Սեր և սէր

«Սեր»-ը բնիկ հայերեն բառ է, նշանակում է «ցեղ, տոհմ, ծնունդ, սերունդ»: Սերել` «սերունդով աճել, բազմանալ»:
Այս սեր-ը և կաթի սեր-ը համանուններ են և գրաբարում էլ գրվել են նույն ձևով: Նույն արմատից է նաև «սեռ» բառը, որը հնում նշանակել է «ազգ, ցեղ, տոհմ», ինչպես նաև «քերականական սեռերը՝ ներգործական սեռ, կրավորական սեռ և չեզոք սեռ»:
Նույն արմատից է նաև «սերմ» բառը, որ նշանակում է «բույսի կամ կենդանու սերմ, ցեղ, սերունդ»: Ռուսերեն «ընտանիք» բառը նույնպես «սերմ» արմատից է: Այսինքն, բանից դուրս է գալիս, որ հայերս նվիրական զգացմունքը և կաթի սերը նույն բառով ենք գրել: Արդյո՞ք այդպես է:
Պարզվում է, որ այդպես չէ: Զգացմունքը գրվել է է-ով` սէր: Նշանակել է «սեր, բարեկամություն, մտերմություն, սիրահարություն»: Բնիկ հայերեն բառ է: Հնդեվրոպական նախալեզվում նախնական նշանակությունն է «պառկել, հանգստանալ»: Այսինքն՝ գրաբարում ունեցել ենք երկու՝ «սեր» և «սէր» բառերը: Առաջին սեր-ը նշանակել է թե՛ «տոհմ, ցեղ, ծնունդ, սերունդ», թե՛ «կաթի սեր»: Իսկ զգացմունքի՝ սիրո համար առանձին բառ ենք ունեցել՝ սէր, որը, ըստ Մանուկ Աբեղյանի, հնչել է մոտավորապես այսպես՝ սեյր:
ՈՒշագրավ է, որ «սիրուն» բառը ծագել է «սէր» արմատից: Զուր չէ, որ հայկական առածն ասում է, որ սրտով սիրածն է սիրուն: Սկզբնական «պառկել, հանգստանալ» իմաստից անցնելով «տուն, ընտանիք» իմաստին` հասնում է «սեր, սիրելի, սիրական, սիրասուն» նշանակություններին: Էլ որտեղ մարդ կարող է պառկել, հանգստանալ, եթե ոչ տանը:

Վաչագան Ա. ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ