Կա­րե­նին անհ­նար էր չհար­գել, նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ, որ­պես ժայռ, որ­պես հե­ղի­նա­կու­թ­յուն

Հու­լի­սի 10-ին երկ­րա­յին կյան­քին հրա­ժեշտ տվեց «Առաջատար տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի միու­թյան» գոր­ծա­դիր տնօ­րեն ԿԱ­ՐԵՆ ՎԱՐ­ԴԱ­ՆՅԱ­ՆԸ։ Նա պե­տա­կան գոր­ծիչ էր‚ գա­ղա­փա­րի մարդ‚ սկզ­բուն­քա­յին ու պայ­քա­րող։ Եր­բեք չդա­վա­ճա­նեց իր սկզ­բունք­նե­րին‚ և այդ ո­րակ­նե­րի շնոր­հիվ էր‚ որ նրան հա­ջող­վեց լուրջ ա­ռա­ջըն­թաց ա­պա­հո­վել մեր երկ­րի տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի ո­լոր­տում։ Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը եր­կար տա­րի­ներ ար­ժա­նա­պատ­վո­րեն պայ­քա­րում էր ծանր հի­վան­դու­թյան դեմ։ Սո­վո­րա­կան մարդ­կանց դեպ­քում նման հի­վան­դու­թյուն ու­նե­ցո­ղը չէր էլ կա­րող տա­նից դուրս գալ‚ բայց Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը սո­վո­րա­կան մարդ չէր‚ նա նվի­րյալ էր‚ լե­գենդ‚ կեն­սա­կան հզոր ուժ ու­նե­ցող ան­հա­տա­կա­նու­թյուն։

Կա­րեն Վար­դա­նյա­նի մա­սին պատ­մում են նրա ըն­կեր­նե­րը։

ՀՐԱՆՏ ԽԱ­ՉԱՏ­ՐՅԱՆ- Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը ձգ­տում էր միշտ նո­րին։ Գյու­տա­րա­րի ու­ղեղ ու­ներ‚ հա­մա­կար­գա­յին մտա­ծո­ղու­թյուն։ Կա­րե­նը 25 տա­րե­կան էր 1988 թվա­կա­նին‚ երբ բո­լորն էին մաս­նակ­ցում Ար­ցա­խյան շարժ­մա­նը։ Մենք մի խումբ ստեղ­ծե­ցինք‚ որ հե­տո դար­ձավ «Սահ­մա­նադ­րա­կան ի­րա­վունք միու­թյան» կո­րի­զը‚ ո­րը Ար­ցա­խյան շարժ­ման մա­քուր ա­կունք­նե­րից էր սն­վել սկզբ­նա­կան շր­ջա­նում‚ և հե­տո ա­կունք­ներն այդ­պի­սին պա­հե­լով՝ փոր­ձե­ցինք ա­վե­լի խո­րա­նալ էու­թյան մեջ։ Եվ այն­պես ե­ղավ‚ որ խմ­բի բո­լոր ան­դամ­նե­րը ո­րո­շե­ցին այդ պար­զու­թյու­նը պա­հել‚ պար­զա­պես ա­վե­լի տրա­մա­բան­ված շա­րու­նա­կել շար­ժու­մը‚ և 1989-ի կե­սե­րից ընդ­հա­նուր շարժ­ման հետ ու­նեինք թեթև հա­կա­սու­թյուն­ներ։ Իսկ երբ շար­ժու­մը վե­րած­վեց կենտ­րո­նա­կան կա­ռա­վար­ման մի խմ­բի‚ հե­տա­գա­յում՝ կու­սակ­ցու­թյան‚ մենք մյուս ան­կա­խա­կան­նե­րի հետ դուրս մղ­վե­ցինք շարժ­ման կա­ռուց­ված­քից‚ բայց կա­րո­ղա­ցանք մեր սե­փա­կան ազ­դե­ցու­թյու­նը պահ­պա­նել ևս 20 տա­րի‚ ո­րից հե­տո դուրս մղ­վե­ցինք նաև քա­ղա­քա­կան դաշ­տից‚ ո­րով­հետև ար­դեն կո­կոր­դին կանգ­նած ոս­կո­րի նման էինք դար­ձել՝ շարժ­ման սկզբ­նա­կան նպա­տակ­նե­րը պաշտ­պա­նե­լու ի­մաս­տով։ Եվ դա ոչ միայն քա­ղա­քա­կան կյան­քի փորձ էր‚ այլև հայ հա­սա­րա­կու­թյան‚ նրա տար­բեր կա­ռույց­նե­րի հետ շփ­վե­լու հմ­տու­թյուն­ներ‚ մար­տա­վա­րու­թյուն‚ ռազ­մա­վա­րու­թյուն։ Եվ այդ կու­սակ­ցու­թյու­նից ան­ջատ­ված ա­ռողջ մա­սը ար­դեն կա­յա­ցած ան­հա­տա­կա­նու­թյուն­ներ էին‚ ո­րոնք այ­սօր հա­սա­րա­կա­կան դաշ­տում տար­բեր կար­գա­վի­ճակ­նե­րում են հան­դես գա­լիս։ Նրանք ի­րա­կա­նաց­նում են Հա­յաս­տա­նին վե­րա­բե­րող այն հա­յե­ցա­կար­գե­րի մա­սե­րը‚ ո­րոնք 20 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում ընդ­հա­նուր էին դար­ձել մեզ մոտ։ Մաս­նա­վո­րա­պես‚ Կա­րե­նը ի­րա­կա­նաց­րեց «Ար­մատ» ծրա­գի­րը։ «Ար­մա­տը» ես հա­մա­րում եմ զար­գա­ցող Հա­յաս­տա­նի մեր տես­լա­կա­նի փոքր մո­դե­լը‚ որ­տեղ ներ­դր­ված է մի­ջա­վայ­րի ցան­ցա­յին կա­ռուց­ված­քը‚ ա­մեն օ­ղա­կի կարևո­րու­թյու­նը ընդ­հա­նուր հա­մա­կար­գի աշ­խա­տան­քում։ Ա­մե­նա­կարևոր‚ ա­մե­նա­տե­սա­նե­լի տար­րե­րից մեկն այն է‚ որ «Ար­մատն» ա­պա­կենտ­րո­նաց­ված է‚ և ա­ռա­ջին հեր­թին տե­ղադր­վել է սահ­մա­նա­մերձ շր­ջան­նե­րի գյու­ղե­րի դպ­րոց­նե­րում։ «Ար­մա­տը» նպաս­տում է սահ­ման­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյա­նը‚ սահ­ման­ներ գծե­լուն։ «Ար­մա­տը» հա­վա­սա­րա­չափ գոր­ծում է ինչ­պես Հա­յաս­տա­նի մա­սը կազ­մող Ար­ցա­խում‚ այն­պես էլ Հա­յաս­տա­նը շր­ջա­պա­տող հայ­կա­կան շր­ջան­նե­րում և ցան­ցի ընդ­հա­նուր տրա­մա­բա­նու­թյան մեջ է։ ԱՏՁՄ-ն ընդ­հա­նուր ռե­սուրս­ներ ծախ­սեց‚ նե­րա­ռյալ՝ կա­ռա­վա­րու­թյան ռե­սուրս­նե­րը‚ բայց մնաց ինք­նու­րույն զար­գա­ցող ծրա­գիր։ Կող­քից որևէ գա­ղա­փար‚ որևէ տրա­մա­բա­նու­թյուն‚ որ հա­կա­սում է «Ար­մա­տի» հա­յե­ցա­կար­գին‚ ո­րը ես նույ­նաց­նում եմ Հա­յաս­տա­նի Ան­կա­խու­թյան հռ­չա­կագ­րով Հա­յաս­տա­նի տես­լա­կա­նին‚ չի կա­րո­ղա­նում ներս թա­փան­ցել ու այն­տեղ բույն դնել։ Այդ ա­ռու­մով Կա­րենն ի­րա­կա­նաց­րեց իր աշ­խար­հա­յաց­քի հա­մա­պա­տաս­խան Հա­յաս­տա­նի փոքր մո­դե­լը և գու­ցե հենց դրա­նով հա­կադ­րու­թյան ար­ժա­նա­ցավ։ Մար­դիկ կա­յին‚ հիմ­նա­կա­նում ար­տա­քին ու­ժե­րի կող­մից ղե­կա­վար­վող‚ որ փոր­ձե­ցին «Ար­մա­տը» իր զար­գաց­ման գա­գաթ­նա­կե­տին (նկա­տի ու­նեմ 2019 թվա­կա­նին կա­ռա­վա­րու­թյան հետ հա­ջող հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը) առն­վազն մեկ տա­րով սա­ռեց­նել։ Ոչ միայն սա­ռեց­վեց‚ այլև խո­չըն­դոտ­ներ ա­ռա­ջա­ցան‚ որ կա­րող են ար­դեն գոր­ծող կա­ռույ­ցի քայ­քայ­ման պատ­ճառ դառ­նալ։ Ես վս­տահ եմ‚ որ «Ար­մատն» այն թափն է հա­վա­քել‚ որ կհաղ­թա­հա­րի նաև այս դժ­վա­րու­թյու­նը։
-Կա­րե­նից հե­տո նրա ձևա­վո­րած ա­վան­դույթ­նե­րը ՏՏ ո­լոր­տում կշա­րու­նակ­վե՞ն‚ ի՞նչ եք կար­ծում։
-Սա այն դեպ­քե­րից է‚ որ ան­հա­տի դե­րը դժ­վար է թե­րագ­նա­հա­տել։ Տե­ղին չէ ա­սել‚ որ ան­փո­խա­րի­նե­լի մար­դիկ չկան‚ սա­կայն Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը դժ­վար փո­խա­րի­նե­լի մարդ է‚ և լա­վա­գույն‚ ի­դեա­լա­կան շա­րու­նա­կու­թյան դեպ­քում տես­նում եմ‚ որ ա­վե­լի շատ կո­լեկ­տիվ կա­ռա­վա­րում պետք է լի­նի ԱՏՁՄ-ում‚ քան մեկ ան­հա­տի վրա հիմն­ված կա­ռա­վա­րում։

ՎԻ­ԳԵՆ ՀԱ­ԿՈ­ԲՅԱՆ- Ե­րի­կամ­նե­րի հետ կապ­ված հի­վան­դու­թյու­նը Կա­րեն Վար­դա­նյա­նի մոտ ի հայտ է ե­կել 1990-ա­կան­նե­րի կե­սե­րին։ 1998 թ. ՀՀ նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ ՍԻՄ կու­սակ­ցու­թյունն ա­ռա­ջադ­րել էր Հրանտ Խա­չատ­րյա­նի թեկ­նա­ծու­թյու­նը, իսկ Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը նա­խընտ­րա­կան շտա­բի պետն էր։ Որ­պես շտա­բի պետ՝ նա գրե­թե ա­մեն օր գնում էր Նոր­քի բար­ձունք՝ Հան­րա­յին հե­ռուս­տաըն­կե­րու­թյուն՝ հեր­թա­կան տե­սա­հո­լո­վա­կը կամ ե­լույ­թը տե­ղադ­րե­լու ե­թե­րում։ Եվ հեր­թա­կան ան­գամ անց­նե­լով փո­սե­րով պատ­ված Նոր­քի ճա­նա­պար­հով՝ զգաց ե­րի­կա­մի ցա­վեր, ին­չը նրան հասց­րեց հի­վան­դա­նոց։ Ո­րոշ­վեց վի­րա­հա­տել, վի­րա­հա­տու­թյու­նից հե­տո բժիշ­կը դուրս ե­կավ և ա­սաց, որ ստիպ­ված են ե­ղել հե­ռաց­նել ե­րի­կա­մը։ Ի­հար­կե անս­պա­սե­լի էր այդ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, սա­կայն որ­պես­զի կաս­կած չա­ռա­ջա­նա‚ բժիշ­կը ներ­կա­նե­րին հրա­վի­րեց տես­նել հե­ռաց­ված ե­րի­կա­մը, որն ահ­ռե­լի չա­փեր ու­ներ, ու նույ­նիսկ զար­մա­նա­լի էր, թե այդ չա­փե­րի ե­րի­կամն ինչ­պես էր նրա մարմ­նում տե­ղա­վոր­վում։ Ըստ էու­թյան, 1998 թ. ար­ձա­նագր­վեց, որ ե­րի­կա­մա­յին հի­վան­դու­թյու­նը շատ ա­վե­լի լուրջ է, քան պատ­կե­րաց­նում էինք։ Շատ կարճ ժա­մա­նակ անց վնաս­վեց նաեւ երկ­րորդ ե­րի­կա­մը։ 2000-ա­կան­նե­րի սկզ­բից Կա­րե­նը շա­բա­թա­կան ե­րեք ան­գամ դիա­լի­զի էր են­թարկ­վում, և շա­տե­րը, ո­րոնք գրե­թե ա­մեն օր նրան տես­նում էին հե­ռուս­տա­տե­սու­թյամբ, չէին էլ պատ­կե­րաց­նում, որ նա ծան­րա­գույն հի­վան­դու­թյուն ու­նի։ Հե­տա­գա­յում նա դար­ձավ ՏՏ ո­լոր­տի ա­ռաջ­նորդն ու լո­կո­մո­տի­վը, ո­րը հա­յաս­տա­նյան տե­ղե­կատ­վա­կան տեխ­նո­լո­գիա­նե­րը մր­ցու­նակ դարձ­րեց մի­ջազ­գա­յին շու­կա­յում։
-Այդ կեն­սու­ժը որ­տե­ղի՞ց նրա մոտ։
-Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը ա­հա­վոր սի­րում էր կյան­քը։ Ես նրան շուրջ 45 տա­րի ճա­նա­չում եմ, միշտ ե­ղել է կեն­սա­սեր, մեծ հու­մո­րով, ա­մեն ին­չին նա­յում էր լա­վա­տե­սո­րեն, «դու­խից» եր­բեք չէր ընկ­նում։ Ի­հար­կե, տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում կեն­սա­փոր­ձի շնոր­հիվ շատ բա­ներ նրա մեջ ցե­մենտ­վե­ցին։ Բո­լո­րը տես­նում էին նրա մար­տա­կան ո­գին, կռիվ էր տա­լիս իր սկզ­բունք­նե­րի հա­մար։ Չէր նա­յում՝ ով է իշ­խա­նու­թյուն, ով ընդ­դի­մու­թյու­նը։ Նա ու­ներ խն­դիր, և այդ խն­դի­րը պետք է լու­ծեր։ Ե­թե հա­մա­րում էր, որ այդ պա­հին պետք է բուլ­դո­զե­րով ա­ռաջ ըն­թա­նալ, ա­պա չէր վա­րա­նում։ ՀՀ բո­լոր իշ­խա­նու­թյուն­ներն ի­րենց մաշ­կի վրա զգա­ցել են այդ բուլ­դո­զե­րի թա­փը։ Նրան հե­տաք­րք­րում էին ոչ թե գու­մա­րը, պաշ­տո­նը, փառ­քը, պարգևնե­րը, որ մե­կու­մեջ նրան տա­լիս էին, այլ երկ­րի հա­մար կարևո­րա­գույն խն­դիր­նե­րը, իր ծրագ­րե­րը։ Նա ծրագ­րում էր «Ար­մատ» ծրա­գի­րը ներդ­նել բո­լոր դպ­րոց­նե­րում։ Եվ ա­սում էր՝ այդ նպա­տա­կին հաս­նե­լուց հե­տո ես կգ­նամ թո­շա­կի, քա­նի որ ինձ նոր մո­տի­վա­ցիա­ներ են պետք։ ՈՒ­րիշ­ներն այդ հի­վան­դու­թյամբ նույ­նիսկ տա­նից դուրս չէին գա­լիս։ Հաշ­ման­դա­մու­թյան ա­ռա­ջին կար­գի հի­վան­դու­թյուն ու­ներ։ Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը, սա­կայն, նույ­նիսկ հաշ­ման­դա­մու­թյան կարգ ստա­նա­լու հա­մար չէր դի­մել։ Նա ի­րեն հի­վանդ չէր հա­մա­րում։ Նա իր ար­ժա­նա­պատ­վու­թյու­նից ցածր էր հա­մա­րում, որ ինչ-որ մեկն ի­մա­նա, որ ին­քը հի­վանդ է, և դա անդ­րա­դառ­նար իր նկատ­մամբ վե­րա­բեր­մուն­քին։ Դիա­լի­զից հե­տո մար­դիկ մեկ օր ուշ­քի չեն գա­լիս։ Կա­րե­նը դիա­լի­զից ան­մի­ջա­պես հե­տո աշ­խա­տան­քի էր գնում։ ԱՏՁՄ աշ­խա­տա­կից­նե­րի մի մա­սը սո­վո­րել էր նե­րար­կել։ Ով նրան այ­ցե­լել է վեր­ջին տա­րի­նե­րին, գի­տեր, որ նա բազ­մո­ցին էր պառ­կած։ Միայն պաշ­տո­նա­կան հան­դի­պում­նե­րի ժա­մա­նակ էր նս­տում, շատ թույլ էր։ Մի ան­գամ լրագ­րող­նե­րից մե­կը զան­գեց, հարց­րեց՝ պա­րոն Հա­կո­բյան, կա­րո՞ղ եք հու­շել, թե որ­տեղ է նս­տում Կա­րեն Վար­դա­նյա­նը։ Պա­տաս­խա­նե­ցի՝ ճիշտն ա­սած՝ պա­րոն Վար­դա­նյա­նը չի նս­տում, այլ պառ­կում է ԱՏՁՄ-ում։ Մտա­վո­րա­կան ըն­տա­նի­քից էր՝ Հա­յաս­տա­նի հո­ղի, ջրի հետ կապ­ված։ Հա­մա­ցան­ցում նկար­ներ են շր­ջա­նառ­վում, որ­տեղ Կա­րե­նը փա­թաթ­ված է որևէ քա­րի, ծա­ռի։ Նա խոս­տո­վա­նում էր, որ է­ներ­գիա է քա­ղում հո­ղից, քա­րե­րից, բնու­թյու­նից։ Շա­տերն էին նրան հոր­դո­րում, որ գնա տուն, հան­գս­տա­նա։ Բայց ես կաս­կա­ծում եմ, որ ե­թե նա ի­րեն հի­վան­դի նման պա­հեր, այս­քան կապ­րեր։ Կա­րե­նը սեպ­սի­սից մա­հա­ցավ։ Վեր­ջին 15 տար­վա ըն­թաց­քում 4-րդ սեպ­սիսն էր նրա մոտ։ Ցան­կա­ցած բժիշկ, որ բու­ժում էր Կա­րե­նին, ըն­կե­րա­նում էր նրա հետ, հիա­նում էր նրա մարդ­կա­յին տե­սա­կով։ Նրա մշ­տա­կան բժիշ­կը` Ար­մեն Ա­վո­յա­նը, PicsArt-ի հիմ­նադ­րի՝ Հով­հան­նես Ա­վո­յա­նի եղ­բայ­րը, միշտ ա­սում էր, որ բուժ­ման ըն­թաց­քում հույ­սը դնում էր Կա­րե­նի ներ­քին ռե­սուր­սի վրա։ Վեր­ջին ան­գամ էլ, երբ Կա­րե­նին տե­ղա­փո­խե­ցին հի­վան­դա­նոց, Ար­մեն Ա­վո­յա­նը կր­կին ա­սաց՝ նույն ծան­րա­գույն վի­ճակն է, և միակ հույ­սը Կա­րե­նի ներ­քին ռե­սուրսն է, ու զար­մա­ցած ար­տա­հայտ­վեց՝ լավ, ինչ­քա՞ն կա­րող է «դուխ» ու ռե­զերվ ու­նե­նալ։
Կա­րե­նին անհ­նար է չհար­գել։ Նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ‚ որ­պես ժայռ‚ որ­պես հե­ղի­նա­կու­թյուն։

Լի­լիթ ԳՐԻ­ԳՈ­ՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• «451° ըստ Ֆարենհայթի»
• ՈՒրիշ տեղ չկա՞ր
• «24 ժամ ե­ղել ենք տար­բեր զեն­քե­րի հրե­տա­կոծ­ման տակ»
• «Ադր­բե­ջա­նը, Թուր­քիան ու ֆոս­ֆո­րա­յին զենքն Ադր­բե­ջա­նին մա­տա­կա­րա­րող­նե­րը պետք է պա­տաս­խան տան դա­տա­րա­նի ա­ռաջ»
• «Մեր բո­լո­րի ճա­կա­տա­գի­րը սահ­մա­նին կանգ­նած հայ զին­վո­րա­կա­նի ձեռ­քում է»
• Եկե­ղե­ցին գո­յութ­յուն ու­նի 2000 տա­րի և գո­նե ա­ռա­ջի­կա 2000 տար­վա հա­մար պետք է ա­պա­հո­վի ե­կող սե­րունդ­նե­րի հոգևոր կա­րիք­նե­րը
• «Լճա­շեն­ցի­նե­րի միա­վոր­ման» դռ­նե­րը բաց են բո­լոր լճա­շեն­ցի­նե­րի առջև
• «Ար­տա­կարգ դրու­թ­յու­նը կանց­նի, բայց բո­լոր ծնող­նե­րի, ա­շա­կերտ­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի հա­մար կմ­նա մի շատ լավ նո­րա­մու­ծու­թ­յուն՝ հե­ռա­վար ու­սու­ցու­մը»
• «ՌԴ-ն կա­րող է գնալ հա­րա­բե­րու­թ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման ճա­նա­պար­հով, ե­թե Թուր­քիան շա­րու­նա­կի ազ­դե­ցու­թ­յան գո­տին ընդ­լայ­նե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը»
• «Ռա­յա­նէյր»-ը հա­տուկ սպա­սար­կում է ի­րա­կա­նաց­նում
• Յա­կուտս­կի հայ­կա­կան կի­րակ­նօ­ր­յա դպ­րո­ցի սա­նե­րը նշե­ցին Ա­մա­նո­րը
• «Հա­յաս­տա­նը եր­գող ժայ­ռե­րի եր­կիր է, և ես ե­րա­զանք ու­նեմ նվա­գելու այդ ժայ­ռե­րի մեջ»
• Նպա­տա­կը դիր­քա­պահ զին­վո­րի անվ­տան­գու­թ­յունն է
• «Ադր­բե­ջա­նում պետք է տե­ղի ու­նե­նա հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թ­յուն, որ­պես­զի կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սու­թ­յուն ակն­կա­լենք»
• Յակուտսկի հայերն ակտիվ մասնակցություն են ունենում եկեղեցական բոլոր տոներին
• Ստամբուլում հաղթանակ է տարել ընդդիմությունը. ի՞նչ կանի Էրդողանը
• Քրիստոնեական և հոգևոր գիտելիքների ճիշտ ուղղորդում դասընթացի միջոցով
• «Ինձ համար Արամ Իլյիչը սրբություն է»
• «ԱԳՆ-ն պետք է ավելի շատ կենտրոնանա հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, քան Ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա»
• «Ստամբուլի հայերն իրենց ձայնը տվել են իշխող կուսակցությանը»

Մեկնաբանություններ