Երբեք մի՛ ասա` երբեք

ՍՏԱՏՈՒՍ-ՔՎՈ
Սերժ Սարգսյանի՝ վերջին շրջանում սկսած ռիսկային կասկադը շարունակվում է: Դուրս կգա՞ նա այդ ամենի տակից, անհայտ է: Միևնույն է, փաստերը խոսուն են. հենց 27-ի նախօրյակին ու հենց Ղարաբաղից, այն էլ ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններից հետո, ղարաբաղյան զորավարժությունների ֆոնին նա ասաց բաներ, որոնք դժվար թե դուր գան մեր ռազմավարական գործընկեր Ռուսիային: Իսկ Սարգսյան-Մեդվեդև համատեղ ասուլիսում հնչած որոշ մտքերի տողատակում ուղղակի ռումբեր էին դրված: Բայց` հերթով:
Այսպիսով, հոսուն ու խիստ պայթուցիկ նյութեր են խառնշտորվում մեր տարածաշրջանում: Խրոնոլոգիան սկսենք Իրանից. Ահմադինեժադը հիվանդ է: Առավել ստույգ` խիստ հակասական են նրա առողջությանը վերաբերող լուրերը: Եվ, այնուհանդերձ, բոլորն այս «հեռանկարում» շատ զգույշ հաշվարկներ են անում: Իրանը հավաստում է` Ահմադինեժադն արդեն լավանում է: Ռուսաստանը սարսափում է. ի՞նչ տեղի կունենա առանց այն էլ փխրուն տարածաշրջանային ստատուս-քվոյի հետ` «որոշ» զարգացումների դեպքում: ԱՄՆ-ն «առանց դրա» էլ 2009-ի ամռանը սպասվող պարսկական ընտրություններին «իր» թեկնածուներին է պատրաստում (Լարիջանի, Ռաֆսանջանի, Խաթամի):
Մեզանում «պարսկական» խաղի մեջ է մտնում Օսկանյանը` Սամվել Բաբայանին մի կողմ թողնելով: Եվ Օսկանյանը հրովարտակում է իր, իսկ ավելի ստույգ` Ռոբերտ Քոչարյանի «ուզում»-ները. «Իրանի հարևանները պետք է համոզեն Իրանին, որ ինքը ևս կարող է մասնակցել տարածաշրջանային զարգացմանը և անգամ դառնալ տարածաշրջանի առաջատար»:
Պարզ է, չէ՞, ինչ է ասում Օսկանյանը: Հիշենք Օսկանյանի խոստովանանքը. «Երբ իր ձեռները գրպաններում չեն, մտքի թելը կտրվում է»: Բոլոր դեպքերում, Օսկանյանն Իրանի մասին իր մտորումներում ձեռները գրպանում պահած է առաջնորդվում նաև շարունակության մեջ. «Իրանն ունի ավագության զգացողություն...»: Նորօրյա կրոնական հանդուրժողականության և Իրանի հեգեմոնիայի պաշտպան Օսկանյանն իսլամի դռներից ներս մտնում, փորձում է ուղղորդել միջուկային այդ երկիրը, որովհետև տապալվեց ռուսական «պրոյեկտը», և Թուրքիային հետ քաշելով, ԱՄՆ-ը հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցը շարունակում է պահել իր հետաքրքրությունների ծիրում. այդպիսի Թուրքիա ու տարածաշրջան Օսկանյանին, իմա` Քոչարյանին, պետք չեն: Եվ ապա, Իրանը «հեգեմոն դարձնելով», Քոչարյանն ու Օսկանյանը «կթուլացնեն» թե՛ Արևմուտքի, թե՛ Սերժ Սարգսյանի «դիրքերը». գաղտնիք չէ, որ վերջինիս և Իրանի հարաբերություններն առանձնապես փայլուն չեն մի շարք պատճառներով. հիշենք` Ահմադինեժադը Հայաստան եկավ, երբ Սարգսյանը Հայաստանում չէր, պառլամենտ էլ «չմտավ»: Մաղթենք պարոն Ահմադինեժադին առողջություն և տեղափոխվենք Թուրքիա:
Հայ-թուրքական առաջնահերթություններում ԱՄՆ-ն առաջ է ընկնում. Թուրքիան ավելի շատ «բազարի» բան ունի ԱՄՆ-ի, քան Ռուսաստանի հետ. քրդական հարց, ԵՄ անդամակցություն, տարածաշրջանային հեգեմոնիա, հայերի ցեղասպանության ճանաչման ամերիկյան սպասվող հեռանկար...
Բայց որքան էլ Օսկանյանը մի ողջ հոդվածով սիրաշահում, աղերսում է Իրանին` «խառնվել» տարածաշրջանի գործերին, դառնալ հեգեմոն, Գյուլի հետ նրա համագործակցությունը շատ ավելի լավ ու փայլուն է ստացվում: Հիշենք, Օսկանյանն ասել էր՝ վայ թե Գյուլն ու Սերժ Սարգսյանը գաղտնի բան են պայմանավորվել «զմիմյանս». շուտով կերևա:
1999թ. Քոչարյանի և Օսկանյանի ստորագրած Ստամբուլի խարտիայից դենը ուրիշ էլ ի՞նչ կարելի էր պայմանավորվել Թուրքիո հետ, կարող է իմանալ լոկ Օսկանյանի վագրային երևակայությունը, սակայն Գյուլը հերթական «բացահայտումն» իսկապես կատարեց` «Նինան շատ խնդրեց» մոտիվացիայով: Իմա` Սերժ Սարգսյանն է խնդրել, որ Թուրքիան միջնորդ դառնա ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում: Թե ինչու հատկապես հիմա հարկ համարեց Թուրքիո առաջնորդը, որի կուսակցության գործերն էլի լավ չեն, իսկ առջևում էլ մոսկովյան հանդիպումն է, դա «բացահայտել», «կիմանա» Օսկանյանը` յուր Քոչարյանով: Գյուլը պարզապես վրեժ է լուծում ռուս-թուրքական տապալված ղարաբաղյան «պրոյեկտի» համար, ինչը մի վերջին անգամ փրկել է ուզում Ռուսաստանը` սպասվելիք մոսկովյան հանդիպմամբ:
Ռուսաստան: Ասենք միանգամից. թե՛ հայկական, թե՛ ադրբեջանական կողմը «ջրեցին» նաև այդ հանդիպումից սպասվող ակնկալիքները: Այս մասին՝ «Սերժ Սարգսյան» գլխում: Այժմ հետևյալից. ռուսական կողմն այդ հանդիպումով փորձում է ամերիկացիների, Արևմուտքի, Ադրբեջանի հետ մեծ «բազարի» նստել, իր լոտերը բարձրացնել: Ինչպես միշտ՝ մեզ վրա կիրառելով հզոր պրեսինգ:
ա) Լավրովն այս անգամ էլ «Վրեմյա նովոստեյ»-ում հայտարարեց, թե «հակամարտության գոտում ռուս խաղաղապահների տեղակայման մասին խոսակցություն եղել է Հեյդար Ալիևի և Քոչարյանի միջև»:
Ամենամեծ «մահակը», որ այսօր Սերժ Սարգսյանի գլխին օգտագործում է մեր ռազմավարական գործընկերը, Քոչարյանն է: Հենց միայն Մեդվեդևին բարևելը, նրա կողքին իրեն «տանը» զգալու փաստն ինքնին բավարար են հասկանալու, թե ինչպես և ինչքան է Ռ. Քոչարյանը սպասում Ռուսաստանի կողմից «օրհնվելիք սհաթին»:
ՈՒ հենց այդ պահին Ռուսաստանի «ասումին» «խառնվեց» Վրաստանի փոխարտգործնախարար պարոն Վաշաձեն՝ շատ բարի խորհրդով. «Հայ ու ադրբեջանցի բարեկամներին. Աստված ձեզ հեռու պահի ռուսների խաղաղարար առաքելությունից»:
բ). Ռուսական երկրորդ ռազմաբազայի տեղակայում Հայաստանում: «Իրավունքը de facto»-ի հետ զրույցում պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը գրեթե բաց տեքստով ասաց, որ խոսքն ընդամենը ռուսական 102-րդ բազայի տարածքային ընդարձակման մասին է:
Սակայն այս դեպքում նույնպես տարընթերցում է առաջանում. ռուսական բազայի գոյությունը մեզանում մշտապես «բացատրվել» է Թուրքիո վտանգով: Բայց ահա, 102-ի «տարածումը» (այն կընդգրկի Իջևանի մերձակայքը) ուղիղ «նայում է» դեպ Վրաստան (Ադրբեջան էլ):
Այս մի մահակը, ինչպես վերևում նշված «առաջին մահակը», մեզ հաստատ հեչ պետք չէ:
գ). Երրորդ մահակի մասին: Ռուսաստանը փորձում է հասնել նրան, որ Հայաստանը ճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը՝ ի շարունակություն ճանաչելով Օսիայի և Աբխազիայի անկախությունը:
«Նետ»՝ ասում է Սերժ Սարգսյանը գրեթե կասկադյորի ճարպկությամբ, դիվանագիտական բանաստեղծականությամբ. «Ուժով բարեկամներ ձեռք չես բերի, առավել ևս` բարեկամությունը չես պահպանի: Մեզանում ընդունված է ասել. զոռով սիրելի չես դառնա»:
Թամամ խոսքն էլ ո՜նց է լինում: Բայց ռումբ կար նաև խոսքի շարունակության մեջ. «Ռուսաստանի հետ մեր փոխհարաբերությունները երբեք չեն խանգարել այլ պետությունների հետ հարաբերությունների բարելավմանը և համագործակցությանը»:
Հասկացաք. հասել ենք ՀՀ նախագահին ու «խանգարումներին»:
ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍՅԱՆ: Նա էլի կամուֆլյաժը հագավ ու թռավ... ոչ, այս անգամ` ո՛չ Իրաք: Մեդվեդևին անմիջապես ճամփելուց հետո: Ինչո՞ւ հատկապես Ղարաբաղի սարերի ներքո խոսվեցին բաներ, որոնց պատասխաններին դեռ քանի օր է՝ Հայաստանում էինք սպասում:
Դրանով նա միանգամից պատասխան տվեց թե՛ Ռուսաստանին, թե՛ ԱՄՆ-ին, թե՛ Ադրբեջանին, թե՛ Քոչարյանին... մի քիչ էլ Տեր-Պետրոսյանին («շահարկումների» մասով. սա առանձին խոսակցության թեմա է.-հեղ):
Նախ. չնայած հանգամանքին, որ վրացական դեպքերն իբր «ապացուցեցին», որ ռազմական ուղիով հնարավոր չէ հարցերը լուծել (իրականում հարցը լուծվեց հենց ռազմական ճանապարհով), այնուհանդերձ, «ասվեց». Ղարաբաղը պատրաստ է պատերազմի. բլիցկրիգ այս դեպքում բացառվում է. սա՝ ի լուր բոլորի։ Ղարաբաղյան սարերի, տանկերի միզանսցենը դրա համար էր:
Ապա Սերժ Սարգսյանը «ջրեց» Մոսկվայի հանդիպման ակնկալիքների սպասումը: Եվ, ընդհանրապես, հարցի լուծման ցանկացած ակնկալիք: Հասկացնելով` ստատուս-քվոն դեռ շարունակվելու է. «Օգտակար է ակտիվ քննարկումը: Խորապես համոզված եմ, որ մենք դեռևս թևակոխելու ենք շատ ավելի ակտիվ հասարակական քննարկումների ժամանակաշրջան»:
Ղարաբաղում այդ մասին խոսելն այլ բան չէր կարող նշանակել, քան` սիրելի գերտերություններ, բան ունեք պայմանավորվելու, գնացեք` «զմիմյանս» պայմանավորվեք, եկեք` պայմանավորվածքը դրեք սեղանին: Այդ թվում և` Ղարաբաղի սեղանին: Կոնկրետ դեպքում հարցը կարող է առնչվել նաև խաղաղապահների մանդատին, որի մասին Քոչարյանն ու երջանկահիշատակ պարոն Ալիևը պայմանավորվել են (եղավ Հրանտ Մարգարյանի երբեմնի միտքը. Ալիև-հայրը խոստացել էր Ղարաբաղը տալ, բայց մեռավ):
Դե, հիմա ոզնուն էլ է պարզ. գոնե խաղաղապահների հարցում գերտերությունները չեն բարիշի: Ուշադրություն դարձրեք` ԵԱՀԿ ՄԽ-ի Արևմուտքը ներկայացնող համանախագահները նույնիսկ մոսկովյան հանդիպմանն են դեմ. Ֆասյեն «քննարկեց» և «հետաձգեց» տարածաշրջան այցը... Նրանք սպասում են, որ այդ հանդիպումը Ռամբույեի, Քի-Վեստի նման տապալվի:
Ի դեպ, մոսկովյան հանդիպման ամենամեծ հմայքն այն է, որ եթե Քի-Վեստում կողմերը «քարտեզ» նայեցին, իսկ Քոչարյանը, ինչպես արձանագրել էր հայտնի վերլուծաբանը, «անիմաստ սեպերը բացեց», Ռամբույեում, ըստ ռուսական ԶԼՄ-ների, Քոչարյանը Մերզլյակովի հետ «համապատասխան» վայր (արտաքնոց) գնաց` ինստրուկտավորվելու: Իսկ ահա մոսկովյան հանդիպման «պրելեստը» այն է, որ առաջին անգամ հակամարտող երկու կողմերն էլ անհնար են համարում ստատուս-քվոյի տեղաշարժը:
Սերժ Սարգսյանն ուղիղ յոթ անգամ` հասկացողների, չհասկացողների, այլոց «հաշվին» ճաշկերույթներին մասնակցողների և նույնիսկ կին ատամնատեխնիկների համար, ասաց. «Այլ միջնորդներ չկան. միակը ԵԱՀԿ ՄԽ-ն է»: Գումարած մադրիդյան սկզբունքները. «ԼՂ խնդրի կարգավորումը հնարավոր է, եթե Ադրբեջանը ճանաչի ԼՂ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը: Եթե ԼՂ-ն ցամաքային սահման ունենա ՀՀ-ի հետ: Եվ եթե միջազգային կազմակերպությունները, առաջատար երկրները երաշխավորեն ԼՂ ժողովրդի անվտանգությունը»:
Իսկ ահա պարոն Լավրովն օրեր առաջ «Իզվեստիայում» խոսել էր ոչ թե ԼՂ ինքնորոշման, այլ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մասին (ասինք, չէ՞, զոռով սիրելի չեք դառնա-հեղ):
ՈՒ թե սրան էլ գումարում ես Ալիև-կրտսերի ամենժամյա ռազմաշունչ, 5-10-20 տարիներին վերաբերող հայտարարությունները, ապա հասկանալի է դառնում, թե դեռ որքան «օգտակար են ակտիվ հասարակական քննարկումները» բոլոր կողմերի համար:
Այն է` ստատուս-քվոն դեռ կպահպանվի:
Իսկ թե այդ «պահպանումն» ինչ կնստի Հայաստանի ու Ղարաբաղի վրա, չարժե խորանալ։ Այն, երևի թե, նույնքան տխուր է, որքան Քոչարյանի մասնակցությունը ճաշկերույթներին` յուր դրես-կոդով (վիզկապով) հանդերձ:
Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ