«Շատ լավ բան է, երբ մտնում ես քո մեջ, վերլուծում ես ու ինքդ քեզ վեթինգ ես անում»
20.12.2019 | 01:22
«Իրատեսի» հյուրը գեղանկարիչ ՌԱՖՖԻ ԱԴԱԼՅԱՆՆ է:
-Պարոն Ադալյան, երաժշտությունը սովորաբար համարում են արվեստների արվեստը, արվեստի բարձրագույն դրսևորումը: Դուք, լինելով պրոֆեսիոնալ երաժիշտ, ջութակահար, հեռացել եք այդ դաշտից և տրվել կերպարվեստի մուսաներին: Ի՞նչը Ձեզ չբավարարեց երաժշտության մեջ, ի՞նչ ներշնչանք, ասելիք կար Ձեր ներսում, որ չկարողացաք արտահայտել երաժշտությամբ և որոշեցիք դա անել գեղանկարչությամբ:
-Երաժշտությամբ զբաղվելը, մանավանդ՝ նվագախմբում, քեզ սահմանափակում է: Դու չես կարող ստեղծագործությունը նորից ստեղծագործել: Ասենք՝ Բեթհովենի 5-րդ սիմֆոնիան ենք նվագում 50-60 հոգով: Ես հո չե՞մ կարող ինչ-որ նոր բան ավելացնել, ինչ-որ բան փոխել, «խախտումներ» անել: Ստիպված հնազանդվում եմ Բեթհովենին, նրա պարտիտուրային, դիրիժորին: Սրանում չկա իմ ստեղծագործական ներդրումը: Իսկ երբ 16-17 տարեկանից սկսեցի նկարել, արդեն զգում էի, որ մի օր այդ ամենն ավելի լրջանալու է: Այդպես էլ եղավ: Լավ է, որ ես ծանոթացել եմ երաժշտությանը, սիրում եմ, իհարկե: Բայց ստեղծագործության մասին ունեմ իմ հավատամքը: Կային այն ժամանակ իմ շրջապատում երաժիշտներ, որոնք մինչև հիմա տհաճությամբ նվագում են: Լինում է, չէ՞, մարդն ստանում է ոչ սիրելի մասնագիտություն և ստիպված է ամբողջ կյանքում ձանձրույթով աշխատելու այդ մասնագիտությամբ: Երբ ստեղծագործական հնարավորությունը չկա, մարդը լճանում է գործի մեջ: Ի՞նչ տարբերություն՝ կանաչի ես վաճառում, թե նվագախմբում նվագում ես:
-Երեք արվեստագետ եղբայր՝ գեղանկարիչներ Ռուբեն, Ռաֆֆի Ադալյաններ, գրող Նորայր Ադալյան. հե՞շտ եք համատեղում ստեղծագործ եռամիասնությունը մեկ ընտանիքում:
-Ավելացրեք նաև երկու երաժիշտ՝ քույրս և կինս: Իսկ եռամիասնությունը շատ հետաքրքիր է կայացել: Ես ծնվել եմ 1940 թվին: Պատերազմից հետո շատ ծանր պայմաններում էինք ապրում: Յուրօրինակ ծնողներ ունեինք: Մեզ երբեք չստիպեցին այս կամ այն բանով զբաղվել: Մինչև 16-17 տարեկանը շատերին ծնողները կամ կողմնորոշում են, կամ պարտադրում ինչ-որ բանով զբաղվելու, որպեսզի երեխան հետագայում ավելի հանգիստ կյանքով կարողանա ապրել: Մեր ծնողներն այդպիսին չէին: Ամեն մեկս սովորեց իր հնարավորությունների չափով, բոլորս էլ ունեինք ինքնակրթության հակումը: Ընդհանրապես, եթե մի բանով զբաղվում ես, պիտի անընդհատ քայլես, առաջ գնաս: Նույն տեղում կանգնելը սխալ է արվեստագետների համար: Ես այդպես եմ համարում: Նորից վերադառնամ երաժշտությանը. աշխատել եմ ֆիլհարմոնիայում, դասավանդել երաժշտական դպրոցում, այստեղ քայլ չկա, քայլելու տարածք չկա, լճանում ես: Արվեստագետը, ստեղծագործողը պիտի գնա, պիտի փորձի գնալ մինչև վերջ: Այդ գնալը նաև ռիսկ է ենթադրում, կարող ես անդունդն ընկնել: Բայց եթե ուզում ես ինչ-որ բանի հասնել, պիտի գնաս: Ավետիք Իսահակյանի բանաստեղծության մեջ ասված է. «Դու էլ նայիր Արարատին և անցիր»: Այս կոչին ամեն մարդ էլ պիտի հետևի իր կյանքում:
-Ձեր մի աշխատանքի մասին կցանկանայի խոսեք, որն ինձ զվարճացրեց ու զարմացրեց միաժամանակ: Խոսքս հայելու մասին է, որի վերին մասում գրված է. «Ամոթ ինձ»: Ի՞նչ եք ակնարկում, որ ցանկացած մարդ ամաչելու առիթ ունի և այս հայելուն նայելով՝ պետք է անդրադառնա դրան ու ինքնադաստիարակվի՞:
-Ամաչելու պատճառ անպայման ունեն բոլորը: Ես չեմ համարում, որ կատարյալ մարդիկ կան: Ամեն մարդ էլ ինչ-որ մի տեղ, ինչ-որ մի պահի ամոթի զգացում պիտի ապրի: Եվ շատ լավ բան է, երբ մտնում ես քո մեջ, վերլուծում ես ու ինքդ քեզ վեթինգ ես անում: Փորձում ես հասկանալ, թե որտեղ ես դու մի փոքր կամ լրջորեն սայթաքել: Դա ինչ-որ տեղ կօգնի, որ մարդը որոշ բաներ հասկանա:
-Տիգրան Մանսուրյանը Ձեր առնչությամբ մի խոսք ասաց Նորայր Ադալյանի՝ վերջերս կայացած գրքի շնորհանդեսի ժամանակ: Ասաց, որ երկրից գնալը պարտության ձևերից վատագույնն է, որ այստեղ՝ հայրենիքում, կրած պարտություններն այնքան ծանր չեն, որքան հայրենիքից գնալն է: Դուք Ձեզ պարտվա՞ծ եք զգացել, երբ հեռացել եք Հայաստանից կամ, ապրելով ԱՄՆ-ում երկար տարիներ, հաճա՞խ եք ունեցել պարտության վիճակներ:
-Մենք գնացինք 1992-ին՝ ամենածանր տարիներին: Ես զգացի, որ Հայաստանում այլևս չեմ կարողանում ստեղծագործել: Դա անհնար էր: Կնոջս ծնողներն էլ Ամերիկայում էին, և մենք որոշեցինք գնալ: Իսկ ինչ վերաբերում է պարտվել-չպարտվելուն, ես նախապես գիտեի, թե ուր եմ գնում, թե ինչ պիտի անեմ, որովհետև մինչ այդ մի քանի անգամ հյուր էինք եղել այնտեղ: Բայց ես չեմ հասկանում այն մարդկանց, որոնք չգիտեն, թե ուր են գնում, բայց մեծ հավակնություններ ունեն, հայտարարում են, թե մեծ գործեր պիտի անեն, մեծ ձեռքբերումներ պիտի ունենան: Ես գնացել եմ, որպեսզի կարողանամ աշխատել և քսանվեց տարի աշխատել եմ այնքան լավ, որ մինչ այդ երբևէ չէի աշխատել: Աշխատել եմ շատ լարված, ստեղծել մեծ քանակությամբ գործեր և անվերջ փոխվել ու փոխվել՝ իբրև ստեղծագործող: Եվ իմ բոլոր գործերն ուղարկել եմ այստեղ: Հիմա իմ արվեստանոցում շարժվելու տեղ չկա: Ինքս էլ չեմ կարողանում տեսնել իմ նկարները, շարված են արվեստանոցում, ծածկված սավանով: Յուրաքանչյուրի վրա էլ դեռ բան ունեմ անելու, ու դա ինձ համար մեծ հաճույք է: Ես շատ տխրում էի, որ հեռացել եմ իմ արվեստանոցից: Դա շատ սխալ բան է: ՈՒ հենց ոտքի կանգնեցինք, որոշեցի, որ մնացած կյանքս պիտի իմ արվեստանոցում լինեմ: Հիմա շատ ավելի լավ եմ ինձ զգում հոգեպես, հուսով եմ, որ լավ է լինելու ամեն ինչ:
-Արտերկրում լավ կյանքով ապրողների համար Հայաստան վերադառնալը հերոսությու՞ն է, թե՞ օրինաչափություն: Այսօր այդ վերադարձն ընդունված է համարել մի բացառիկ սխրանք, մեծագույն անձնազոհություն, հայրենանվիրումի մի անօրինակ դրսևորում: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք՝ ինքներդ լինելով մեկն այդ վերադարձածներից:
-Դա պիտի բնական քայլ լինի մարդու կողմից: Շատերն են ուզում գալ, ես դա գիտեմ: Բայց գալը շատ դժվար է: Խրվում ես քո ապրած երկրի մեջ՝ ամեն իմաստով: Մենք, օրինակ, թոշակ էինք ստանում, տուն էինք վարձել, ապրում էինք նորմալ, վատ չէր: Անվճար բուժում, տարբեր օգնություններ, այսպիսի այլ բաներ էլ կային: Բայց թողեցինք այդ ամենն ու եկանք, որովհետև բոլորս էլ դա էինք ուզում: Երբ աղջիկս ասաց, որ ինքը՝ ամուսնու և երեխայի հետ պատրաստվում է գալու Հայաստան, մենք միանգամից որոշեցինք միանալ նրանց: Բայց կան ընտանիքներ, որտեղ երեխաները տարբեր կարծիքի են, ամուսնացած են, ունեն իրենց կյանքը: Չեն կարող բոլորին հավաքել ու վերադառնալ:
-Այսինքն՝ այդ ընտանիքներում Հայաստան վերադառնալու առումով միաձայնություն չկա:
-Այո՛, միաձայնություն չկա, և դա շատ տխուր երևույթ է: Ընտանիքիդ կեսը թողնես-գնաս, չի լինի, մնաս, չես ուզում: Մենք էլ թողեցինք մեր տղային, երկու թոռներին: Տղաս այնտեղ շատ լավ աշխատում է, ինքն էլ է նկարիչ: Հիմա բաժանվել ենք, բայց դե կգնանք-կգանք: Եվ իրենք էլ մի օր անպայման կգան Հայաստան: Չեմ ուզում բարձրագոչ բաներ ասել, բայց ինչ-որ մի բան գալիս-չոքում է դռանդ: Հայրենիքի կարոտ ասեմ, թե ինչ, բայց մի վիճակում ես հայտնվում, որ դիմանալու չէ: Հիմնական բնակության վերադարձա Հայաստան 2018 թվականին: Դրանից առաջ եղել էի 2014-ին և տեսել, թե ինչքան դեպի լավն է փոխվել մեր երկիրը: Ես չէի պատկերացնում այդ աստիճանի փոփոխություն: Ամեն ինչ կա հիմա Հայաստանում, մի բան էլ ավելին, քան անհրաժեշտ է, հավատացեք: Եթե առաջ գնում էին ինչ-ինչ բաների պակասից դրդված, ապա հիմա ոչինչ էլ պակաս չէ Հայաստանում, դեռ գերագույն չափաբաժնով կա ամեն բան: Մնում է, որ մարդը մի քիչ փոխվի: Իսկ դրա պայմանները կան: Փորձում է մեր ղեկավարը ինչ-որ բաներ անել այս ուղղությամբ: Բայց միանգամից ոչինչ չի կարող ստացվել: Դա կտևի դեռ տարիներ, բայց ես մեծ հույս ունեմ, որ լավ է լինելու:
Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ
Հեղինակի նյութեր
- Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
- Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
- Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
- Դերենիկ Դեմիրճյան-145
- «Այս մարդիկ չեն սիրում մեր ժողովրդին, պատրաստ չեն նրա հոգսը կրելու՝ առանց պարգևավճարի»
- «Պետությունը կորցրել է իր դեմքը, և եթե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնաժամն ավելի խորանա, ուղղակի կկործանվենք»
- «Կա այսպիսի մի կարծիք՝ հարկ է ստեղծել Հայաստան ամրոց-պետություն»
- «Մի բան հստակ է՝ այս իշխանությունները պետք է անհապաղ հեռանան»
- «Եթե մեր մշակույթը լիներ բարձր մակարդակի վրա, մենք այսօրվա ողբերգությունը չէինք ունենա»
- «Մեր թշնամու գործած ոճիրներից ու հանցագործություններից ոչ մեկը թույլատրված չէր որևէ օրենքով»
- «Ի սկզբանե մտածել են արնաքամ անել ժողովրդին, բերել-հասցնել մի վիճակի, որ հետո ասեն՝ դե՜, չդիմացանք, ու ստորագրեն այս փաստաթուղթը»
- «Վերջին տեխնոլոգիաներով զինված հարուստ, անպարտ բանակ, սեփականին զուգահեռ՝ պետական հզոր արդյունաբերություն պիտի ստեղծենք»
- «Եթե հիմա ենք գնում փոխզիջման, դրա տակ ի՞նչ է ենթադրվում. ինքնաոչնչացու՞մ, ինքնասպանությու՞ն»
- «Աստված մեզ հետ է և մեր արդար գործին զորավիգ»
- «Պարտադրված պատերազմը, իհարկե, ծանր բան է, բայց մենք պատրաստ էինք դրան»
- «Հանուն ազգի, հանուն հայրենիքի զոհվածների հերոսությունը չափանիշների փոփոխության ենթակա չէ»
- «Ինչպես Հիսուսը, այդպես էլ Նարեկացին Աստծուց ներողություն է խնդրում բոլորիս մեղքերի համար»
- «Մենք աշխարհի մեջ ենք, ու աշխարհն է մեր մեջ. պարզապես, որպես գաղտնի զենք, ունենք Ոգին, որ մեզ պահել ու պահելու է»
- «Մենք Աստուծոյ փառք կու տանք, որ հայրենիքը կը մնայ հայրենիք եւ մեր մնայուն հասցէն»
- «Կարդում էի այն ստեղծագործությունների ցանկը, որ պատրաստվում են հանելու դպրոցական դասագրքերից, ու սարսափում էի»
Մեկնաբանություններ