Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է

Սպիտակ տան մամլո քարտուղար Ջեն Փսակին նշել է, որ հիմա ԵՄ-ն աշխատում է Իրանի միջուկային գործարքի մասնակիցների ոչ պաշտոնական բանակցությունների կազմակերպման վրա և խոսքը «ընդամենը դիվանագիտական խոսակցության հրավերի մասին է»:

Թեհրանը հայտարարել էր, որ ԱՄՆ-ը նախ պետք է հանի պատժամիջոցները՝ սպառնալով հակառակ դեպքում փակել ՄԱԳԱՏԷ-ի տեսուչների առաջ ատոմային օբյեկտները: Ժամկետ է տրվել մինչև փետրվարի 22-ը: Քչերն են հավատում, որ Վաշինգտոնը հաշվի կառնի այդ ժամկետը, բայց դա անդարձելիության կետն է: Արևմտյան շատ փորձագետներ հայտարարում են, որ «Միջուկային գործարքից՝ միջուկային գործարք+ին անցումը Բայդենի համար գործնականում անհնար է տեսանելի հեռանկարում»: Նրանց ելակետն է, որ Իրանում Դոնալդ Թրամփի նախագահության տարիներին ուժեղացել են պահպանողական քաղաքական գործիչները, որ կառավարությունից պահանջում են կոշտ լինել Արևմուտքի նկատմամբ: Դրանից էլ բխում է նրանց դիրքորոշումը ԱՄՆ-ի նկատմամբ՝ ԱՄՆ-ը պետք է վերադառնա միջուկային գործարքին անհապաղ և առանց նախապայմանների: Իրավիճակն անհուսալի էր թվում: Իրանի գերագույն հոգևոր առաջնորդ Սեյիդ Ալի Համենեին ԱՄՆ-ից պահանջեց «գործողություններ, ոչ թե խոսքեր»: Գործողություններն արվեցին ժամանակին, թեպետ արտաքուստ կողմերի տեսակետները տարբերվում են, թե ով պետք է առաջին քայլն անի: Բացատրական դիրքերից հանդես եկավ Մոսկվան: ԱԳ փոխնախարար Սերգեյ Ռյաբկովը նախ հաղորդեց, որ Մոսկվան «ողջունում է եվրոպական արտաքին քաղաքականության ծառայության համակարգողների նախաձեռնությունը», երկրորդ՝ «վերջին շաբաթներին մենք ունեցանք տեսակոնֆերանսի ձևաչափով խորհրդակցություններ, երկկողմ շփումներ միջուկային պայմանագրի պահպանման խնդրով, և այդ աշխատանքտ կշարունակվի: Զուգահեռ գործում են առաքելություններ, այսինքն՝ Վիեննայում, Նյու Յորքում, տարբեր գծերով աշխատանքը շարունակվում է»:

Երրորդ՝ չեն բացառվում այդ թեմայով ՌԴ-ԱՄՆ շփումները. «առավել ևս՝ նման շփումներ արդեն եղել են»: Որոշ ժամանակ առաջ Ռյաբկովը արդեն հեռախոսել է Իրանի հարցով ԱՄՆ հատուկ ներկայացուցիչ Ռոբերտ Մալիի հեը: Վերջապես՝ Ռյաբկովը գտնում է, որ «միանգամից հանել ԱՄՆ պատժամիջոցներն Իրանից չի ստացվի», և Մոսկվան առաջարկում է Վաշինգտոնին ու Թեհրանին սինխրոնացնել գործողությունները միջուկային համաձայնագրի հնարավոր վերադարձի հարցով: Ենթադրվում է, որ Թեհրանը կարող է ընդունել առաջարկվող գործողությունների սցենարը, որ դուրս գա փոխընդունելի որոշման: Հետո կարող են հետևել համապատասխան քայլեր, առաջին հերթին ԱՄՆ-ի ու Իրանի կողմից, ընդ որում՝ ՄԱԳԱՏԷ-ն կշարունակի երաշխավորել Իրանի միջուկային ծրագրի խաղաղ բնույթը, Ռուսաստանը չի պատրաստվում ԱՄՆ-ի հետ ճնշում գործադրել Թեհրանի վրա հրթիռային տեխնոլոգիաների հարցով կամ տարածաշրջանում դաշնակիցներին օգնության: Մոսկվայի կարծիքով՝ ոչ մեկը, ոչ մյուսը կապ չունեն միջուկային գործարքի հետ: Փաստացի՝ Իրանը նորից հայտնվում է մերձավորարևելյան խաղի ամենակենտրոնում մեկ տարբերությամբ՝ հիմա ոչ միայն նրա շուրջ է նվազում լարվածության էսկալացիան, այլև՝ տարածաշրջանում ընդհանրապես: Իրադարձությունները շարունակում են զարգանալ:
Ստանիսլավ Տարասով, Regnum

Հ.Գ. Տարածաշրջանում լարվածությունը նվազում է՝ խիստ կասկածելի պնդում է, եթե, իհարկե, նվազման որոշում չի կայացվել ինչ-որ կենտրոնում: Համենայն դեպս՝ Ջո Բայդենի հայտարարությունը՝ Ամերիկան վերադառնում է, վերաբերում է նաև Մերձավոր Արևելքին: Բացի այդ՝ հենց այս օրերին՝ Թուրքիան հերթական ագրեսիան է սկսել Իրաքում՝ քրդերի դեմ պայքարի իբր «ահաբեկչության» վերացման անվան տակ: Նաև հետաքրքիր զուգահեռ է ստեղծվել՝ Իրանի ԱԳ նախարար Մոհամեդ Ջավադ Զարիֆը դիմել էր ԵՄ-ին՝ միջնորդ դառնալու Իրան-ԱՄՆ հարաբերություններում: Կամ՝ Զարիֆը հրապարակային դիմել է Բրյուսել, ոչ հրապարակային՝ Մոսկվա: Կամ Մոսկվան վաղուց՝ Իրանից անկախ իր խաղն է տանում: Բոլոր դեպքերում՝ մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում, Իրանի միջուկային գործարքից առաջ ու հետո, մնում է Թուրքիան՝ իր էքսպանսիստական քաղաքականությամբ, որը չտեսնելն ու չգնահատելը ևս քաղաքականություն է: Բայց՝ քաղաքականությունը, որը տարածաշրջանը պահում է երկարատև անկայունության մեջ:

Իսկ ընդհանրապես՝ Իրանի ԱԳ նախարար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆը հայտարարել է. «Ոչինչ չի փոխվել: Բայդենն ասում է, որ Թրամփի առավելագույն ճնշման քաղաքականությունը պարզվել է, որ առավելագույն ձախողման քաղաքականություն է: Սակայն նրանք չեն փոխել իրենց քաղաքականությունը: Խնդիրն այն է, որ ԱՄՆ-ը կախվածություն ունի պատժամիջոցներից: Մեզ գործողություններ են պետք, ոչ թե խոստումներ: Մենք ուզում ենք վարքի փոփոխություն տեսնել, որպեսզի Դոնալդ Թրամփի օրոք սկսված ապօրինությունները չկրկնվեն»: Ըստ նրա, «բոլորի կողմից միջուկային գործարքի իրենց պարտավորությունների մասի կատարումից հետո» տեղի կունենան նաև բանակցություններ ԱՄՆ-ի մասնակցությամբ միջուկային գործարքի շուրջ, բայց դրանք չեն վերաբերվի համաձայնագրի փոփոխություններին կամ գործարքի նոր դրույթներին՝ տարածաշրջանային խնդիրներ և իրանական հրթիռային ծրագիր: «Այնուամենայնիվ, մենք կքննարկենք, թե ինչպես ապահովել, որ ԱՄՆ գործողությունները (գործարքից դուրս գալը և պատժամիջոցների վերականգնումը) այլևս չկրկնվեն, ինչպես խուսափել դրանից»,-ասել է Զարիֆը:

Փետրվարի 23-ին սպասվող ՄԱԳԱՏԷ-ի տեսչական գործունեության սահմանափակման նախօրեին՝ նա շեշտել է, որ Թեհրանի ձեռնարկած միջոցները պարտավորությունները կրճատելու համար հետադարձելի են և չեն խախտում միջուկային գործարքը:
՝ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմը դիտարկում է Դոնալդ Թրամփի օրոք Իրանի նկատմամբ սահմանված սահմանափակող միջոցների մեղմացման հնարավորությունը՝ միջուկային գործարքը «վերակենդանացնելու» ձգտումով, հայտնում է Times-ը: «Չնայած Բայդենի վարչակազմը պնդում է, որ ցանկանում է սկզբում նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ, կան նշաններ, որ պատժամիջոցների մեղմացումը սարերի հետևում չէ: Պատժամիջոցների մեղմացումը որոշակիորեն մոտ է։ Այսօր կամ վաղը չէ, բայց մոտ է», - թերթին հայտնել է ազգային անվտանգության ոլորտի լավատեղյակ աղբյուրը։

Bloomberg-ը, վկայակոչելով իրավիճակին ծանոթ աղբյուրներ, հայտնել էր, որ Բայդենի վարչակազմը մի քանի տարբերակ է քննարկում, թե ինչպես կարելի է հեշտացնել Իրանի ֆինանսական վիճակը՝ առանց տնտեսական պատժամիջոցները հանելու: ԵՄ արտաքին քաղաքականության ծառայության պաշտոնական ներկայացուցիչ Պիտեր Ստանոն հայտնել էր, որ Եվրամիությունը ինտենսիվ խորհրդակցություններ է անցկացնում ԱՄՆ-ի մասնակցությամբ իրանական միջուկային գործարքի շուրջ ոչ պաշտոնական հանդիպում անցկացնելու հնարավորության շուրջ: ԱՄՆ-ը հայտարարել է, որ շահագրգռված է Իրանի հետ բանակցություններում ԵՄ հովանու ներքո եւ միջազգային միջնորդների վեցյակի մասնակցությամբ, որի մեջ մտնում են Մոսկվան եւ Պեկինը: Ի պատասխան Վաշինգտոնի հայտարարության՝ Իրանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Սայիդ Խաթիբզադեն ընդգծել է, որ վեցյակը դադարել է գոյություն ունենալ, երբ ԱՄՆ-ը դուրս է եկել միջուկային գործարքից՝ մնացել են միայն հինգ միջնորդներ, եւ նշել է հակաիրանական պատժամիջոցների վերացման անհրաժեշտությունը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն
• Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները ծայրահեղ լարված են, բայց կոշտ դիրքորոշումով ոչ մի հարց չի լուծվում

Մեկնաբանություններ