«Դալալների» ճիրաններում

Որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ Հայաստանի սպառողական շուկայում խնդիրները բազմաթիվ են՝ սկսած սննդամթերքի անորակությունից մինչև սպառողների իրավունքների խախտումը: Իրավիճակը հատկապես տագնապալի է գյուղմթերքների շուկայում, ուր առկա իրավիճակը կարելի է բնութագրել մեկ բառով՝ «ամենաթողություն»: Գյուղմթերքի գները հատկապես բարձր են Երևանի կենտրոնական շուկաներում, որտեղ վխտում են քաղաքի «դալալները»՝ վերավաճառքով զբաղվողները, որոնք առանձնապես աչքի չեն ընկնում իրենց ազնվությամբ: Կենտրոնի ու ծայրամասերի շուկաներում տիրող գների տարբերությունը գրեթե կրկնակի է. տպավորություն է ստեղծվում, թե Երևանի կենտրոնական թաղամասերի բնակիչները բացառապես սեփական փողերի ձեռքը կրակն ընկած միլիարդատերեր են ու չգիտեն՝ էլ որտեղ մսխել իրենց՝ անսպառ թվացող փողերը: Իհարկե, պատկան մարմինները կամ հենց իրենք՝ վերավաճառքով զբաղվողները, շուկայում տիրող այսպիսի թանկությունը բացատրում են գյուղմթերքի սակավությամբ: Նման թանկության հիմնական պատճառներից մեկն էլ այն է, որ նախքան իր վերջնական սպառողին հասնելը, օրինակ, նույն ընկույզը երկար ու բարակ ճանապարհով է անցնում. գյուղացուց գնում են վերավաճառողները, վերավաճառողներից էլ՝ խանութները: Առանձնապես ոգևորիչ պատկեր չի տիրում նաև ծայրամասերի շուկաներում, որտեղ ևս ապրանքը մի քանի ձեռքով է անցնում: Այստեղի շուկաներում, որպես կանոն, օրվա երկրորդ կեսից ապրանքի սեփականատիրոջ չես հանդիպի. միայն վերավաճառողներ են:

Ոլորտում առկա լրջագույն խնդիր է նաև այն, որ Հայաստանում փաստացի գոյություն չունի պարենային իրավունք, այսինքն` չկա իրավունք, որը կերաշխավորի սպառողի՝ անվտանգ մթերք ունենալու իրավունքը: Պարենային իրավունքը այն կարևորագույն պատասխանատվությունն է, որ պետությունը համապատասխան լիազոր մարմինների միջոցով պարտավոր է ապահովել սպառողների համար: Դրանք հատուկ մեխանիզմներ են, որոնք ներդրվում են տնտեսավարողի կողմից և վերահսկվում են պետական լիազոր մարմինների միջոցով՝ ապահովելու սպառողի անվտանգությունը: Քանի որ այդ մեխանիզմները կամ չեն ներդրվում, կամ ներդրվելուց հետո էլ չեն վերահսկվում, ուստի պարենային իրավունքը փաստացի բացակայում է մեր երկրում:

Ըստ ոլորտի պատասխանատու պաշտոնյաների՝ Հայաստանում գործում է տեխնիկական կանոնակարգ, որը կարգավորում է սննդամթերքի, մասնավորապես` բուսական ծագում ունեցող մթերքի անվտանգությունը: Այսօր Հայաստանում իրացվող գյուղմթերքների գրեթե 80-90 տոկոսը դուրս է փաստացի վերահսկողությունից: Այդ ամենը չի կարող կարգավորվել նույնիսկ գործող օրենսդրությամբ, քանզի նախ՝ նման մթերքների հիմնական վաճառող գյուղացիները տնտեսավարող սուբյեկտ չեն, այսինքն` պետական լիազոր մարմինը վերահսկելու մեխանիզմ չունի գյուղացիների վաճառած մթերքների նկատմամբ: Դրանով իսկ գործող օրենսդրությունը սպառողների համար չի ապահովում երաշխիքներ, ուստի այն, եթե ոչ հիմնահատակ, ապա էապես ենթակա է վերափոխման,առանց որի անհնար կլինի այս կարևորագույն ոլորտի կարգավորումը:

Գագիկ ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ