Մեր երկիրը աշխարհի ամենաարդար երկիրն է

Սեյրան
ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

Այս մոլորակը արդարությա՞ն ուժից է, որ արդեն մի քանի միլիոն տարի պտտվում է իր առանցքի շուրջը, թե՞ մեկ այլ ուժից, ոչ ոք չգիտի: Բայց հայտնի է մի բան. մեր երկիրը աշխարհի ամենաարդար երկիրն է: Ով չի հավատում, թող հարցնի արդարության ցավերից ճաքեր տված իշխանավորներին:
Բակի հեռո՜ւ անկյունում, համարյա աշխարհի ճիշտ եզրին գտնվում էր պառաված շան հնամաշ փայտյա տնակը, իսկ նրան հարակից` մի անհայտ մարդու, բաց երկնքի տակ գտնվող անկյունը և ինչպես ինքն էր ասում` թափառականի երկիրը: Ըստ անհիշելի ժամանակներից եկած ավանդության, այդ մարդը մի քանի անգամ մանր-մունր գողություններ էր արել, դատապարտվել, բայց թե հատկապես ինչ էր գողացել և երբ էր դատապարտվել այդ ամենի համար, ինքն էլ չէր հիշում: Պառաված շունն իր տունն ուներ, իսկ թափառականը չուներ: Դա հենց արդարությունն էր, որ կար: Իհարկե, երբ ցուրտ էր լինում, անձրև կամ ձյուն էր տեղում, ծեր շունն իր տանը հյուրընկալում էր իր հարևանին: Շունը երբեք ոչինչ չէր գողանում իր տիրոջից, ինչ տալիս էր, բավարարվում էր դրանով: Հավանական է, նա աստվածավախ էակ էր: Եվ այդպես արդեն մի քանի տարի շարունակվում էր նրանց բարեկամությունը:
Հարևանը գիշերները պառավ շանը պատմում էր պատմությունները` իր կատարած ու չկատարած արկածների մասին: Պառավ շունն անթարթ աչքերը հառում էր հարևանին ու լսում էր, լսում: Երբ հարևանը մարմնի որևէ հատվածում ցավեր էր ունենում, պառավ շունն այնքան էր լիզում այդ մասը, որ ցավերն անցնում էին:
Մի օր գիշերը պառավ շունը սկսեց կրծոտել իր կապերը և ամբողջ ուժով այնպես կաղկանձել, որ հարևանի մարմինը դող ընկավ: Հարևանը դեռ չէր հասկանում, թե ինչ է կատարվում, բայց համոզված էր` ինչ-որ շա՜տ վատ բան է պատահել:
Մահացել էր տանտերը, ավելի ճիշտ` շան և նրան կից հարևանի տերը, նրանց հաց ու ջուր տվողը, նրանց փրկիչը: Մարդը բակի մեկ այլ անկյունում փոս փորեց ու թաղեց իրենց տիրոջը: Մարդն ու շունը մի քանի օր ողբում էին իրենց տիրոջ մահը: Երկար չանցած շունն էլ սատկեց, և մարդը նրան թաղեց իրենց փրկչի կողքին: Մարդը սկսեց ապրել հանգուցյալի տանը: Հիմա նա ուներ իր երազածը` տանիք գլխավերևում, բայց չուներ ապրուստի ոչ մի միջոց: Մնում էր մի ելք` գողություն անել: Սկզբում գիշերով գնում էր հեռու գյուղերը, հավ, սագ ու այլ թռչուններ կամ նրանց ձվերն էր գողանում ու այդպես գոյատևում: Բայց երբ գյուղացիները մի քանի անգամ շներին քսի տվեցին նրա վրա, հասկացավ, որ լուրջ վտանգ ունի: Մի օր էլ որոշեց գնալ քաղաք ու բախտն այնտեղ փորձել: Հենց առաջին գիշերը մտավ ինչ-որ խանութ: Չհասկացավ, թե պահակները որտեղից վրա տվեցին ու բռնեցին և տարան ոստիկանություն:
Շատ զարմացավ ոստիկանությունում իր նկատմամբ դրսևորված գրկաբաց ընդունելությունից: Սկզբից մի լավ թակեցին, հետո սկսեցին հարցնել` թե ով է, ինչ է անում, քանի գողություն է արել, որտեղ։ Նա սկսեց պատմել ու պատմել` ինչքան երևակայությունը կհերիքեր: Եվ ա՜յ քեզ զարմանք, դրանից հետո նրա հետ սկսեցին վարվել ինչպես ամենաթանկ հյուրի` կերակրում էին լավագույն ուտելիքներով, խմիչքներով, թանկագին ծխախոտներ հյուրասիրում։ Մտածեց, որ իր պատմած պատմությունները, հավանաբար, ոստիկաններին շատ են դուր եկել և դրա համար են այդ ամենը գրի առնում, որ հետո հրատարակեն: Դե արի տես, որ ինքը մի օր էլ կարող է դառնալ հայտնի գող-գրող։ Ոստիկաններն իրենց հերթին առաջարկում էին պատմել իրենց իմացած գողությունների մասին նույնպես, բայց որպես իր պատմություն: Նա սիրով պատմում էր ու պատմում, իսկ ոստիկանները գրում էին ու գրում: Շնորհակալ է ոստիկաններին, որ իրեն օգնում են իր պատմվածքներն է՛լ ավելի հետաքրքիր դարձնելու:
Այ քեզ հաջողություն, ինչու ժամանակին չի եկել այս բարի ու հրաշալի մարդկանց մոտ: Բայց հաջողությունները երկար չտևեցին, մի օր մեծավոր ոստիկաններից մեկը բարկացած մտավ նրա խուցն ու սկսեց աշխարհի բոլոր լեզուներով հայհոյել։
-Այ անասուն, քանի օր է` իմ աշխատողներն ընկած աշխարհով մեկ ստուգում են ասածներդ, քո պատմածները, և այդպիսի գողություններ չկան, բացի մեր ասածներից:
-Իսկ ձեր ասածները գոնե կա՞ն,- վախից ծղրտալով հարցրեց գողը:
-Բա դրանք էլ չլինեի՞ն, այ հայվան, դրանք մեր չբացված դեպքերն են:
-Եթե ուրիշ չբացված դեպքեր ունեք, ասեք, դրանք էլ պատմեմ,- պատրաստակամություն հայտնեց գողը:
Ոստիկանը տարակուսանքով նայեց գողին, մտածելով` կամ սա ավարտված էշ է, կամ հոգեկան հիվանդ։ Ճշտեց` որ դատախազն էլ հարցնի, կպնդե՞ս:
-ՈՒզում է տեր հայրը հարցնի,- շշնջաց գողը:
-Լավ, որ դատախազը գա քեզ մոտ, կասես, որ օգտվում ես քո իրավունքից ու այլևս ցուցմունքներ չես ուզում տալ, բայց բանավոր կասես, որ ճիշտն ես ասել:
-Ինչի, ես էլ իրավունքներ ունե՞մ,- զարմացած նայելով խոսակցին` հարցրեց չկայացած գողը:
-Տո հենց դո՛ւ ունես, բա խոմ ե՛ս չունեմ,- բարկացած գռմռաց ոստիկանը, ապա ավելացրեց,- նույնն էլ դատարանում կասե՞ս:
-Իսկ ինձ ինչ կտաք, որ ասեմ,- գլուխը թեքելով դեպի պատը` հարցրեց գողը:
-Այ սա տղամարդու խոսակցություն է,- ոգևորվեց ոստիկանը,- ասա պայմաններդ:
-Զոնում ինձ գող կկանգնեցնե՞ք, ամսական ինձ որոշ գումար կտա՞ք, լավ պայմաններ գաղութում ու գողին արժանի հարգանք:
-Դու` մեզ, մենք` քեզ, պայմանը վատը չէ, համաձայն եմ, քեզ մեկ օրից կպատասխանեմ,- ասաց ոստիկանն ու գնաց:
«Տերովին տերն է տարել, անտերին` գելը, նստեմ թախտին` սպասեմ բախտին, անտեր ու անտուն գողից կդառնամ անունով ու հարգված գող»,- ինքն իրեն շնորհավորեց գողը:
Երբ ստացավ դատավճիռը, անգամ զարմացավ, իրեն այնքան հանցանքներ էին մեղսագրել, որ կնախանձեր անգամ ամենահանցագործ անձը, թե ինչպես կարող էր հասցնել կատարել այդքան հանցագործություն իր կարճ կյանքում, դժվար էր պատկերացնել: Բայց արի տես, որ հասցրել է:
Ինչպես նրան խոստացել էր ոստիկանապետը, շատ կարճ ժամանակում օրենքով գող կարգեցին, դարձավ գաղութի «նայողը», «օբշակի» կառավարիչը, վերջին խոսք ասողի իրավունքի տերը, գաղութի ադմինիստրացիայի հետ հարցեր որոշողը: Ազատ ելումուտ էր անում գաղութ, նրա համար սիրուհիներ էին բերում: Համաներում եղավ և նա ազատվեց «գաղութից»: Դրսում նրան այնպես ընդունեցին, կարծես պետության առաջին դեմքին դիմավորեին: Շատ ժամանակ չանցած, դարձավ մեծ բիզնեսների տեր, անգամ քաղաքական գործիչներն սկսեցին նրա հետ հաշվի նստել` հատկապես ընտրությունների ժամանակ ձայներ ստանալու, ազգի միակ պայծառ ապագան ընտրելու հարցում: Նույնիսկ նրան էին դիմում տարբեր պաշտոնների նշանակվելու հարցերով: Դարձավ «օլիգարխ», և նրա հետ հաշվի էին նստում շատ «օլիգարխներ»:
Իր համար «կանաչ ճանապարհ» հարթած ոստիկանին հեռացրել էին աշխատանքից: Նրան վստահեց իր բիզնեսներից մեկը: Բիզնեսի փայի մեջ էր դատախազների, դատավորների, ոստիկանության, հարկային, մաքսային ու մի շարք պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ: Նա շատերի բիզնեսների համար դարձել էր տանիք` թե իր երկրում, թե երկրի սահմաններից դուրս: Հետո սկսեց բարեգործություններ անել, տեր կանգնել խոստումնալից մարզիկների, երգիչների: Նրա շատ ասածներ արդեն որպես վերջին իմաստունի խոսք էին ընդունվում։ Նրա ասածներից մեջբերումներ էին անում, ինչպես կանեին դասական գրողներից, հայտնի փիլիսոփաներից, հանրահայտ մարդկանց ասածներից:
Ազգի առաջնորդի մոնումենտալ կերպարին մոտ անձ էր, երկնային պարգև, նորընծա փրկիչ: Զբաղվում էր ազգապահպանությամբ, խիստ դեմ էր հանցագործությունների տարածմանը, հատկապես թմրամոլության ու պոռնկության տարածմանը, անգամ հանցավորության դեմ պայքարի համար լուրջ գումարներ էր նվիրաբերում:
Արդեն ազգի խղճի ու բարոյականության չափանիշ էր, իշխանությունների համար կարևոր մարդկանցից մեկը:
Նրան հրավիրել էին շա՜տ կարևոր մի շենք, այնքան կարևոր, որ անգամ չէր համարձակվի երազել, թե երբևէ կարող է շա՜տ կարևոր մարդկանց պես մտնել այդ շենք: Նշանակում է` հրաշքներ այնուամենայնիվ լինում են:
Օրակարգում մեկ հարց էր` ամենակարևոր մարդու ընտրությունը: Բոլոր առողջ ուժերին հավաքել էին, որ համատեղ որոշեին մոլորակի, գուցե և տիեզերքի ճակատագիրը: ՈՒշադիր զննում էր շքեղ դահլիճում նստածներին: Իր նման ուրիշ շատ այլ կարևոր մարդկանց նկատեց:
Նշանակում է` ինքն էլ այնքան կարևոր անձ է դարձել, որ արդեն վստահում են ազգի ճակատագիրը: Բա ոնց, ինքն է ու էլի մի քանի իր պես մարդիկ, ովքեր փող ու կարողություններ ունեն, հարգված տղերք են, գիտեն որը որից հետո է: Նշանակում է` իրենք են ազգի մտավորականները և վերջ։
Խելոքներ ունենք` աշխարհը չունի։
Հավաքվածներից մի քանիսը սկսեցին քննադատել, ցեխ ու կեղտ շպրտել այլ ուժերի հասցեին, մեղադրել ազգադավության, ծախվածության, աստվածուրացության և այլ բաներում։ Իրենց թեկնածուին համարում էին, որ նա հենց ճշմարտությունն ու արդարությունն է որ կա, ազգի դարդերով ու ցավերով ապրողը, նրա փրկիչը, Աստծո պատվիրակը երկրի վրա: Տեսնես ազգն է՞լ ինչ է ուզում:
Կարևոր մարդն էլ խոսք ասաց: Ելույթը շատ հուզիչ էր ու տպավորիչ: Խոստանում էր այն, ինչ խոստանում էին մյուսները, բայց այդ ամենն ասում էր որպես Աստծուց հետո ասած անքննելի ճշմարտություններ։ Հավաքվածները նախապես պարապած հուզված դեմքերով, բերանները բաց լսում էին: Դա նրանց գոյության կարևոր իմաստն էր, որը պետք է խաղային անթերի:
-Քիչ էր մնում ես էլ հավատայի սրա ստերին,- մտածեց նա ու բոլորի հետ հոտնկայս ցնծությամբ ծափահարեց կարևոր մարդու ճառի ավարտին:
Բոլորը միաձայն որոշեցին, որ հենց այդ մարդը պետք է դառնա ազգի միակ ճիշտ ընտրությունը, և վերջ:
Եթե կան սուտ վաճառողներ, նշանակում է` կան նաև սուտ գնողներ: Դա շուկա է, սովորական առքուվաճառք: Սուտը վաճառում են փողով, մթերքով, պաշտոնով, գույքով, մարմնով, խաբվելու ցանկությունը բավարարելու հաճույքով և այլն: Թե չէ ո՞վ կարող է խաբել իմաստուն ժողովրդին։ Մի քանի հազարամյակ է, ինչ մարդկության մի մասն իր պարտքն է համարում հարմար ստեր ասել մյուս մասին հարմար սուտ լսելու իրավունքը բավարարելու համար: Ինչքան մարդկությունն է հին, այնքան էլ սուտ ասելու արվեստը: Սուտը մարդկության կարևոր մասն է, եթե ոչ կարևորագույնը: Առանց ստի մարդկությունը պարզապես չի կարողանա իր գոյությունն ապահովել: Ճշմարտությունն այնքան դաժան է, որ մարդկությունը չի կարող դիմանալ դրա ծանրությանը:
Շքեղ շենքից դուրս գալիս հասկացավ, որ կարևոր հայտնագործություն է արել` ազգը իրենց սեփականությունն է, նրան երբ և ում ուզեն` կծախեն, ում ուզեն` վարձով կտան, իսկ մինչ այդ թող ազգովին աշխատեն իրենց համար:
Ընդգծված հպարտությամբ նստեց ավտոմեքենան. «Մենք` իշխանություններս, բոլոր ժամանակների ամենալավն ենք»,- մրմնջաց քթի տակ։
Պատմությունը ցույց է տալիս, որ հաճախ սեփական ժողովուրդը ստիպված է լինում հանուն իր փրկության պայքարել սեփական պետության դեմ: Այդպիսին է այն անհայտ մոլորակի պատմությունը, որի մասին դարեր շարունակ անիմաստ վիճում են փիլիսոփաները:
Վերջ, որը վերջը չէ:
Առավոտյան բարկացած, կիսաքուն դեմքով նայեց դեպի մոլորակը: Այնքան էր բարկացած, որ չէր ցանկանում անգամ լուսավորել երկրագունդը: Զայրույթից թանձր ու գորշ ամպերով պատեց երկրագունդը: Փակել էր ականջները, որ չլսի տիեզերքից լսվող տրտնջոցները:
Երկրագնդի վրա մի կոշկակար նորոգում էր պատառոտված երկինքը: Քաղցած նկարիչը սառույցի վրա մահացած հարազատների երազներն էր նկարում: Մահը արցունքներն աչքերին շրջում էր ամայի փողոցներով, ոչ ոք նրան չէր սիրում, և լքված ամենքից ուզում էր ինքնասպան լինել, բայց չգիտեր, թե ինչպես: Հավը զարմացած նայում էր ձվի փոխարեն ծնված ագռավին: Խոզը սեփական ճտին հոշոտելով` ճտի ծնվելու խրախճանքն էր տոնում: Պաշտոնյան երազում ոսկե դագաղ էր պատվիրում, որ այդպես հասնի դրախտ: Հռչակավոր պոռնիկը զզվել էր բոլորինը լինելու կյանքից և երազում էր հուրի-փերի դառնալ: Կուսակցական առաջնորդը հայելու առաջ փորձում էր սեփական ստերին հավատալու արվեստը հղկել:
Թվում էր, թե ամեն ինչ վերջանում է, անգամ Աստծո հետ բոլոր տեսակի խոսակցությունները: Սակայն, երբ մարդը հանդիպում է իր նմանին, թվում է, թե, այնուամենայնիվ, ինչ-որ մի բան մնացել է չավարտված ու ցանկություն է առաջանում դարձյալ ու դարձյալ ամեն ինչ սկսել սկզբից, քանզի ամեն ինչ դառնում է անհասկանալի` ո՞վ ես դու, մարդ արարած, ինչո՞ւ ես եկել այս ամենաանմարդաբնակ երկիրը, որ ի՞նչ անես, ոչնչացնե՞ս, բայց ոչնչացնել դեռ չի նշանակում հաղթել:
Երկիր ունենք, աշխարհը չունի։

Մեկնաբանություններ