Դիմակները հանեք միայն հայելու առաջ

Դիմակահանդեսն ավարտված է, այլևս կարող եք հանել դիմակները: Վիլնյուսյան գագաթնաժողովը, որ ամռանը խոստանում էր լինել Արևելյան հարևանության քաղաքականության հաղթահանդես, աշնան վերջին դարձավ լավագույն մտադրությունների անհնարինության և վատագույն հնարավորությունների գերակայության արձանագրություն: Դիմակահանդեսն ավարտված է, դիմակները կարելի է հանել, բայց միայն հայելու առաջ:

Արդեն ժամանակն է էժանագին քարոզչական տեխնոլոգիաներից մտածված տեղեկատվական քաղաքականության անցնելու: Ի վերջո, որքա՞ն կարելի է քարկոծել, այպանել ու նզովել համայն աշխարհի միասեռականներին, որ ներկայանում են Եվրոպայի դեմքով` նրանց համարելով հայ ժողովրդի գոյության դեմ ամենամեծ սպառնալիքը: Որքա՞ն կարելի է Եվրոպան ներկայացնել իբրև նորօրյա Սոդոմ ու Գոմոր, որից պետք է փախչել միայն ու միայն դեպի Ռուսաստան: Այս ամենը իրապես ծիծաղելի լինելով` այդպես էլ կմնար, եթե պաշտոնական քարոզչության թեթև ձեռքով չդառնար իրական խնդիրներից ուշադրություն շեղելու պաշտոնական միջոց: Միասեռականությունը ոչ Եվրոպայի, ոչ Հայաստանի թիվ մեկ խնդիրը չէ: Հայ բազմադարյան ավանդույթները իրենք իրենց խարխլվում են հայ ընտանիքների ավանդական արժեքների խարխլման հետ և միասեռականներին վերագրել այդ խարխլումը` նշանակում է խոստովանել սեփական անզորությունը և խնդիրը լուծելու անկարողությունը: Այսօր թիվ մեկ մարտահրավերը արտագաղթն է, որ բազում խնդիրների հետևանք է և խրախուսվում է պետականորեն: Տարբեր պատճառներով: Առաջին հերթին` տրանսֆերտների, որոնց հաշվին ապրում է բնակչության մեծամասնությունը, առանց որոնց աղքատության մակարդակը տասնյակ նիշով իջնելու է: Բացի այդ` արտագաղթում են աշխատաշուկայում մրցունակները, որ ֆիզիկական կամ մտավոր կարողությունների հաշվին կարող են աշխատանք գտնել: Իսկ դա նշանակում է, որ Հայաստանում օբյեկտիվորեն պակասում են բողոքելու և իրենց պահանջները հրապարակներում ներկայացնելու ունակ մարդիկ: Ո՞ր իշխանությունը քայլեր կձեռնարկի նրանց վերադարձնելու: Սա արտագաղթի «դրական» կողմն է իշխանության համար: Իսկ արտագաղթի իրական կողմը ոչ միայն ժողովրդագրական սպառնալից վիճակն է, այլև տնտեսական: Հայաստանում օրեցօր պակասում է սպառումը: Ի՞նչ կարող են գնել տրանսֆերտով ապրող մարդիկ: Նրանք առաջին հերթին ապահովում են սպառողական նվազագույն զամբյուղը (խիստ նվազեցված տարբերակով), կատարում են կոմունալ վճարումները, առավելագույն ծախսերն ուղղվում են առողջապահությանը և կրթությանը: Բոլոր մյուս գնումները կատարվում են կարի անհրաժեշտության դեպքում միայն: Գնողունակության այսպիսի պատկերով երկրում ո՞վ պիտի ներդրումներ անի: Ո՞ր ոլորտներում այդ ներդրումները կապահովեն վերադարձելիություն: Քանի՞ տարում: Ընդհանրապես: Հայաստանը ներդրումների համար կարող է ապահովել լավագույն օրենսդրական դաշտ` 15 րոպեում կարելի է բիզնես գրանցել, բայց աշխատեցնելը նույնքան անհնար է: Հարկերը, ստվերային գործընթացները հարկային դաշտում, անբարեխիղճ մրցակցությունը, բնակչության գնողունակության անկումը այդ բիզնեսը դարձնում են անիմաստ:

Պետությունը միայն հռչակում է բիզնեսին իր աջակցության հանձնառությունը, իրականում ամենատարբեր մեթոդներով բնակչությունից քամվում են շրջանառվող դրամական միջոցները: Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին, հարկերից բացի, վճարում է տույժերի ու տուգանքների` հարկերին հավասար ու գերազանցող գումարներ, որոնք չեն գնում պետական գանձարան: Արդարության ընկալումը խիստ տարբեր է պետական կառավարման համակարգում և հասարակության մեջ: Անվտանգ երթևեկության ապահովման նպատակով տեղադրված տեսախցիկները ճանապարհային երթևեկությունն անվտանգ չեն դարձնում` սա վիճակագրության արձանագրած փաստ է: Փոխարենն առաջանում է կողոպտվող վարորդների ստվար զանգված, նրանք ճանապարհային երթևեկության կանոնները չեն կարող չխախտել հենց երթևեկության պայմաններից ելնելով: 5-70000 տուգանքների համակարգը տարբեր իրավախախտումների դիմաց այն խարազանն է, որ ծառայում է ոչ թե հայտարարված նպատակին, այլ ընդամենը աղքատության խորացմանը: Պարադոքսալ է, բայց Հայաստանում փող կա, չկա փողը աշխատեցնելու հնարավորություն: Տնտեսության դիվերսիֆիկացիայի չլուծված խնդիրը հարվածում է յուրաքանչյուրին` օլիգարխից գործազուրկ:
Այս պայմաններում Մաքսային միության կամ Եվրամիության ներդրումները դառնում են ու դառնալու են կոռուպցիոն մակարդակը սնուցող փողեր: Սա օբյեկտիվ վիճակ է, քանի դեռ չի փոխվել տնտեսության կառուցվածքը: Իսկ կատարվող վիթխարի աշխատանքի պատկերը կոչված են ստեղծել լրատվամիջոցները` որքան ցածր մակարդակով, այնքան գնահատելի: Ցանկացած պաշտոնյա ինչ ասի-չասի, ամենամտահոգ դեմքով ասում է, որ շատ անելիքներ կան: Բոլոր ոլորտներում: Որևէ մեկը չի ասում, թե գոնե մեկ ոլորտում ի՞նչ է արվելու: Ինչո՞ւ է արվելու: Ի՞նչ արդյունք է տալու: Երկրի շահի մասին մտածելու առանձնաշնորհը տրված է բարձրագույն պաշտոնյաներին, նրանք էլ անվերջ հոլովում են այդ շահի պաշտպանության գաղափարը` առանց գոնե ակնարկելու, թե որն է այդ շահը: Այս մթնոլորտում (գաղջ մթնոլորտում) պետք են թշնամիներ, որոնց մեղքով բոլորը վատ են ապրում: Եվ` հմտորեն հասարակությանն են հրամցվում տարատեսակ դավադրություններ, ենթատեքստեր, որոգայթներ, որոնց մեջ չգայթելը բացառիկ խելամտության նշան է, իսկ գայթելը` ճակատագիր: Առանձին թեմա են դրսից ֆինանսավորվող ուժերը, որոնք բացարձակ թշնամիներ են, որոնց միակ նպատակը Հայաստանի կործանումն է, իսկ նրանց դեմ միակ վահանը` Ռուսաստանը: Հատկապես վերջերս, երբ Ռուսաստանին մի կերպ հաջողվեց Հայաստանին հետ պահել եվրոպական անդունդը գլորվելու գայթակղությունից, որտեղից արդեն փրկություն չկար: Մտածողության վակուումն է այն դավադրությունը, որին ազգովին տրվելով` իսկապես անդունդ ենք մղվում համարյա վազքով: Պաշտոնական քաղտեխնոլոգիաներին հասարակության ընդհանրական միտքը տրվում է ինքնամոռաց հրճվանքով` լրատվամիջոցներից ֆեյսբուքյան քննարկումներ, տիրաժավորելով քաղաքական-սոցիալական-տնտեսական կենսական խնդիրներից շեղելու համար հնարված կեղծ գաղափարները: Սա բուն հայկական հնարանք չէ, կիրառվում է ամբողջ աշխարհում, բայց աշխարհի ցանկացած երկրում հասարակության միայն որոշակի մասն է տրվում այդ գայթակղությանը: Խիստ որոշակի մասը` 20-30 տոկոսն ընդամենը: Հայաստանում` գոնե 20-30 տոկոսը գիտակցո՞ւմ է, որ իրեն շեղում են բուն խնդրից: Մենք հաղթահարել ենք ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը, բայց դա բոլորովին չի դրսևորվում մեր կենսամակարդակում: Սա ևս մի աբսուրդ է, որ արտահայտում է իրավագիտակցության մակարդակը: Տևական ժամանակ հասարակության ուշադրությունը միասեռականների հետ համահավասար զբաղեցրեց գենդերային բանդագուշանքը: Շատ հմուտ, շատ համառ, շատ մտահոգ` սեռերի իրահավասարության գաղափարը վերածվեց սեռական այլասերվածություն պարտադրող օրենքի, որի մեղավորը, հարկավ, նույնքան ու ավելի այլասերված Եվրոպան է, որ չի քնում, չի արթնանում, չի ուտում, չի խմում` մտածում է Հայաստանին վերացնել: Գրվեցին տասնյակ լուրջ, ծանրակշիռ հոդվածներ, որոնք ունեն միայն ու միայն մեկ վերնագիր` մառազմ: Հմտորեն մոլորեցնող մառազմ, որի հեղինակներն առնվազն անգրագետ են, պարտադիր` գրամոլ, որ իրենց պարտքն են համարում անվերջ գրել ամեն ինչի մասին, վերջապես` զրպարտիչ: Իսկ ի՞նչ արեց հասարակությունը: Ընդունե՞ց այդ վարձավճարված աղբը, թե՞ հասարակությունը վաղուց անտի խորապես անտարբեր է իրեն որպես թիվ մեկ խնդիր մատուցվող ստերի հանդեպ` ինչ տեսք էլ ունենան: Երկու դեպքն էլ տխուր է: Առաջինը նշանակում է սխալվել կոնկրետ դեպքում, երկրորդը` սխալ լինել ընդհանրապես: Իսկ ի՞նչ անի հասարակությունը չսխալվելու համար, երբ հերթով փլուզում են բոլոր գաղափարները, երբ հակաքարոզչությունը նախորդում ու հաջորդում է քարոզչությանը, որի հիմքում ոչ մի դրական ազդակ հասարակությանը չի ուղղվում:
Արժեհամակարգը: Նորից ու նորից մեր տարտղնված, ջարդուխուրդ, խեղված-աղավաղված արժեհամակարգը դառնում է ողնասյուն, որի վրա պետք է հավաքել իրական արժեքների ողերը, եթե հաջողվի կեղծ արժեքներով պատված ողերից ազատվել ու վերջապես ողնաշար ձևավորել: Երբ ասում են, որ տնտեսական կառույցները քաղաքական խնդիրներ չունեն, ականապատում են այն դաշտը, որտեղ հայտարարել են, թե ռեկորդային բերք է աճելու: Չի կարող որևէ կառույց առանց գաղափարախոսության կայանալ` մաքսային տարածք լինի, անմաքս, եվրասիական, եվրոպական, ասիական, թե մարսյան: Չի կարող, ու` վերջ: Եվ դա հասկանալու համար պետք չէ հասկանալ, թե եվրոպացի միասեռականն ավելի վատն է ռուս միասեռականից, ռուս թմրամոլը ավելի լավն է եվրոպացի թմրամոլից, ու ընդհանրապես մեր հասարակությունը վստահում է բարի Ռուսաստանին, իսկ նենգ Եվրոպան մեզ խաբում էր և հենց այս երկու պարզ գաղափարներն են այն աշխարհի սկիզբը, որ մենք հայկական աշխարհ ենք անվանում 21-րդ դարում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ.- Դիմակահանդեսն ավարտված է, այլևս կարող եք հանել դիմակները: Նոր դիմակներ դնելու ժամանակն է: Վիլնյուսյան գագաթնաժողովը կարող էր Հայաստանի առաջ բացել նոր ճանապարհ: Մենք պատրաստ չեղանք: Հայաստանի առաջ նոր ճանապարհ կարող է բացել Մաքսային միությունը: Մենք դրան էլ պատրաստ չենք:
Դիմակահանդեսն ավարտված է, դիմակները կարելի է հանել, բայց միայն հայելու առաջ, որովհետև մենք արդեն դիմակների բազմազանության մեջ կորցրել ենք մեր դեմքը և պատրաստ չենք տեսնել այն պատկերը, որ անտարբեր հայելին արտացոլելու է: Վիլնյուսյան որևէ ստորագրված կամ չստորագրված փաստաթուղթ մեր ճակատագիրը չի որոշում, մեր ճակատագիրը որոշում է ժամանակը, որ կանգ չի առնելու Վիլնյուսում: Իսկ մենք պատրա՞ստ ենք նրա ընթացքին:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ