագծերի, որոնց մեջ ներառվում են Հունգարիան և Սերբիան, ապա այդ դեպքում ՈՒկրաինայի դերը շատ ավելի արմատական է թվում: Նա ամուր կերպով հայտնվել է ԱՄՆ-ի սևծովյան ռազմավարության կենտրոնում: ՈՒկրաինան կոչված է հիմնական խոչընդոտը դառնալու էներգետիկ հաղորդուղիների «շրջանցման» ռազմավարության իրականացման ճանապարհին: Բայց ՈՒկրաինայի նույնիսկ առավել ակտիվ մասնակցությունը հաջողություն չի բերի, եթե Սև ծովը չդառնա «խցան» ռուս-գերմանական այդ ռազմավարությունում: ՈՒկրաինական քաղաքական վերնախավը հաջողությամբ կառուցում է իր հարաբերությունները Եվրամիության և եվրոպական առաջատար պետությունների հետ, ինչն ավելի ու ավելի է նշվում ընթացիկ քաղաքականության մեջ: Մասնավորապես, ուկրաինական գազամուղների վերակառուցմանը ԵՄ-ի մասնակցությունը պետք է Կիևի նշանակալի հաջողությունը համարել: Եթե այդ հաջողությունը շարունակություն ստանա, ապա Եվրոպայում կսկսեն կասկածել գազամատակարարման «շրջանցիկ» ուղիների կառուցման անհրաժեշտությանը: Այսինքն, «շրջանցման» ռազմավարության դեմ պայքարը մղվում է ծովում և ցամաքում: Մյուս կողմից, Փարիզում և Բեռլինում հասկանում են, որ ժամանակն է պատշաճ ուշադրություն դարձնելու Հարավարևելյան Եվրոպային և ներդրումային ու քաղաքական ծրագրերին մասնակից դարձնելու Ռումինիային և Բուլղարիային: Եվրոպայի մայրցամաքային տերությունները, ինչպես միշտ, սոսկ վազում են ամերիկացիների ու բրիտանացիների հետքով, բայց նրանց տնտեսական հնարավորություններն ավելի նախընտրելի են, և նրանց շահերն ավելի մեծ պատրաստակամությամբ են հաշվի առնվում Հարավարևելյան և Կենտրոնական Եվրոպայի այդ երկրներում: Պետք է նշել, որ այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ն ու Մեծ Բրիտանիան Հարավսլավիայում այնքան հմտորեն ու ամուր շրջափակեցին Ֆրանսիային ու Գերմանիային, այդ երկու պետությունները մեծ ուշադրությամբ ու զգուշավորությամբ են վերաբերվում նման ծրագրերին:
Տարօրինակ կլիներ, եթե ԱՄՆ-ը չփորձեր ՆԱՏՕ-ի ռազմաքաղաքական կարողությունն օգտագործել Սև ծովի ավազանի «յուրացման» համար, և 1991 թ. օգոստոսից ՆԱՏՕ-ի միացյալ ռազմածովային ուժերը պլանային կարգով ինտենսիվորեն յուրացնում են այն: ՆԱՏՕ-ի հրամանատարությունը նախապատրաստական աշխատանքներ է կատարում Սև ծովում հարվածային և դեսանտային «երկկենցաղ» միավորումների օգտագործման ուղղությամբ: Ներկայումս Սև ծովում մշտապես գտնվում է ՆԱՏՕ-ի 20 ռազմանավ: Սկսած 1993 թվականից, անցացվում են ՆԱՏՕ-ի և սևծովյան ավազանի երկրների (ՈՒկրաինա, Բուլղարիա, Ռումինիա) ռազմածովային ուժերի համատեղ զորախաղեր`«Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրի շրջանակներում: ԱՄՆ-ը ձեռնամուխ է եղել Ռումինիայի ու Բուլղարիայի ռազմակայաններում ռազմածովային ուժերի և ծովային ավիացիայի մշտական տեղակայման աշխատանքների իրականացմանը: Գերմանիայում գտնվող ամերիկյան զորքերն աստիճանաբար տեղափոխվում են այդ ռազմակայաններ:
Սև ծովում «գրանցում են ստացել» BLACKSEAFOR և «Ակտիվ ջանքեր» ռազմածովային նախագծերը: Ռուսաստանն արդեն ակտիվորեն մասնակցում է այդ նախագծերից առաջինին, որի մեջ մտնում են նաև Բուլղարիան, Ռումինիան, Վրաստանը, Թուրքիան և ՈՒկրաինան: Այդ նախագծի շրջանակներում 2005 թ. մայիսին անցկացվեցին զորախաղեր, որոնց արդյունքների քննարկումը տեղի ունեցավ ՆԱՏՕ-ի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ: Հենց այդ ժամանակ էլ ստորագրվեց «Գործակցության համաձայնագիրը», որն «Ակտիվ ջանքերին» պաշտոնապես թույլ տվեց ծավալվել Սև ծովում:
Գերմանիան ևս արդեն բավական վաղուց է ներկա Սև ծովում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Գերմանիայի ռազմածովային ուժերի նավերն առաջին անգամ են մտնում այստեղ: Սակայն Գերմանիայի և հատկապես Ռուսաստանի մասնակցությունը սևծովյան զորախաղերին, նույնիսկ ՆԱՏՕ-ի զորախաղերի ժամանակ, բնավ նման չէ ԱՄՆ-ի մասնակցությանը: Եվ առհասարակ, ԱՄՆ-ը Սև ծովում ՆԱՏՕ-ի ներգրավումը համարում է ժամանակավոր և ոչ այնքան ցանկալի երևույթ, ընդ որում բազմիցս մատնանշվել է, որ Սև ծովի վերաբերյալ նախագիծը ամերիկյան նախագիծ է` Մեծ Բրիտանիայի մասնակցությամբ, և ՆԱՏՕ-ի չափազանց լայն մասնակցությունն ամենևին պարտադիր չէ: Նման բանավեճ ՆԱՏՕ-ում կա, թեև այդ հարցի վերաբերյալ տեղեկությունները շատ քիչ են և անգամ վկայակոչվում են Ռուսաստանի հնարավոր դժգոհությունները ՆԱՏՕ-ի ներկայության առթիվ, ինչը շատ տարօրինակ է թվում և բացահայտ ցինիզմի է նման: Բայց դա միանգամայն հասկանալի է, քանի որ ՆԱՏՕ-ի մասնակցությունը սևծովյան առաջադրանքների կատարմանը հանգեցնում է այն բանին, որ արդեն զուր են դառնում ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի փորձերը շրջափակելու Եվրոպան այդ կողմից: Հարկ է նշել, որ Սև ծովը, ինչպես նաև Բալկանները` ներառյալ Դանուբի ավազանը, Արևմտյան Եվրոպայի կարևորագույն փոխադրական ջրուղին է, ընդ որում, խոսքը ոչ միայն գազի, այլև բազմապիսի այլ բեռների փոխադրման մասին է: Պետք է նշել նաև, որ Գերմանիան Կենտրոնական Ասիայի ուղղությամբ իր փոխադրական շահերը կառուցել է, հաշվի առնելով Ռուսաստանի շահերն ու առաջնահերթությունները: Ղազախստանն ու Կենտրոնական Ասիան, որպես գերմանական մետաղարտադրության ու քիմիայի կարևորագույն հումքային բազաներ, բացահայտորեն թերագնահատված են քաղաքական գրականության մեջ: Մինչդեռ այդ տարածքներում Գերմանիան արդեն էական դիրքեր ունի, և այստեղ հաջողությամբ շահագործվում են սև, գունավոր և այլ մետաղների եզակի և խոշորագույն հանքավայրեր: Պայքար է ընթանում նաև Ռուսաստանի և Ճապոնիայի միջև ուրանի հանքերի վերահսկողության համար: Այս ամբողջ կարողությունը հնարավոր կլինի հաջողությամբ յուրացնել միայն այն դեպքում, եթե Սև ծովը լինի ազատ ու թելադրանքից զերծ: Այստեղ պետք է նշել, որ Գերմանիան կցանկանար ունենալ այլընտրանքային երթուղի, որը շրջանցեր ռուսական ուղիները, թեև դա ենթադրվում է իբրև բեռնափոխադրումների պահեստային տարբերակ և ոչ թե հիմնական: Ահա այս պատճառով էլ ԱՄՆ-ը չի հրաժարվում գերմանա-ռուսական հարաբերություններում գժտություն մտցնելու մտքից և ուզում է Ֆրանսիան ու Գերմանիան դարձնել սևծովյան նախագծի եթե ոչ դաշնակիցներ, ապա գոնե այդ ծրագրի հանդեպ չեզոք դիրք ունեցողներ:
ՈՒշագրավ է, որ այն առաջադրանքների կատարումը, որոնց հետ կապվում է Սև ծովում ԱՄՆ-ի ռազմական ներկայության մեծացումը, շատ ավելի հեշտ է Մերձավոր Արևելքի ու Կենտրոնական Ասիայի այլ բազաների միջոցով: Սև ծովի տարածաշրջանը ոչ բոլոր առումներով է հարմար առաջավոր բազավորման համար, թեկուզ այն պատճառով, որ բնավ էլ լուծված չեն քաղաքական խնդիրները, և տարածաշրջանում կան մի շարք հակամարտություններ, որոնց լուծումը մոտ ժամանակներս չի գտնվի, ու հեռանկարում ևս: Անհնար է ժխտել, որ Սև ծովը ընդհանուր առմամբ գրավիչ է տարբեր ուղղություններով աշխահառազմավարության կառուցման համար, և հնարավոր է, որ ակնկալվող օգուտը ծածկում է ենթադրվող վտանգներն ու ծախսերը: Բայց ինչ վերաբերում է մերձավորարևելյան հեռանկարին և Հարավային Ասիային, ապա առանց Սև ծովում հիմնվելու էլ կարելի է յոլա գնալ: Դրա հետ մեկտեղ, տարածաշրջանում ծավալվում է «շրջանցումների» ռուս-գերմանական ռազմավարությունը, ինչն անընդունելի կլինի ԱՄՆ-ի համար, քանի որ դրանով հիմք է դրվում մի դաշինքի, որի մեջ կարող են հայտնվել ոչ միայն Ռուսաստանը, Գերմանիան ու Ֆրանսիան, այլև Եվրոպայի որոշ երկրներ, որոնք առանց այն էլ ներգրավված են «Գերմանական աշխարհատնտեսական կայսրության» մեջ:
Բալթիկայում ռուս-գերմանական մերձեցման դեմ ռազմավարության կառուցման լարված իրավիճակ չկա: Լեհաստանի ու Լիտվայի փորձերը` ձախողելու բալթյան գազամուղի կառուցման ծրագրերը, և Եվրամիությունում Մեծ Բրիտանիայի խոշոր նախաձեռնությունը` եվրոպական նոր էներգետիկ խարտիայի ընդունման վերաբերյալ, որի նպատակներից մեկն էլ էներգահաղորդուղիների «շրջանցման» ռազմավարության ձախողումն էր, արդյունք չունեցան, քանի որ չեզոքացվեցին Գերմանիայի և Եվրոպայում ռուսական գազի մյուս սպառողների կողմից: Այս առթիվ եվրոպական ասպարեզում տեղի ունեցավ քաղաքական պայքար, որտեղ ԱՄՆ-ը և Մեծ Բրիտանիան պարտություն կրեցին, և ԵՄ-ի ու ՆԱՏՕ-ի գծով գործընկերների հարաբերությունները սրվեցին: Այն ժամանակ ֆրանս-գերմանական դաշինքին աջակցեցին Նիդերլանդները, Բելգիան, Ավստրիան, Հունգարիան և այլ պետություններ, և սկսեց պատկերվել եվրասիական մի մեծ ու կայուն դաշինքի հեռանկար` Ռուսաստանի մասնակցությամբ: ՈՒստի Սև ծովի կողմից եվրոպացիների շրջափակումն ավելի նշանակալի խնդիր է դառնում, քան առաջավոր բազավորման ծավալման ծրագրերը:
Այսպիսով, Սև ծովը ջանում են դարձնել բարձր մակարդակի առճակատման տարածաշրջան, օրախնդիր դարձնել ոչ այնքան սուր խնդիրներն ու վեճերը, Ռուսաստանի ու նրա ներկա գործընկերների միջև գժտություն մտցնել, տարածաշրջանում հակառուսական և հակագերմանական դաշինք ստեղծել, թույլ չտալ, որ Եվրոպայում ուժեղ և հեռանկարային այլընտրանքային դաշինք ձևավորվի: Այսինքն, այլ նպատակներին զուգընթաց, այդքան կարևոր ուղղությունում Գերմանիայի և Ռուսաստանի աշխարհաքաղաքական հզոր շրջափակման խնդիր է լուծվում:

Իգոր ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Երկիր, որին վերապահված է հանգստյան գոտու և ցիտրուսեղենի աճեցման բազայի նախկին դերը
• Շահերի բախման կիզակետում
• ԱՄՆ-ը ձգտում է եվրոպացիների վրա «գցել» տարածաշրջանի պատասխանատվությունը
• Արևմտյան քաղնախագծողները հույս ունեն, որ, ճնշում գործադրելով Հարավային Օսիայի ու Աբխազիայի հարցում, Արևմուտքին կհաջողվի զիջումներ կորզել Մոսկվայից
• Ռուսաստանը «վա-բանկ» արտաքին քաղաքականություն է վարում
• «Ժամանակն է հասկանալու, որ ՆԱՏՕ-ն դավաճանել է Վրաստանին և ոչ միայն Վրաստանին»
• Սիրիան և Իրանը կհանգեն ռազմաքաղաքական դաշինքի կնքման անհրաժեշտությանը
• Տարածաշրջանային անվտանգության պատասխանատվությունը ծանրացած է ԱՄՆ-ի ուսերին
• Իրանի «ողջույնները» միշտ չէ, որ անկեղծ են
• Սև ծովն իրենցով անելու ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի ձգտումը տարբեր նպատակներ ունի
• Մոտ ժամանակներս անհնար է ԱՄՆ-ի ռազմաբազաներ տեղակայել Ադրբեջանի տարածքում
• Վրաստանի ցանկացած ապագա նախագահ կհամագործակցի Ռուսաստանի հետ
• ԱՄՆ-ը մտադիր չէ լքելու այն տարածաշրջանները, որոնք համարում է էներգահումքային
• Ինքնուրույն աշխարհաքաղաքական բևեռ` սեփական շահերով
• Թեհրանին առաջարկում են հուսալի դաշտ ստեղծել Վաշինգտոնի հետ հավանական շփումների համար
• Սիրիան նախընտրում է եվրոպական «խնամակալությունը»
• Ցանկացած կրկնություն, հատկապես միջազգային հարթակներում, վերածվում է ֆարսի
• ԱՄՆ-ն ու Մեծ Բրիտանիան նպատակ ունեն ապառազմականացնելու Թուրքիան
• Թուրքիան դարձել է «ճանապարհին ընկած քար»
• ՈՒկրաինայի փլուզումը պառակտման առավել արդյունավետ ուղին է

Մեկնաբանություններ