25 տարին դարի մեկ քառորդն է՝ մի ամբողջ կյանք: 25 տարում պետություններ են կայանում ու զարգանում, քաղաքներ եւ գյուղեր են կառուցվում ու ծաղկում: 25 տարում նյութական կորուստներ են վերականգնվում, վերքեր են ամոքվում: 25 տարում կյանքը շարժվում է, հիմնավորապես փոխում իր հունն ու ընթացքը: Անցած 25 տարվա ընթացքում Հայաստանում փոխվեց 5 ղեկավար` Կենտկոմի 2 առաջին քարտուղար ու 3 նախագահ, 14 վարչապետ, եսիմ ինչքան նախարարներ, մարզպետներ, քաղաքապետներ: Իրար ետեւից եկան, գնացին, որոշները մինչ օրս էլ մնում են՝ որպես թանգարանային նմուշ: Իր տեղում մնում է նաեւ աղետի գոտին` այս հասկացության բառացի, նյութական, հոգեբանական ու փոխաբերական իմաստներով:

Հայաստանը Մաքսային միություն մտցնելու թիվ 1 փաստարկ բերվել եւ բերվում է ԼՂՀ-ի, Հայաստանի հանդեպ ադրբեջանա-թուրքական սպառնալիքը, այդ տանդեմի ռազմական պոտենցիալին միայնակ դիմադրելու անկարողությունը: եթե դա այդպես է, ապա հարց` այդ տեսակետի կողմնակիցներին. 1. 2008թ. օգոստոսին ու դրանից առաջ ռուսական «խաղաղապահ» ուժերը Հարավային Օսիայում էին. ինչո՞ւ թույլ տվեցին, որ վրացի զինվորը հասնի Ցխինվալի, ինչպես Կրեմլը որակեց՝ ցեղասպանություն իրականացնի, օս ժողովրդին տաք թոնրի մեջ իջացնի, հետո նոր միայն ինքը կիսախորովել թոնրից հանի:

Դժվար է հավատալ, թե մի քանի օրից կլրանա քառորդ դարն այն չարաղետ երկրաշարժի, որ պատուհասեց նաև իմ ծննդավայր Լենինական-Գյումրին:

Ինձ մեղավոր եմ համարում, որ Շանթի հետ երկար զրուցել չհասցրեցի։ Գուցե կարողանայի կանխել այն, ինչ տեղի ունեցավ։ Երկար ժամանակ չէի գրում՝ կրքեր չբորբոքելու, չշահարկելու ու չշահարկվելու համար։ Ձևի մեջ՝ Շանթը սխալ էր, բովանդակության մեջ՝ ճիշտ ու զուլալ, իրա պես խենթ:

Թող որևէ մեկն այլևս չհայտարարի, թե սեպտեմբերի 3-ին Սերժ Սարգսյանն առանց ժողովրդի կամքը հարցնելու, ինքնակամ որոշում է կայացրել՝ ՄՄ (մաքսային ճահիճ) մտնելու մասին։ Այդ որոշումը կայացնելիս նա իր թիկունքում ունեցել է ՀՀ ազգաբնակչության, այդ թվում, այսպես կոչված, քաղաքական ուժերի լուռ համաձայնությունը։

Հիշում եմ, երբ Երևանի կենտրոնում պետք է տեղադրվեր Առնո Բաբաջանյանի արձանը, ի՜նչ աղմուկ բարձրացավ: Իրականում այդ գործը, հեղինակի` Բեջանյանի լավագույն ստեղծագործություններից մեկն էր: Սակայն անտեղի, արհեստականորեն բարձրացված աղմուկը ստիպեց հեղինակին արձանի վրա, ըստ իս, անտեղի և անիմաստ որոշակի փոփոխություններ իրականացնել:

Մեր իրար փոխարինած բոլոր երեք վարչախմբերի ամենանենգ հանցանքն այն է, որ Հայաստանի բնակչությանը հետևողականորեն ծայրաստիճան հոգնած ու ամեն ինչից զզված ժողովրդի վերածեցին:

Չեմ հիշում, թե մեր կյանքը երբ է մեկ էլ էսքան իմիտացիոն եղել: Իշխանավորները ձև են անում, թե կառավարում են, ընդդիմությունը ձև է անում, թե ընդդիմանում է ( կարևոր չէ՝ ինչի, ամեն մինի թեմա էլ փրկություն է տվյալ դեպքում), լրագրողները շատ կարևոր «սենսացիաներ» են երկնում, իբր լուրջ գործով են զբաղված:

Հայաստանում շատերը չեն պատկերացնում, թե ինչ է տալու Հայաստանին ԵՄ մտնելը, բոլորի մտապատկերում մի բան է՝ շենգեն վիզա ստանան ու անարգել «ֆռֆռան» եվրոպաներում: Իրականում Եվրոպան ոչ թե կողմ է Հայաստանի՝ ԵՄ մտնելուն, այլ դեմ է Ռուսաստանին, քանի որ մեր նման երկրի շահերը նման պարագաներում ամենահետին պլանում են գերտերությունների համար:

Վախենամ՝ ճշմարտությունից շատ հեռու չի էթնոս-ազգություն երևույթի «կենսաբանական տարիք» հասկացությունը. «հին ազգերի» էթնիկական գոյությունը ծերացել է, և նրանց ուժերը սպառվում են: Շունչը կարճանում է: Քսանհինգ տարի առաջ սկսված մեր «ազգային ազատագրական» երթը հասնում է իր չծրագրավորված հանգրվանին՝ Եվրասիային՝ ի դեմս Մաքսային միության: