«Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան

Գրող, գականագետ, թարգմանիչ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԹՈՓՉՅԱՆԻ հետ զրուցել ենք նրա՝ «Բանկ Օտոման» վեպի լատվիերեն թարգմանության առիթով։ Սա «Բանկ Օտոմանի» վեցերորդ թարգմանությունն է` ռումիներենից, ֆրանսերենից, ռուսերենից, պարսկերենից և սերբերենից հետո:

- «Բանկ Օտոման»-ը անցած երեսուն տարվա ընթացքում լույս տեսած հայ գրողների գործերից ամենաթարգմանվածն է` ռումիներեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն, պարսկերեն, սերբերեն և, վերջապես, լատվիերեն : Ինչո՞վ եք բացատրում այս հաջողությունը : Ի՞նչն է գրավել օտար հրատարակիչներին` գեղարվեստական արժանիքնե՞րը, ժա՞նրը, բովանդակությո՞ւնը, պատմական փաստե՞րը…

– Նախ պատմական փաստերը։ «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան: Մամուլը ներկայացնում էր որպես ահաբեկչություն, մինչդեռ դա ընդամենը պատասխան արարք էր` ընդդեմ կազմակերպված և հետևողականորեն իրագործվող պետական ահաբեկչության: Սակայն անարխիստների գործողություններից ահուսարսափած Եվրոպան ու Ռուսաստանը փաստորեն չտեսնելու դրին արյունոտ սուլթանի 300.000 զոհերը, և զոհերի հարազատների անխուսափելի հակազդեցությունը դիտարկեցին լոկ ահաբեկչական համատեքստի մեջ: Բնական է, որ այս պատմությունը պիտի ներկայացվեր որպես արկածային վեպ, իսկ գեղարվեստական արժանիքնե՞րը… Ի՞նչ ասեմ, տաշած քարը լավ գիտեք, որ գետնին չի մնում:

- Եթե գաղտնիք չէ, կարո՞ղ եք ասել, թե Ձեր վեպն ինչպես է հայտնվում օտար հրատարակիչների ուշադրության կենտրոնում, Ձեր նախաձեռնությա՞մբ, թարգմանիչների՞, թե՞ այլ կերպ:

- Ե՛վ մեկը, և՛ մյուսը, և՛ «այլ կերպը»: Անշուշտ, վճռական նշանակություն ունեցավ այն փաստը, որ վեպն արդեն թարգմանվել էր ռուսերեն և ֆրանսերեն: Այս վերջին թարգմանության պարագայում նախաձեռնողը հիմնականում լատվիական կողմն էր։ Առիթից օգտվելով ցանկանում եմ իմ երախտագիտությունը հայտնել Լատվիայի հայկական գաղութի լուսավոր դեմքերից մեկին` տաղանդավոր արձակագիր, լրագրող Ալեքսանդր Գերոնյանին, որն արդեն քանի տարի հայկական մշակույթի եռանդուն պրոպագանդիստն է դարձել Ռիգայում: Տպագրում է «Արարատ» թերթը և «Կռունկ» հանդեսը, պարբերաբար կազմակերպում մշակութային զանազան միջոցառումներ, հետևում, որ հայ գրողների ստեղծագործությունները թարգմանվեն և տպագրվեն լատվիական հրատարակություններում: «Բանկ Օտոմանը» լույս է ընծայել լատվիական «Զելտա Ռուդենս պրինտինգ» հրատարակչությունը, թարգմանիչն է Անդրիս Ձենիսը:

- Բնագրի՞ց, թե՞ երկրորդ լեզվից է թարգմանել:

- Երկրորդ լեզվից` ռուսերենից: Սակայն ես դժգոհելու պատճառ չունեմ, քանի որ դա հեղինակազորված թարգմանություն է, Անահիտ Թոփչյանն է թարգմանել, և Մոսկվայում լույս տեսավ առանց մի բառ խմբագրելու, ուստի կարող եմ ասել, որ լիովին համարժեք է բնագրին :

- Աշխարհաքաղաքական իրողությունները, որոնց ականատեսն ենք այսօր, մեզ հուզող բազում հարցերի պատասխանը կարո՞ղ ենք փնտրել այս վեպում:

– Ոչ միայն կարող ենք փնտրել, այլև գտնել, ըստ որում զարմանալի նմանություններ այսօրվա և այն տարիների հետ։ Եվ շարունակ վարագույրից անդին, կուլիսների խորքում տեսնում ենք անգլո սաքսոններին: Այն տարբերությամբ, որ այսօր բրիտանացիներին միացել են ամերիկացիները, և մեջտեղը դարձյալ էներգակիրների խնդիրն է: XIX դարի վերջին Բաղդադն էր, այսօր ավելացավ Իրանը: Եվ ինչպես այն ժամանակ, հիմա էլ ուզում են մեզ` ուրիշի համար կրակից շագանակ հանողի դերը հատկացնել:

– Ձեր վեպն ընթերցելիս, յուրաքանչյուր տեսարանն ասես տեսնեի էկրանին : Լարված, գրավիչ պատում և, ինչպես ասացիք, խիստ արդիական նյութ: Մեր կինեմատոգրաֆիստներն արդյոք չե՞ն հետաքրքվել այս վեպով, Ձեզ հետ չեն բանակցե՞լ։

– Ի՞նչ եք կարծում, այս սերիալային հակագեղագիտական և հակազգային ծրագրերում նման վեպը կարո՞ղ էր տեղ գտնել:

- Եվ մի վերջին հարց. երկա՞ր պիտի սպասենք յոթերորդ թարգմանության հայտնվելուն:

– Հավանաբար ոչ։

Զրուցեց Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»
• «Ե­թե 500-հա­զա­րա­նոց պրո­ֆե­սիո­նալ բա­նակ ու­նե­նանք, ոչ ոք չի հա­մար­ձակ­վի պա­տե­րազմ սան­ձա­զեր­ծել մեր դեմ»

Մեկնաբանություններ