«ՀԵՆՑ ԱՅՆՊԵՍ, ԱՌԱՆՑ ՈՉԻՆՉ ԱՆԵԼՈՒ, ՀՐԱՇՔ ՏԵՂԻ ՉԻ ՈՒՆԵՆԱ»

Հայաստանում կանանց հիվանդությունների աղյուսակում մահացության առաջին տեղն զբաղեցնում է կրծքագեղձի քաղցկեղը: Մասնագետների կարծիքով, այն ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան բուժել: Նույն կարծիքին է նաև Երևանում գործող Հայ-ամերիկյան առողջության կենտրոնի տնօրեն ԽԱՉԱՆՈՒՇ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ:
-Տիկին Հակոբյան, ի՞նչ հիվանդություն է քաղցկեղը:
-Քաղցկեղը դարի, կարելի է ասել, ամենանենգ հիվանդությունն է: Ինչո՞ւ, որովհետև այն մինչև շոշափելի դառնալը չի զգացվում, չի ցավում, անհանգստություն և տհաճություն չի պատճառում, այսինքն, մարդը քաղցկեղի գոյությունն իր ներսում չի զգում այնքան ժամանակ, քանի դեռ հիվանդությունը չի խորացել: Այն շոշափելի է դառնում բավականին ուշ, երբ այլևս բուժումն անհնարին է, դրա համար էլ խորհուրդ ենք տալիս կանանց զբաղվել իրենց առողջությամբ: Կինը, որն ապրում է 21-րդ դարում, ուղղակի իրավունք չունի չիմանալու, որ քաղցկեղից խուսափելու միակ ելքը տարին մեկ անգամ բժշկին այցելելն է, հերթական հետազոտություններն անցնելը: Նա պետք է հասկանա, որ դրանով ապահովում է և՛ իր կյանքի որակը, և՛ իր ընտանիքի երջանկությունը:
-Այնուամենայնիվ, ի՞նչը կարող է քաղցկեղի առաջացման պատճառ լինել:
-Բժշկագիտությանն առայժ հայտնի չեն քաղցկեղի առաջացման պատճառները, այլապես հայտնի կդառնային նաև բուժման և կանխարգելման ձևերն ու մեթոդները: Բայց կան գործոններ, որոնք, այս կամ այն կերպ ազդելով մարդու օրգանիզմի վրա, առաջ են բերում քաղցկեղ հիվանդությունը: Ինչո՞ւ եմ ասում մարդու, որովհետև հիվանդանում են նաև տղամարդիկ: Հետազոտել ենք 400 տղամարդու, որոնցից 300-ի մոտ հայտնաբերվել են բարորակ գոյացություններ, սակայն ունենք նաև կրծքի քաղցկեղով հիվանդ 30 տղամարդ: Առաջին հերթին դա գենետիկայի հետևանք է, այնուհետև` սթրեսների, որոնց մենք ենթարկվում ենք գրեթե ամեն օր: Սա այն հոգեվիճակն է, երբ մարդն իր համար ստեղծում է անլուծելի թվացող խնդիրներ և իրեն ենթարկում երկարատև տառապանքների: Ցավոք, հայ կանանց մեծ մասն այսպիսի կյանքով է ապրում:
-Ո՞ր տարիքում է կնոջ մոտ մեծանում կրծքագեղձի քաղցկեղով հիվանդանալու հավանականությունը:
-Այս հիվանդությամբ կարող են հիվանդանալ ցանկացած տարիքում, այն չի հարցնում ո՛չ տարիք, ո՛չ ժամանակ, ո՛չ ապրելակերպ: Իսկ առհասարակ, կրծքագեղձի քաղցկեղով հիվանդանալու հնարավորությունը մեծանում է 40-ից հետո: Ընդհանրապես, խորհուրդ է տրվում կանանց, որոնք արդեն 35 տարեկան են, տարին մեկ անգամ անցնել մամոգրաֆիկ հետազոտություն (սոնոգրաֆիա), որովհետև հենց այդ տարիքում են կնոջ մոտ կատարվում հորմոնալ փոփոխություններ, ինչն էլ, իհարկե, սերտորեն կապված է կրծքագեղձի հետ:
-Նախնական փուլում հայտնաբերված քաղցկեղը պարտադիր վիրահատությո՞ւն է պահանջում, ո՞րն է բուժման ամենաարդյունավետ մեթոդը:
-Երբ քաղցկեղը հայտնաբերում ենք շատ վաղ փուլում, այսինքն` այն ժամանակ, երբ վիրաբույժի աչքի համար նույնիսկ անտեսանելի է, ասեղնային ուղեցուցային լոկալիզացիայի օգնությամբ (չշոշափվող քաղցկեղի նախավիրահատական տեղայնացում) նշում ենք ախտահարված հատվածը: Այսինքն, կարմիր թելով երկար ասեղի օգնությամբ մասնագետը կարողանում է «հասնել» կրծքում գոյություն ունեցող այդ աննշան բջջին: Այնուհետև ասեղը հանվում է, թելը մնում կրծքի մեջ: Հիվանդը գնում է վիրաբույժի մոտ , կատարվում է վիրահատություն, և կինը չի կորցնում կուրծքը: Սա քաղցկեղի կանխարգելման միակ արդյունավետ միջոցն է:
-Նշեցիք, որ շատ վաղ փուլում հայտնաբերված հիվանդությունը հնարավոր է բուժել: Եղե՞լ են դեպքեր, որ նույնիսկ այդ դեպքում չի հաջողվել փրկել հիվանդի կյանքը:
-Համենայն դեպս, այդ փուլում հետազոտված կանանց մոտ մահացություն չենք գրանցել: Այնպես որ, հույս ունենք, որ այդ կանայք առողջ և երջանիկ կյանքով են ապրելու:
-Թա՞նկ հաճույք է այդ վիրահատությունը:
-Առայժմ չունենք վիրահատարան, և գների մասին խոսել չեմ կարող, սակայն համոզված եմ, որ մի քանի ամսից մեր վիրահատարանը կգործի, և գները բոլորին մատչելի կլինեն:
-Ի վերջո, ինչպե՞ս խուսափել կրծքագեղձի քաղցկեղից: Ի՞նչ կարևոր նախապայմաններ են անհրաժեշտ դրա համար:
-Շատ կարևոր է, որ աղջիկը ժամանակին հասունանա, այսինքն` դաշտանի սկիզբը (12-14 տարեկանում) և դաշտանադադարը ժամանակին լինեն (45-50 տարեկանում): Կարևոր է, որ կինը ժամանակին ամուսնանա և ծննդաբերի (ոչ թե 45-ից հետո, այլ վերարտադրողական ֆունկցիայի ծաղկման փուլում` 18-ից մինչև 40 տարեկանը): Այն կանայք, որոնք ծննդաբերում են մինչև 35 տարեկան հասակը , նրանց կուրծքն ավելի առողջ է: Կարևոր նախապայման է նաև երեխային կրծքով կերակրելը: Շատ կարևոր է առողջ ապրելակերպը: Պետք է շարժուն կյանքով ապրել, չծխել, շատ չգիրանալ։
-Սննդակարգի պահպանումը նույնպե՞ս իր ազդեցությունն է թողնում այդ հիվանդության վրա:
-Բնականաբար: Ամբողջ աշխարհն է այսօր դա փաստում: Օրինակ, սոխի և սխտորի օգտագործումը շատ օգտակար է նման հիվանդություններից խուսափելու համար: Կարևոր է կարմիր խաղողի և լոլիկի օգտագործումը: Անհրաժեշտ է մեր սննդակարգից պակասեցնել միսը, որովհետև միսը ստեղծում է թթվային միջավայր, որտեղ քաղցկեղի բջիջները շատ արագ են զարգանում: Հատկապես քաղցկեղով հիվանդ մարդը պարտավոր է սահմանափակել մսի օգտագործումը: Ցանկալի է այն փոխարինել թռչնամսով կամ ձկով: Անչափ օգտակար է սննդի մեջ յոդի առկայությունը, մեծ քանակությամբ բանջարեղենի օգտագործումը: Կարևոր նախապայմաններից է սուրճը չչարաշահելը (երկու բաժակից ոչ ավելի): Օգտակար է օրական 100 գրամ կարմիր գինու և դառը շոկոլադի գործածումը: Դրանց համակցումը օրգանիզմի համար համարյա քիմիաթերապիային հավասար մի բան է: Ոչ պակաս կարևոր է մաքուր օդում քայլելը, սպորտով զբաղվելը:
-Մամոգրաֆիայի կենտրոնը գործում է շուրջ տասնչորս տարի: Քանի՞ կին է հետազոտվել այդ ժամանակաընթացքում:
-Այս տարիների ընթացքում կենտրոնում հետազոտվել է 235 հազար կին, 106-107 հազարը միայն կրծքագեղձի հետազոտություն է անցել, մյուսները հետազոտվել են տարբեր բաժանմունքներում: Կրծքագեղձի հետազոտություններից հետո 7200 կնոջ մոտ կրծքի քաղցկեղ է հայտնաբերվել, 2800-ի մոտ կրծքագեղձի քաղցկեղը հայտնաբերվել է շատ վաղ փուլում:
Օրական սկրինինգային ծրագրով մեր կենտրոնում հետազոտվում, ախտորոշվում է այցելուների 40 տոկոսը: Դրանք այն կանայք են, ովքեր ցավ չունեն, բողոքներ չունեն, բայց, գիտակցելով իրենց առողջության կարևորությունը, այցելում են կենտրոն: Մեր մշտական այցելուներից բացի, օրվա մեջ մեզ այցելում են կանայք (մոտ 20 տոկոս), ովքեր առաջին անգամ են բուժզննում անցնում: Շատ այցելուներ կենտրոն են գալիս անչափ լարված և նյարդայնացած վիճակում, մենք ամեն ինչ անում ենք, որ կինը վերագտնի հոգեկան անդորրը: Մեր ամենամեծ գովազդը մեզնից գոհ հեռացող այցելուն է:
-Տեղյակ եմ, որ պարբերաբար Հայաստանի մարզեր եք այցելում և հետազոտություն անցկացնում տեղաբնակների շրջանում: Դա նաև ա՞յլ նպատակներ է հետապնդում:
-Մենք ունենք մի բարի ավանդույթ` ամիսը չորս անգամ մեր հիմնադիրների պահանջով այցելում ենք տարբեր մարզեր և այն կանանց, որոնք դժվարանում են մայրաքաղաք հասնել, հետազոտում ենք հենց տեղում: Յուրաքանչյուր տարի հոկտեմբերին կազմակերպում ենք առողջությանը նվիրված քայլարշավներ: Այդ բարեգործական միջոցառմանը մասնակցում է ավելի քան 6000 մարդ, որոնք հասկանում են խնդրի լրջությունը և սեփական գիտելիքները փոխանցում իրենց ընտանիքներին ու մեր հասարակությանը:
-Գիտեմ, որ կրծքագեղձի քաղցկեղով հիվանդների ամենաբարձր ցուցանիշը Գեղարքունիքի մարզում է գրանցված: Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:
-Իսկապես, վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ Գեղարքունիքի մարզը քաղցկեղով հիվանդների ամենաբարձր ցուցանիշն ունի: Մարզում արտագնա աշխատանքի մեկնող տղամարդկանց թիվը շատ մեծ է, կանայք համեմատաբար ավելի դժվար կյանքով են ապրում, քան այլ մարզերում: Բնականաբար, այս վիճակն էլ հանգեցնում է սթրեսների, որն էլ պատճառներից մեկն է լուրջ հիվանդությունների առաջացման: Բայց պատկերը հիմա մի փոքր փոխվել է, հիվանդության բարձր տոկոս է գրանցվում նաև Արմավիրի մարզում:
-Ի՞նչ պետք է անել, որ մեր օրերում կինը լինի տեղեկացված, թերահավատորեն չմոտենա այս վտանգավոր հիվանդության բուժման հնարավորությանը և, ի վերջո, զբաղվի իր առողջությամբ:
-Մենք ամեն ինչ անում ենք, որ մեր հասարակությունը տեղեկացված լինի այս հիվանդության մասին: Դա փորձում ենք ազգաբնակչությանը հասցնել տարբեր կերպ` հեռուստատեսության, մամուլի, ռադիոյի միջոցով, բայց ո՛չ բժշկական տերմիններով, ո՛չ դժվարըմբռնելի բառերով, այլ պարզ ու հասարակ լեզվով: Պետք է անպայման վստահես բժշկին, որպեսզի համոզվես, որ բուժման հնարավորություն կա: Հենց այնպես, առանց ոչինչ անելու, հրաշք տեղի չի ունենա: Իհարկե, մեր բժիշկներից էլ շատ բան է կախված, նրանք պետք է լավ աշխատեն, բարի համբավ ունենան, չմտածեն իրենց գրպանի մասին: Շատ կարևոր է, որ մարդը գիտակցում է հիվանդության բուն էության, լրջության մասին, դրանք վերացնելու ուղիներ է փնտրում, ցանկանում ծանոթանալ իր առողջական խնդիրները լուծելու մեթոդներին: Իսկ մենք նրանց օգնում ենք, սովորեցնում` բաժանելով տեղեկատվական, բացատրական բուկլետներ, որոնք վերաբերում են ոչ միայն կրծքագեղձի, այլև արգանդի պարանոցի քաղցկեղին, շաքարախտին, օստեոպորոզին (ոսկորների խտության չափմանը), արյան մեջ խոլեստերինի բարձրացմանը, արյան ճնշմանը և այլ հիվանդությունների:
Զրուցեց Հասմիկ ՄՈՎՍԻՍՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ