Մարտի 19-ը ՎԱՐԴՈՒՀԻ ՎԱՐԴԵՐԵՍՅԱՆԻ ծննդյան օրն է

ՎԱԶԳԵՆ ՎԵՀԱՓԱՌԸ ՆԱԵՎ ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ
(hատված դերասանուհու` «Իմ կյանքի հեքիաթը» գրքից)

Կար մեկը իմ ուսուցիչներից, որի հանդեպ մի առանձին ակնածանք ունեինք: Լևոն Պալճյան էր նրա անուն-մականունը: Երեսնամյա գեղանձն մի երիտասարդ, եվրոպական կրթությամբ իմաստուն մի այր: Նա մեզ դասավանդում էր պատմություն և աշխարհագրություն: Մի առինքնող լույս կար նրա դեմքին: 1943-ին Լևոն Պալճյանը հրաժարվեց աշխարհիկ կյանքից, դարձավ կուսակրոն և շնորհիվ իր իմաստնության՝ բարձրացավ հոգևորականների համար սահմանված աստիճաններով և 1955-ին ընտրվեց Ամենայն հայոց կաթողիկոս Վազգեն Ա:

Հայաստանում առաջին անգամ տեսա Վեհափառին 1955թ. աշնանամուտին, կրոնական հագուստով, փոքրիկ մորուքով: Երևան էր ժամանել՝ մասնակցելու կաթողիկոսական ընտրություններին: Նույն այդ ժամանակ էլ ընտրվեց Ամենայն հայոց կաթողիկոս: Հակառակ կրոնական կերպարանքին՝ ճանաչեցի: Ինչպես կարող էի չճանաչել նրա աչքերը, որոնցից բարությունն էր կաթում ու լցվում դիմացինի սիրտը: ՈՒ երևի կարոտս էր մեծ, որ չկարողացա զսպել ինձ ու մոտեցա նրան: Դիմեցի հոգևոր հայրերին դիմելու ընդունված բառով:

-Բարի ողջույն, սրբազան: Ինձի չե՞ք ճանչնար:

-Չէ՛, աղջիկս, չեմ ճանչնար:

-Ես Վարդուհի Վարդերեսյանն եմ, Բուխարեստի հայկական վարժարանի Ձեր սանուհին:

Մեկ անգամ էլ ուշադիր նայեց: Նրա հայացքի դիմաց կանգնած էր ոչ թե որբ աշակերտուհին, այլ վեր բարձրացող աստղի հովերով տարված դերասանուհին:

-Աս որչափ փոխված ես, Վարդուհի՛:

Մեկ-երկու րոպե ևս խոսեցինք: Երկար ժամանակ Վեհափառին հանդիպելու առիթը չէր ներկայանում: Երբեմն-երբեմն տեսնում էի նրան օթյակում նստած ներկայացում դիտելիս, բայց պատկառում էի, սիրտ չէի անում մոտենալ նրան:

Վեհափառի երբմնի սաներից շատերն էին ներգաղթել հայրենիք: Չգիտեմ՝ ում մտահղացմամբ՝ որոշեցինք ամեն տարի այցելել Վեհափառին՝ շնորհավորելու նրա օրհնյալ ծնունդը: եվ սա դարձավ ավանդություն, քանի ապրում էր Վեհափառը:

Վեհափառը մի երկու դերում տեսել էր ինձ թատրոնի բեմում: Թե ինչ կարծիք ուներ դերասանուհուս մասին, չգիտեմ: ՈՒ մի օր էլ զանգ: Կաթողիկոսի գրասենյակի կառավարիչն էր: Հայտնեց, որ Վեհափառը ուզում է ինձ տեսնել: Երկու օր անց կաթողիկոսի մեքենան ինձ տարավ Սուրբ Էջմիածին: Վեհափառը առաջարկեց զբաղեցնել իրեն մոտիկ աթոռը:

-Վարդուհի, դուն ռումիներենը մոռցա՞ծ ես:

-Ո՛չ, Վեհափառ:

Ինձ մեկնեց երեք-չորս էջանոց մեքենագիր մի տեքստ: Կարդացի, շատ հավանեց ռումիներենս: Կարդացածս Նարեկացու հանճարեղ պոեմի տողերից էին:

-Մեկ շաբաթեն Ռումինիայեն հյուրեր պիտի ունենամ, բարձրաստիճան հոգևորականներ: Կուզեմ անոնց ծանոթացնել Նարեկացիի «Մատյան ողբերգության» պոեմին, քանի մը դրվագ ես թարգմանած եմ: Կուզեմ՝ այս երկու դրվագը սորվիս, արտասանես անոնց համար:

Մեկ շաբաթ անց կրկին Վեհափառի ընդունարանում էի: Տեսա հինգ-վեց սևազգեստ, ալեհեր հոգևորականների հետ զրուցելիս: Վեհափառն ինձ

ներկայացրեց հյուրերին, ապա առաջարկեց կարդալ: Ինչ մեղքս թաքցնեմ. մինչ այդ Նարեկացու հանճարեղ պոեմին ծանոթ չէի: Վեհափառի թարգմանությունն այնքան վեհաշունչ էր, որ չէր կարելի կարդալ առանց հուզմունքի:

Ամփոփվեցի ինքս իմ մեջ, ինչպես անում եմ բեմ ելնելուց

առաջ: Այլևս չիմացա, թե ուր եմ ես: Ներշնչանքի գրկում սկսեցի

արտասանել, ոչ, չարտասանեցի, աղոթք մրմնջացի առ Աստված՝ նման այն մոլեռանդ հավատացյալի, որ, խորանի պաղ սալաքարին ծունկի իջած, աղոթում է:

12 րոպե տևեց իմ մրմունջը, ու երբ ավարտեցի, հայացքս

երկնից իջեցրի ունկնդիրներիս, տեսա զարմանքից բացված նրանց աչքերը՝ լցված հիացմունքվ:

Մի քանի վայրկյան լռություն տիրեց:

Ռումինիայի հոգևորականներից մեկը դիմեց Վեհափառին:

-Մի՞թե աշխարհում այսպիսի բանաստեղծ է եղել:

Հետո խնդրեց Վեհափառին, որ ժամանակ գտնի ամբողջ պոեմը թարգմանելու, որ ռումին ըներցողը հաղորդակից դառնա հայ հանճարին:

Մինչև այսօր էլ ինձ հայտնի չէ, թե Վեհափառը մինչև վերջ թարգմանե՞ց Նարեկացու պոեմը, թե՞ չէ:

70-ական թվականների վերջերին կարդացի Նարեկացու պոեմը Վազգեն Գևորգյանի աշխարհաբար թարգմանությամբ. ի՜նչ վիթխարի տքնություն:

ՈՒ պիտի խոստովանեմ, որ Վեհափառի թարգմանության հմայքն ուրիշ էր, շատ էր տպավորիչ: Գուցե Նարեկացուն առաջին անգամ իմ հաղորդակցվելու պարագան էր պատճառը:

... Վեհափառին հանդիպելու շատ առիթներ եմ ունեցել, որոնցից ամեն մեկը մի քաղցր հուշ է թողել իմ մեջ: Վեհափառի մահը եղավ իմ ապրած մեծ կսկիծներից մեկը:

Հրածին ՎԱՐԴԵՎԱՆՅԱՆԻ ՖԲ էջից

Մեկնաբանություններ