««Օբամա» նախագիծն ամերիկյան իսթեբլիշմենթի փայլուն մշակումն էր»

ՂԵԿԱՎԱՐՎՈՂ «ՔԱՈՍ»
«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամի տնօրեն ԳԱԳԻԿ ՏԵՐ-ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ
-Պարոն Տեր-Հարությունյան, սկսենք ԱՄՆ-ից. աշխարհում սպասվելիք գլոբալ փոփոխություններն այսօր շատերը կապում են ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ Բարաք Օբամայի հետ: Արդյո՞ք այդ սպասումներն արդարացված են, թե՞ դա ամերիկյան նրբագեղ արտիստիզմի հերթական դրսևորում է` «ամերիկյան երազանքն» աշխարհի վրա սփռելու ճամփին:
-Դեռևս 2006-ին ամերիկյան վերլուծական խոշոր կենտրոնները կանխատեսում էին մեծ փոփոխություններ, դրանք առնչվում էին նաև ամերիկյան իշխող վարչակարգին: Այնպիսի հայտնի կառույց, ինչպիսին Հետախուզության ազգային խորհուրդն է, միակը, որն իր զեկույցներն անմիջապես ներկայացնում է Միացյալ Նահանգների նախագահին, կանխատեսել էր նման զարգացում, ինչն էլ իր հերթին նշանակում է, որ ԱՄՆ-ի քաղաքական իսթեբլիշմենթի ընդերքում հասունանում էր Նահանգների քաղաքականության նոր նախագիծ:
-Կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ ներամերիկյան գլոբալ լճացումն էր նման «այլընտրանքի» առջև կանգնեցրել այդ ընտրանուն: Եվ, ընդհանրապես, դա պարտադրվա՞ծ քայլ էր, որը պետք է հանրապետականների արածները «լվանար», թե՞ կային այլ պատճառներ ևս:
-Որոշված էր փոխել ամեն ինչ վերից վար, քանզի Միացյալ Նահանգներն արդեն գործ ուներ բազմաբևեռ աշխարհի հետ, և իրեն զուգահեռ արդեն կային Չինաստան, Եվրոպական Միություն (վերջինս, ճիշտ է, խոշոր գեոպոլիտիկ բովանդակություն չունի, բայց տնտեսական և քաղաքական նշանակություն ունի) և, իհարկե, Ռուսաստան: Ես համաձայն չեմ այն կարծիքին, թե հանրապետականները կատարել էին արարքներ, որոնք պետք էր անհապաղ շտկել. Ջորջ Բուշը մեծ պրեզիդենտ էր Նահանգների համար:
-Եվ, այնուհանդերձ, 20 տոկոս ռեյտինգով լքեց Սպիտակ տունը, չնայած տեսակետ կա, որ այդ «տոկոսները» նույնպես ամերիկյան նրբագեղության դրսևորում էին` բարենպաստ ֆոն ապահովել եկող նախագահի համար:
-Գիտե՞ք, Բուշն այն նախագահն էր, որը, զոհաբերելով իր սեփական ռեյտինգը, խոշոր աշխարհաքաղաքական ձեռքբերումների հասավ Միացյալ Նահանգների համար:
-Թվենք:
-Վերաձևված Մերձավոր և Միջին Արևելք` նոր բովանդակություն ստացած տարածաշրջան: Կենտրոնական Ասիա, ուր այսօր արդեն ամերիկյան ներկայությունը կա: Եվ, ընդհանրապես, ես կարծում եմ, որ Ջորջ Բուշը կատարեց իր առաքելությունն առավելագույնս. դա կարող է ոմանց դուր գալ, ոմանց` ոչ:
-Նրբագեղորեն շրջանցեցիք Հարավային Կովկա՞սը, թե՞ իսկապես մոռացաք: Իրանն էլ:
-Իրանն առանձին խնդիր է և` շատ հետաքրքիր խնդիր: ՈՒ հենց Բուշի օրոք, կիրառելով և՛ ուժային մեթոդներ, և՛ դիվանագիտական խոշոր խուսանավումներ, ԱՄՆ-ը կարողացավ Իրանի հետ նոր հարաբերությունների հիմքերը դնել: Որոշ կանխատեսումների համաձայն, այդ նոր հարաբերությունները կարող են ստանալ գործընկերային բնույթ: Հասկանալի է, Կենտրոնական Ասիայում, Մերձավոր Արևելքում և հատկապես Իրաքում, զարգացումներն առանց Իրանի, առանց շիա բաղադրիչի չեն կարող լուծվել: Ի դեպ` Իրաքի մասով. հիշենք, որ այն գրեթե վերացել էր որպես աշխարհաքաղաքական-տեղական միավոր: Եվ այդ հիմնական խնդիրն էր, որ լուծեց Ջորջ Բուշը, լուծեց սերտ ռազմավարական դաշնակից Իսրայելի հետ, արդյունքում առաջացավ քրդական գործոն, որն այսօր սպառնում է և՛ Իրանին, և՛ Թուրքիային: Ասել է` Մերձավոր Արևելքում ունեցանք «ղեկավարվող քաոս» իրավիճակը, և այս կոնցեպտին ԱՄՆ-ը փայլուն տիրապետում և մշտապես օգտագործում է:
-Իսկ ի՞նչ եք կարծում` Գուանտանամոյի բանտին, ԿՀՎ-ի որոշակի «ֆունկցիաներին» առնչվող Օբամայի հրամանագրերը, հայտարարությունը, որ ինքը սկսում է Աֆղանստանից, նույնպե՞ս որոշակի ու նրբագեղ թատրոնի բաղկացուցիչներն են, թե՞ կան այլ խնդիրներ ևս:
-Սկսեմ վերջից` Աֆղանստանից. այնտեղ խոսքն ամերիկյան զորակազմի բազմապատկման մասին է: Հասկանալի է, որ այս դեպքում որևէ թատրոն լինել չի կարող. շատ ռեալ է ամեն ինչ Աֆղանստանում: Խոսենք Գուանտանամոյի, այսպես կոչված` ԿՀՎ-ի գաղտնի բանտերի մասին: Անշուշտ, դրանք կան: Սակայն կա մեկ այլ ճշմարտություն ևս, որի մասին խոսում են հենց իրենք` ամերիկացի փորձագետները։ Ցավոք, ստացվում է այնպես, որ ահաբեկիչների մեծ մասը, ովքեր անցնում են Գուանտանամոյի բանտերով, նորից վերադառնում են ահաբեկչական գործունեության: Կան վարկածներ, որոնց ես չեմ տիրապետում, և, ըստ այդ վարկածների, ահաբեկիչներին բանտերում ծրագրավորում են, և նրանք իրենց միսիան կատարում են արդեն այլ ձևով:
-Ասել է` հանուն Ամերիկայի՞. հետաքրքի՜ր է:
-Համենայն դեպս, Միացյալ Նահանգների մի շարք գործակալություններ հայտնում են, որ Գուանտանամոյի բանտարկյալների մեծ մասը կրկին վերադարձել է ահաբեկչական գործունեության:
-Ի դեպ, ոչ անհայտ Ռոբերտ Քլարքը վերջերս իր «հուշերում» պատմել է, որ սեպտեմբերի 11-ից հետո, «էքստեռն խորհրդակցության» ժամանակ, Ջորջ Բուշը, որի քաղաքական ստրատեգիան քիչ առաջ Դուք բավականին բարձր գնահատեցիք, շատ հանգիստ ասել է. «Մեզ պետք է Իրաքը` այս վիճակից դուրս գալու համար»: Ասել է` չպետք է թույլ տալ Առևտրի երկնաքերների տակ մնա ամերիկյան երազանքը, և արևելքի «փորատակը խառնելով», պետք է պահել-պահպանել գերտերության միֆը:
-Ներկայացնեմ իմ տեսակետը, որը «տարբերվում» է Քլարքի տեսակետից: Ըստ այլ փորձագետների, գոյություն ունի, այսպես կոչված, բացասական էֆեկտներից դրական արդյունք ստանալու շատ հին և հայտնի քաղտեխնոլոգիա, ինչի հետ ես համաձայն եմ:
-Իսկ ինչո՞ւ մենք` հայերս, որ ավելի հին ազգ ենք, նման «նրբագեղ» քաղտեխնոլոգիաներ չենք կիրառում։
-Գիտե՞ք ինչ, հայտնի ճշմարտություն է. երբ խոսում ես այլ և այն էլ Միացյալ Նահանգների նման երկրի մասին, շատ հեշտ է. գերհզոր տերություն է, կարող է իրեն ամեն ինչ թույլ տալ: Իսկ Հայաստանն ու հայությունն ունի իր ուրույն տեղը, քաղաքակրթական իր նշանակությունը: Եվ, այնուհանդերձ, պատմական կտրվածքով մենք ևս հետաքրքիր տեխնոլոգիաներ կիրառել ենք:
-Հույս տվեք` կոնկրետ օրինակներով:
-Դե, թեկուզ վերցնենք ղարաբաղյան շարժումը: Եթե մենք խնդիրը թողնեինք այլոց, գուցեև շատ տխուր արդյունքների հասնեինք: 1988-ին, երբ սկսվեց շարժումը, մենք ունեինք բավականին պատրաստված, խելամիտ հանրություն: Քլարքից անցնելով ամերիկյան այլ փորձագետների, պետք է ասել, որ նրանք շեշտում են հետևյալը. հայերն այդ պատերազմում հաղթեցին միայն և միայն իրենց տեխնոլոգիական հնարքների շնորհիվ: Վերցնենք թեկուզ Շուշիի գրավման օպերացիան, որն անչափ հզոր և լուրջ օպերացիա էր:
-Պարզ է, բայց մենք դեռ Ամերիկայում «գործ» ունենք, պարոն Տեր-Հարությունյան, ավարտենք այնտեղ ու «կվերադառնանք» Հայաստան: Ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ Ամերիկա է ունենալու աշխարհն առաջիկայում, երբ արդեն կա նախագահ, որը գերել է ողջ աշխարհին:
-Անշուշտ, 2006-2007-ին և նույնիսկ 2008-ի սկզբներին ոչ ոք չէր կարող պատկերացնել, որ սևամորթ սենատորը կարող է դառնալ Միացյալ Նահանգների նախագահ: Չնայած, երբ հետահայաց նայում ես, նկատում ես, որ տեղեկատվական հոսքերը հենց այդ էին հուշում. հոլիվուդյան բազմաթիվ ֆիլմերում հանդես էր գալիս սևամորթ նախագահը, իսկ ամերիկացիները քիչ բան են անում հենց այնպես` պատահական:
-ՈՒզում եք ասել, որ գլոբալ աշխարհի, այդ թվում և` ամերիկյան, ենթագիտակցությունը պատրաստելու խնդի՞ր էր դրված:
-Ինչ-որ բան, այո, պատրաստվում էր: Այլ խնդիր է, որ մենք` շարքային դիտորդներս, չէինք կարծում, որ դա այդքան արագ տեղի կունենա:
-Գիտե՞ք, Օբամայի խարիզման, կնոջ` Միշելի և նույնիսկ շուն սիրող, բայց և ալերգիա ունեցող դուստրերի «ստոիկ» պահվածքը, ակնհայտորեն ցուցանում են, որ աշխատանքները շա՜տ վաղուց էին սկսված, և Օբամայի հաղթանակը ենթա-ենթա լուրջ գործընթացների արդյունք էր:
-Անպայման. դա ամերիկյան իսթեբլիշմենթի փայլուն մշակումն էր: Այո, դա «Օբամա» նախագիծն էր, որը ցայսօր շարունակում է նույնքան փայլուն գործել: Երբ դիտարկում ես` ինչ է արել պարոն Օբաման, պարոն նախագահն անցնող ընթացքում, ռեալ գործեր, փաստեր քիչ ես գտնում: Բայց որ «փիար»-աշխատանքը կատարվեց գլոբալ մասշտաբով և նույնքան փայլուն, անվիճելի է: Այսօր Ճապոնիա, Աֆրիկա, Եվրոպա.... ամենուր օբամամանիա է: Տեսնում եք` նույնիսկ մենք ենք իրենից խոսում: ՈՒ երբ ինչ-որ մեկին հարցնես` ինչո՞ւ ես նրան այդպես համակրում, ոչ մեկը չի կարող հստակ ու փաստացի ասել` ինչու:
-Գուցե 25-րդ կադրի (որի դեպքում կադրի տակ դրվում է ենթագիտակցական կոդ, կադրը հետո հանվում է, կոդը` մնում-հեղ) սինդրո՞մն է աշխատել:
-25-րդ կադրի առկայությունը կասկածելի է, որովհետև Միացյալ Նահանգներում կա օրենք, որն արգելում է 25-րդ կադրն օգտագործել, և կան հատուկ մոնիտորինգային խմբեր, որոնք դա կարգելեն: Բայց որ շատ վարպետ է աշխատվել ամեն դետալի վրա, կասկածել պետք չէ:
-Կոդերը, սիմվոլները նույնիսկ Օբամայի երդմնակալության ժամանակ էին ակնառու. ի դեպ, «Եվրանյուզի» ուղիղ եթերի ժամանակ շատ «չարաճճի» հաղորդավարները, չգիտես ինչու, մի հազար անգամ հեռուստադիտողի ուշադրությունը հրավիրեցին Միշել Օբամայի ոչ այն է կարմիր պայուսակի, ոչ այն է արկղիկի վրա, որը երդմնակալության արարողության վերջում այլևս նրա ձեռքում չէր: Այդպես էլ «չհասկացանք»` ինչու:
-Ես էլ չեմ կարող ասել` ինչու: Բայց կարող եմ ասել, որ սիմվոլիկայի խնդիրը տեղեկատվական տեխնոլոգիաների անքակտելի մասն է:
-Մենք կիրառո՞ւմ ենք նման սիմվոլիկաներ, բացի «հոգեխանգարմունքից»:
-Ընդունում եմ հումորը: Անցնելով առաջ ասեմ, որ երևի ձեզ հայտնի է, որ մեկ շաբաթ առաջ Ազգային անվտանգության խորհրդում հրավիրվեց առաջին միջգերատեսչական խորհրդակցությունը` նվիրված տեղեկատվական անվտանգության խնդիրներին: Այո, տեղեկատվական անվտանգության ոլորտը մեզ մոտ բավականին խոցելի է, մենք չենք տիրապետում տեխնոլոգիաների «փիարային» բաղկացուցիչներին, չնայած, կարծես թե, ստեղծվել է նոր-հատուկ կառույց, որը կզբաղվի այդ խնդիրներով: Մյուս կողմից էլ` եկեք մեզ չհամեմատենք Միացյալ Նահանգների հետ, որն անչափ հզոր ինտելեկտուալ ռեսուրսներ ունի:
-Բայց չէ՞ որ երբ մենք կայինք, իրենք, ախր, «ծառից ծա՜ռ էին թռչում»:
-ՈՒրեմն` հաջող էին թռչում:
-Ամբողջացնենք «Օբամա» նախագիծը, որովհետև մեզ «Ռուսաստան-Մեդվեդև» նախագիծն է դեռ «սպասում»: Ի վերջո, հաջողելո՞ւ է նա, թե՞ ոչ:
-Օբամայի քաղաքականությունը տրամաբանական շարունակությունն է Բուշի քաղաքականության: Այ, տեսեք, Օբաման ասում է` պետք է շուտափույթ լքենք Իրաքը: Եթե սա դիտարկում ենք «կառավարվող քաոսի» կոնցեպտի շրջանակներում, ապա զորքերի դուրսբերումն այդ քաոսն ավելի կխորացնի: Ասել է` այն խնդիրը, որ դրել էր Բուշը` տարածաշրջանը «խառնելու» առումով, նպատակասլաց կշարունակվի:
Օբամայի պաշտոնավարման ընթացքում շեշտադրումներն է՛լ ավելի կտեղափոխվեն դեպ Կենտրոնական Ասիա: Նկատենք, երբ օգոստոսին ընթանում էր ռուս-վրացական պատերազմը, քչերն ուշադրություն դարձրին Մուշարաֆի հրաժարականին, բոլորը զբաղված էին այդ պատերազմով: Մուշարաֆի հրաժարականն էլ ավելի նվազեցրեց միջուկային Պակիստանի ղեկավարելիության աստիճանը, ինչն էլ մեծացնում է մյուս միջուկային երկրի` Հնդկաստանի հետ առճակատման հավանականությունը, սա էլ իր հերթին կարող է էականորեն ազդել Չինաստանի, Ռուսաստանի անվտանգության վրա, և այս ամենը նույնպես հրաշալիորեն տեղավորվում է «ղեկավարվող քաոս» կոնցեպտի մեջ:
-«Քաոսի» գաղափարական «հայր» պարոն Բժեզինսկին այդ կոնցեպտը վերջերս «թեքել» է դեպի Չինաստան. ասել է` առաջարկում է ԱՄՆ-ին համագործակցել Չինաստանի հետ:
-Գիտե՞ք, ժամանակին մի դասական քաղաքագետ ասել է` աշխարհում ամենավտանգավոր գործն անգլո-սաքսոնների դեմ պայքարելն է, բայց է՛լ ավելի վտանգավոր է նրանց հետ բարեկամանալը: Չինացիներն ունեն փորձ` Միացյալ Նահանգների հետ համագործակցելու, եթե հիշենք նիքսոնյան ժամանակահատվածը, երբ ջերմացան հարաբերությունները ԱՄՆ-ի հետ, ինչն էլ ստիպեց Խորհրդային Միությանը վերակառուցել իր ողջ պաշտպանական համակարգը: Որքանով կստացվի Չինաստան-ԱՄՆ համագործակցությունն այսօր, դժվար է ասել: Մյուս կողմից էլ` չինացիներն ունեն նաև «օփիումային» պատերազմների փորձ` 19-րդ դարում. երկու պատերազմ, որի հետևանքով Չինաստանն ստորացվեց անգլո-սաքսոնների կողմից:
Բոլոր դեպքերում, կարծում եմ, Չինաստանը դժվար շատ գրկաբաց նետվի Օբամայի` Միացյալ Նահանգների գիրկը, բայց և միևնույն ժամանակ, շատ հավասարակշռված մոտեցումներ հանդես կբերի: Նույնը` ԱՄՆ-ը:
-Դե, ուրեմն, «մտնենք» Ռուսաստան:
-Մոտիկ է` կարելի է:
Զրուցեց Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԸ
Հ. Գ. -«Ռուսաստան-Մեդվեդև» նախագծի վերաբերյալ պարոն Տեր-Հարությունյանի կարծիքը «Իրավունքը de facto»-ի հաջորդ` փետրվարի 3-ի համարում։

Մեկնաբանություններ