Նաև հաղթանակներ պարգևող տոն

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ ՏԱՂԱՎԱՐ. ԽԱՉՎԵՐԱՑ
Կոստանդինոս արքան, որ մեր Գրիգոր Լուսավորչի և Տրդատ արքայի ժամանակակիցն է և համարվում է ամենահավատացյալը եղած արքաների մեջ, երբ անօրեններից կրած մի շարք պարտություններից հետո աղոթեց Աստծուն, բացահայտ տեսիլք տեսավ. և ոչ միայն ինքը, այլ շքախմբի մարդիկ ևս տեսիլքը տեսան. Աղոթքից հետո երկնքում երևաց խաչի նշանը և մի գրություն, թե՝ Սրանո՛վ /Խաչով/ հաղթիր: Կոստանդինոսը Խաչի դրոշակ սարքեց այնպես, ինչպես տեսել էր տեսիլքում, իսկ բոլոր զինվորներն իրենց վահանների և զենքերի վրա խաչ դրվագելով, փոքրաթիվ խմբով հարձակվեցին բարբարոսների մեծաթիվ բանակի վրա և հրաշալի հաղթանակ տարան 312 թվականի սեպտեմբերի 14-ին:
Եվսեբիոս Կեսարացին, որ ասում է, թե տեսել է Կոստանդինոսի դրոշակը, այսպես է նկարագրում. «Խաչանշանի բունը ոսկեպատ գավազան էր և նման էր գեղարդի: Խաչի թևերը ևս ոսկեպատ էին, որ բնից ոսկեպատ ձողերով էին տարածվում: Խաչի գագաթին փառքի պսակ էր, որ ոսկուց և ակներից էր պատրաստված: Խաչի մեջտեղից, ուր թևերն իրար են միանում, դուրս էին ցայտում չորս ոսկեճաճանչ շառավիղներ` հունական ԽԻ (X) տառի ձևով, որ Խրիստոս (Քրիստոս) անվան սկզբնատառն է: Գագաթի պսակազարդից մի փոքր վար հունարեն ՌՈ (P) տառն է, որ երկրորդ տառն է Քրիստոսի անվան: (Այս երկտառ նշանը հետագայում Կոստանդինոսը սկսեց կրել նաև իր սաղավարտի վրա): Իսկ Խաչի կեսից վար դրոշակի ծիրանի պաստառն էր: Դրոշակը քառակուսի էր...»: Կոստանդինոսի այս հաղթանակը մեկ այլ բանով էլ է կարևորվում. այն, որ զինվորները հանկարծ զվարթամիտ ու խանդավառ դառնալով՝ հարձակվեցին Մաքսենտիոս բռնավորի վրա ու տարան սքանչելի հաղթանակը:
Խաչի այս տեսիլքի մասին գրում է նաև մեր Ագաթանգեղոսը: Այնուամենայնիվ, ինքնակալը շատ ծանր ու դժվար դարձ ապրեց. քրիստոնյաների սպանելով՝ ընդդիմեց Քրիստոսին, ինչ-որ չափով նմանվելով մեր Տրդատին, որ հռիփսիմյան կույսերին չարչարանքների ենթարկելով սպանեց: Ապա Տերը ինքնակալին հարվածեց բորոտության ախտով: Կոստանդինոսը կրկին տեսիլք տեսավ, որ մկրտության ավազանով կբժշկվի: Մկրտվեց, բժշկվեց և հիմնավորապես դարձ ապրեց: Այնուհետև խորապես հավատացյալ արքան իր մոր` բարեպաշտ Հեղինե թագուհու առջև բացեց կայսերական գանձատան դռները` ամեն բարիք անելու Քրիստոսի եկեղեցիների համար: Արքունի հրամանով Կոստանդինոսն արգելեց կռապաշտությունն իր երկրում: Կառուցեց բազմաթիվ եկեղեցիներ ու տաճարներ: Եվ մոր խորհրդով ամեն բարիք անում էր եկեղեցիների համար և ոչ միայն իր երկրում:
Կոստանդինոսի տեսիլքն ու Խաչի նշանով սեպտեմբերի 14-ի հաղթանակը հիշատակվում են Խաչվերացի տոնին:
Մաքսիմ ՈՍԿԱՆՅԱՆ

Մեկնաբանություններ