ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ դուրս կգա նախագահական ընտրապայքարից, եթե բժիշկները պարզեն, որ ինքն առողջական խնդիրներ ունի։ «Անկեղծ ասած, ես կարծում եմ, որ միակ բանը, որ տարիքը բերում է, իմաստությունն է»,- հավելել է Բայդենը։ Ավելի վաղ նա ասել էր, որ կհրաժարվի նախընտրական մրցապայքարից միայն այն դեպքում, եթե Աստված իրեն ասի դա անել։               
 

«Ժա­մա­նակն անց­նում է, և ժա­մա­նա­կի հետ փոխ­վում են ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան պատ­կե­րա­ցում­նե­րը»

«Ժա­մա­նակն անց­նում է, և ժա­մա­նա­կի հետ փոխ­վում են ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան պատ­կե­րա­ցում­նե­րը»
06.03.2020 | 01:49

«Ի­րա­տե­սի» հյու­րը Հա­յաս­տա­նի կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միու­թյան նա­խա­գահ Ա­ՐԱՄ ՍԱ­ԹՅԱՆՆ է:

-Պա­րոն Սա­թյան, Հա­յաս­տա­նի կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միու­թյան նա­խա­գահ դառ­նա­լով՝ ցան­կա­նում էիք ինչ-ինչ փո­փո­խու­թյուն­ներ կա­տա­րել: Հա­ջող­վե՞լ է ի­րա­կա­նաց­նել Ձեր նպա­տակ­նե­րը, ի՞նչ խն­դիր­նե­րի եք բախ­վել:
-Նախ ա­սեմ, որ մեր քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը չի փոխ­վում: Իսկ ո՞րն է այդ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը՝ հայ կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի հան­րահռ­չա­կու­մը ամ­բողջ աշ­խար­հում: Այս գոր­ծում մենք բա­վա­կա­նին ձեռք­բե­րում­ներ ենք ու­նե­ցել, ինչ­պես նաև՝ դժ­վա­րու­թյուն­ներ: Շա­տե­րի հա­մար հայ ե­րաժշ­տար­վեստ հաս­կա­ցու­թյու­նը մնում է ուղ­ղա­կի խոս­քի մա­կար­դա­կում, ան­գամ չեն մտա­ծում պատ­մու­թյան մա­սին: Մեր խն­դիրն է ա­ճեց­նել, հա­սու­նաց­նել մի սե­րունդ, ո­րը կգա լրաց­նե­լու այ­սօր­վա այն ու­ժին, ո­րը կոչ­վում է հայ կոմ­պո­զի­տո­րա­կան դպ­րոց: Ո­րոշ բա­ներ հա­ջող­վել է ա­նել այս պլա­նում: Մենք ու­նենք «Ե­րի­տա­սար­դա­կան ֆո­րում», ո­րը կազ­մա­կեր­պում է բազ­մա­թիվ մի­ջո­ցա­ռում­ներ, հան­դի­պում­ներ, հա­մերգ­ներ և այլն: Նրանք հաս­կա­ցել են, որ ե­րաժշ­տու­թյու­նը չի կա­րող մեկ ո­ճի մեջ լի­նել, որ մար­դիկ կա­րող են բազ­մաոճ լի­նել, բազ­մաձև մո­տե­ցում­ներ ու­նե­նալ այս կամ այն հար­ցին: Սա շատ կարևոր է: Հա­ճախ է պա­տա­հում, որ ինչ-ինչ պա­հանջ­ներ են դր­վում ստեղ­ծա­գոր­ծող­նե­րի ա­ռաջ, բայց ա­մե­նա­ճիշտ ուղ­ղու­թյու­նը ժա­մա­նակն է ցույց տա­լիս: Կոմ­պո­զի­տո­րը ժա­մա­նա­կի հետ է շարժ­վում և ժա­մա­նա­կից ա­ռաջ է ընկ­նում իր գոր­ծու­նեու­թյան մեջ: Կա­րե­լի է հի­շել մեր տա­րեց կոմ­պո­զի­տոր­նե­րից կամ ար­դեն մա­հա­ցած­նե­րից շա­տե­րի ա­նուն­նե­րը, որ հենց այս­պի­սին են ե­ղել:
-Սերն­դա­փո­խու­թյան խն­դիրն եք կարևո­րում, բայց մի՞­թե կա­րե­լի է ինչ-որ գործ­նա­կան քայ­լե­րով ա­պա­հո­վել կոմ­պո­զի­տո­րա­կան նոր սերն­դի գո­յու­թյու­նը: Կոմ­պո­զի­տոր, առ­հա­սա­րակ ստեղ­ծա­գոր­ծող ծն­վու՞մ են, թե՞ դառ­նում:
-Ինք­ներդ պա­տաս­խա­նե­ցիք Ձեր հար­ցին: Կոմ­պո­զի­տոր ծն­վում են, ի­րո՛ք. դրա հա­մար բա­ցատ­րագ­րեր հո­րի­նել պետք չէ: Յու­րա­քան­չյուր մեծ ար­վես­տա­գետ, ե­թե ի­րոք մեծ է, ար­վես­տա­գետ ծն­վում է: Օ­րի­նակ­ներ բե­րե­լու կա­րիք չկա: ՈՒղ­ղա­կի այն կոմ­պո­զի­տո­րա­կան դպ­րո­ցը, որ կա, հարս­տա­նում է ո­րո­շա­կի պայ­ման­նե­րի առ­կա­յու­թյամբ: Ա­մեն մի կոմ­պո­զի­տոր, բնա­կան է, իր խոս­քը պի­տի ա­սի, բայց դրա հա­մար նա պետք է անց­նի ճա­նա­պարհ՝ հեն­վե­լով ազ­գա­յի­նի վրա: Մենք այ­սօր, օ­րի­նակ, շատ ենք խո­սում եր­գար­վես­տի մա­սին: Այ­սօր­վա եր­գե­րը հիմ­նա­կա­նում ա­պազ­գա­յին մտա­ծո­ղու­թյան ծնունդ են: Ա­մեն մի եր­գիչ, չգի­տես ինչ նկա­տա­ռում­նե­րով, ի­րեն թույլ է տա­լիս ստեղ­ծա­գոր­ծել՝ չու­նե­նա­լով հա­մա­պա­տաս­խան կր­թա­կան բա­զա: Այդ պատ­ճա­ռով էլ նրանց եր­գե­րը թի­թե­ռի նման գա­լիս-գնում են: Սա բնա­կան պրո­ցես է, բայց պետք է զտում կա­տար­վի: Դա նաև կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միու­թյան գործն է, բայց ցա­վոք, սի­րո­ղա­կան ար­վեստն այ­սօր դար­ձել է գե­րիշ­խող:
-Հա­կա­սու­թյունն ակն­հայտ է: Ձեր հի­շա­տա­կած՝ թի­թե­ռի կյանք ու­նե­ցող եր­գե­րը մեծ ե­կա­մուտ­ներ են բե­րում, իսկ լուրջ ե­րաժշ­տու­թյու­նը հա­ճախ մեկ դահ­լի­ճի չափ հան­դի­սա­տես էլ չի ու­նե­նում, հա­ճախ այդ­պի­սի ե­րաժշ­տու­թյան հե­ղի­նա­կը նույ­նիսկ մի­ջոց­ներ չի ու­նե­նում ձայ­նագ­րե­լու, հն­չեց­նե­լու իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը: Այդ­պես չէ՞:
-Ա­յո՛, այդ­պես է: Մա­նա­վանդ եր­գար­վես­տի դեպ­քում ձայ­նագ­րե­լու հա­մար պետք է գու­մար վճա­րել ստու­դիա­յին, եր­գիչ­նե­րին, գոր­ծի­քա­յին կա­տա­րող­նե­րին և այլն, և այլն: Իսկ ե­թե կոմ­պո­զի­տո­րը նոր է մտ­նում կյանք, նա չու­նի այդ մի­ջոց­նե­րը: Քիչ թե շատ ճա­նա­չում ու­նե­ցող­նե­րի դեպ­քում մի փոքր ա­վե­լի հեշտ է այդ հար­ցը լու­ծել: Եր­գար­վես­տի հար­ցե­րով ես վա­ղուց­վա­նից եմ մտա­հոգ­ված: Դեռ Առ­նո Բա­բա­ջա­նյա­նի ժա­մա­նակ­նե­րում ա­սում էի, որ եր­գը պետք է ստեղ­ծի ե­րի­տա­սար­դը, նա, որ ե­րի­տա­սար­դու­թյա­նը հա­մա­հունչ է մտա­ծում: Այն­պես որ, շատ ցա­վա­լի ու միևնույն ժա­մա­նակ բնա­կան հար­ցեր կան եր­գար­վես­տի հետ կապ­ված: Եվ դրանք միշտ են ե­ղել: ՈՒղ­ղա­կի նախ­կի­նում մի քիչ ա­վե­լի խս­տու­թյուն կար, ցենզ կար, ա­մեն ինչ չէր հան­վում շու­կա: Ա­յո՛, ա­մեն ինչ չի կա­րե­լի ներ­կա­յաց­նել: Շատ ճա­նաչ­ված կոմ­պո­զի­տոր­ներ՝ Առ­նո Բա­բա­ջա­նյա­նը, Էդ­վարդ Միր­զո­յա­նը, մյուս­նե­րը, ա­սում էին, որ ի­րենք գրում են «opus», այ­սինքն՝ ի­րենք պա­տաս­խա­նա­տու են ա­մեն մի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան հա­մար, ո­րի տակ ստո­րագ­րել են: Կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միու­թյան ան­դամ­նե­րը պրո­ֆե­սիո­նալ­ներ են և հիմ­նա­կա­նում կա­րող են պա­տաս­խա­նատ­վու­թյամբ ստո­րագ­րել ի­րենց գրա­ծի տակ: ՈՒղ­ղա­կի ա­մեն մե­կին մի բան է տր­ված: Մե­կին կա­րող է հա­րա­զատ լի­նել եր­գար­վես­տը, մյու­սին՝ սիմ­ֆո­նիկ ե­րաժշ­տու­թյու­նը, եր­րոր­դին՝ խմ­բեր­գա­յին ժան­րը և այլն, և այլն: Մեր միու­թյան ան­դամ­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը բազ­մաոճ են ու բազ­մա­ժանր:
-Ժա­մա­նա­կա­կից կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի բազ­մաո­ճու­թյան, բազ­մա­ժան­րու­թյան մեջ ա­ռանձ­նա­նու՞մ են ո­րո­շա­կի ուղղ­վա­ծու­թյուն­ներ, կա­րե­լի՞ է ինչ-որ մի խմ­բի կո­չել խա­չատ­րյա­նա­կան դպ­րո­ցի հետևորդ, մեկ այլ խմ­բի՝ տեր­տե­րյա­նա­կան և այլն: Կամ գու­ցե կան մար­դիկ, ո­րոնք ի­րե՞նց դպ­րո­ցը, ի­րե՞նց ուղ­ղու­թյունն են հիմ­նադ­րում այ­սօր:
-Ձեր ա­սած խա­չատ­րյա­նա­կան, տեր­տե­րյա­նա­կան դպ­րոց­նե­րը նույն ուղ­ղու­թյան մեջ են: Եվ այդ ուղ­ղու­թյու­նը շա­րու­նակ­վում է: Կրկ­նու­թյուն չի կա­րող լի­նել, ուղ­ղա­կի պետք է հաս­կա­նալ, թե հիմ­քում ում ես տես­նում: Բնա­կան է, որ հիմ­քում Կո­մի­տա­սի, Խա­չատ­րյա­նի, Տեր­տե­րյա­նի, մյուս­նե­րի դպ­րոցն է: Մո­տե­ցում­ներն են այ­սօր փոխ­վել նույն Կո­մի­տա­սի կամ Տեր­տե­րյա­նի նկատ­մամբ: Այն, ինչ ա­նում էին Կո­մի­տա­սը, Խա­չատ­րյա­նը, Տեր­տե­րյա­նը, հա­մա­մարդ­կա­յին էր: Այն, ինչ ա­նում են այ­սօր­վա կոմ­պո­զի­տոր­նե­րը, փորձ է՝ մո­տե­նա­լու այդ հա­մա­մարդ­կա­յին մտա­ծո­ղու­թյա­նը: Կրկ­նել չեն կա­րող, բնա­կան է: Մի հե­տաքր­քիր գիրք կա՝ «Ստ­րա­վինս­կու երկ­խո­սու­թյուն­նե­րը»: Ստ­րա­վինս­կին ի­րեն հա­մե­մա­տում էր Առ­նոլդ Շյոն­բեր­գի հետ և գրում, որ Շյոն­բերգն ու­նի բազ­մա­թիվ ա­շա­կերտ­ներ, հետևորդ­ներ, ին­քը՝ ոչ: Ան­ցան ժա­մա­նակ­ներ, և հի­մա տես­նում ենք, թե որ­քան շատ են Ստ­րա­վինս­կու հետևորդ­նե­րը: Ժա­մա­նակն անց­նում է, և ժա­մա­նա­կի հետ փոխ­վում են ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան պատ­կե­րա­ցում­նե­րը: Ընդ­հան­րա­պես, ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի մա­սին խո­սե­լիս պետք է հաշ­վի առ­նել, որ սա խիստ ան­հա­տա­կան ո­լորտ է, և խո­սող­նե­րը այս հար­ցե­րի շուրջ պետք է լի­նեն ստեղ­ծա­գոր­ծող մար­դիկ:
-Հենց այդ պատ­ճա­ռով էլ Ձեզ հետ ենք խո­սում՝ ստեղ­ծա­գոր­ծող մար­դու: Եվ կցան­կա­նա­յինք նաև Ձեր այ­սօ­րյա ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կյան­քին անդ­րա­դառ­նալ:
-Ես այ­սօր աշ­խա­տում եմ մի ո­ճով, ո­րով, կար­ծում եմ, ոչ մե­կը չի աշ­խա­տում Հա­յաս­տա­նում: Դա նո­րու­թյուն է, կոչ­վում է «New Age»: Այս ո­ճում կա­րե­լի է ա­նել ա­մեն ինչ, բայց այդ ա­մեն ին­չը այն­քան լավ պետք է ի­մա­նաս, որ կա­պե­լով նո­րը հնի հետ՝ տաս նոր ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ար­տադ­րանք, նոր ար­դյունք: Այդ ո­ճով էին գր­ված իմ «Լի­լիթ» փոփ-օ­պե­րան, դրան հա­ջոր­դած «Փոք­րիկ Ցա­խե­սը» օ­պե­րան: Ո­ճե­րի մա­սին խո­սե­լիս հա­ճախ օգ­տա­գոր­ծում են «իզ­մեր» տեր­մի­նը:
-Եր­բեմն էլ ա­սում են, որ այս կամ այն ար­վե­տա­գե­տը, ար­վես­տի այս կամ այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը որևէ «իզ­մի» չի պատ­կա­նում:
-Մեր ար­վես­տի ո­լոր­տում ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյունն ինչ­պի­սի «իզ­մի» էլ պատ­կա­նի, մենք լսում ենք ե­րաժշ­տու­թյուն: Այդ­պես է նաև ար­վես­տի մյուս ճյու­ղե­րի դեպ­քում. մենք կար­դում ենք գրա­կա­նու­թյուն, տես­նում գե­ղան­կար­չու­թյուն և այլն: Ոչ մի «իզմ» չի կա­րող խան­գա­րել տա­ղան­դա­վոր մար­դու ստեղ­ծա­գոր­ծելուն: Կարևորն այն է, որ մար­դը տա­ղան­դա­վոր լի­նի, ոչ թե ուղ­ղա­կի գրող լի­նի:
-Կոմ­պո­զի­տո­րի ներ­շն­չան­քին նպաս­տո՞ւմ է մշա­կու­թա­յին ընդ­հա­նուր դաշ­տի պատ­կե­րը: Լավ գե­ղան­կար­չու­թյան, լավ գրա­կա­նու­թյան, լավ թա­տե­րար­վես­տի առ­կա­յու­թյու­նը որևէ դեր ու­նի՞ նրա ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ո­րակ­նե­րի ձևա­վոր­ման հար­ցում, թե՞ կոմ­պո­զի­տո­րը, ե­րա­ժիշտն ի­րենց ինք­նա­բավ աշ­խարհն ու­նեն, ո­րից դուրս կա­տար­վողն ան­մի­ջա­կա­նո­րեն չի ներ­գոր­ծում նրանց վրա:
-Ար­վեստ­նե­րը մշ­տա­պես փոխ­կա­պակց­ված են: Մեկ «իզ­մը» բխում է մյուս «իզ­մից»: Նույն իմպ­րե­սիո­նիզ­մը նկար­չու­թյան մեջ ծնեց իմպ­րե­սիո­նիզ­մը ե­րաժշ­տու­թյան մեջ: Դե­բյու­սին, Ռա­վե­լը, այլք դրա հետևորդ­ներն էին: Մենք ևս ու­նեինք կոմ­պո­զի­տոր՝ Գրի­գոր Ե­ղիա­զա­րյա­նը, որն այս գծի հետևորդն էր: Վեր­լու­ծա­կան մո­տեց­մամբ կա­րե­լի է տար­բեր եզ­րա­կա­ցու­թյուն­նե­րի հան­գել: Շատ հա­ճախ կոմ­պո­զի­տո­րը գրում է որևէ գործ, հե­տո ու­րիշ­ներն են այն որևէ «իզ­մի» վե­րագ­րում:
-Այ­սինքն՝ այս դեպ­քում տե­սա­բան­նե­րի դե՞րն է ա­վե­լի էա­կան դառ­նում:
-Ա­յո՛, ե­թե նրանք պատ­րաստ­ված են, կա­րո­ղա­նում եմ ա­նա­լի­տիկ մո­տե­ցում դրսևո­րել և ի­րենց տե­սա­կետն ա­ռա­ջար­կել ու հիմ­նա­վո­րել:
-Իսկ, մեծ ի­մաս­տով, տե­սա­բա­նի և ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի միջև հա­կադ­րու­թյու՞նն է գե­րիշ­խո­ղը, փո­խըմ­բռ­նու­՞մը, փո­խօգ­նու­թյու­՞նը, թե՞… Կամ գու­ցե նրանք գո­յու­թյուն ու­նեն մի­մյան­ցից ան­կախ և չկարևո­րե­լո՞վ մեկ­մե­կու ան­ձը: Մա­նա­վանդ որ տե­սա­բա­նը միշտ չէ, որ դրա­կան կար­ծիք է հայտ­նում, նաև քն­նա­դա­տում է, եր­բեմն «ոչն­չաց­նում» այս կամ այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը: Չէ՞ որ այս դեպ­քում անձ­նա­վոր­ված հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ ու­նե­նա­լը հեշտ չէ:
-Հիմ­նա­կա­նում տե­սա­բա­նի և ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի միջև փո­խօգ­նու­թյան դաշտ պետք է լի­նի: Ի­րա­կա­նում մենք բո­լորս ա­նում ենք նույն բա­նը, ուղ­ղա­կի մե­կը ստեղ­ծա­գոր­ծում է, մյու­սը՝ քն­նա­դա­տում: Քն­նա­դա­տու­թյու­նը շատ ան­գամ օգ­նում է ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղին հաս­կա­նա­լու, թե ինքն ինչ է ա­նում: Քն­նա­դա­տու­թյուն ե­ղել է բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րում: Եվ միշտ չէ, որ ար­վես­տա­գետն ըն­դու­նում է քն­նա­դա­տու­թյու­նը: Նույ­նիսկ կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միջև են բա­խում­ներ լի­նում, ո­րով­հետև ա­մեն մեկն ու­նի իր մտա­ծե­լա­կեր­պը, իր կողմ­նա­կից­նե­րը: Օ­րի­նակ, Վագ­ներ-Բրամս հա­կադ­րու­թյու­նը հայտ­նի է բո­լո­րին: Բայց դա նրան­ցից ու՞մ է խան­գա­րել, ոչ մե­կին: Եր­կուսն էլ այ­սօր ապ­րում են ի­րենց ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րով, և մենք ու­րախ ենք, որ կան այդ­պի­սի եր­կու մե­ծու­թյուն­ներ:
Զրույ­ցը վա­րեց
Կա­րի­նե ՌԱ­ՖԱ­ՅԵ­ԼՅԱ­ՆԸ

Դիտվել է՝ 9298

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ