«ԹՈՒՆԻՍ-ԵԳԻՊՏԱԿԱՆ ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՑՈՒՅՑ ԵՆ ՏԱԼԻՍ, ՈՐ ՀՆԱՐԱՎՈՐ Է ԲՌՆԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՏԱՊԱԼԵԼ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Շրջադարձ» կուսակցության նախագահ ՍԻՄՈՆ ՂՈՆԱՂՉՅԱՆԸ
-Ի՞նչը Ձեզ դրդեց դեպի «Շրջադարձ»:
-Տարիներ շարունակ կուտակված դժգոհություն կար, որը պետք է արդեն ինչ-որ ձև ստանար:
-Այնքան դժգոհ մարդ կա, որ բոլորը կուսակցություն ստեղծեն...
-Համաձայն եմ, բոլորը չէ, բայց ինչ-որ մեկը կարող է ստեղծել, այդ ինչ-որ մեկը ես եմ: Ընկերներով ու ընտանիքներով հավաքված էինք, խոսակցության ընթացքում պարզվեց, որ 10 ընտանիքից ոչ ոք իր երեխաների ապագան Հայաստանում չի տեսնում: Ինձ համար դա ահավոր ու վիրավորական էր, հասկացա, որ մի օր ես էլ կարող եմ տղաներիս ապագան Հայաստանում չտեսնել: Հասկացա, որ շատ քիչ է այս երկրի համար ազնիվ աշխատելը, կարելի էր ու պետք էր ավելին անել: Այն լուծումները, որ այդ նպատակով պետք էին, քաղաքական հարթության մեջ էին, նշանակում էին, որ ես կամ քաղաքական ուժի պիտի անդամագրվեի, կամ նոր քաղաքական ուժ ստեղծեի: Նորը ստեղծելը ծանր, դաժան, դժվար գործ է իր մեծ ու փոքր հարցերով, բայց ես դա ընտրեցի, որովհետև առաջինի ճանապարհով գնալն ավելի դժվար էր:
-Ամենափոքր ինքնուրույն գործն էլ մեծ փող է ուզում, առավել ևս` կուսակցությունը: Ազդեցիկ ուժ լինելու համար ազդեցիկ էլ միջոցներ են պետք, Դուք ունե՞ք:
-Ես ուզում եմ ապացուցել, որ ազդեցիկ ուժ լինելու համար այդքան ազդեցիկ միջոցներ պետք չեն: Կուսակցությունը լինելու է համեմատաբար ոչ մարդաշատ: Ոմանց պես չեմ հայտարարելու 100, 200 կամ 300 հազար անդամ ունենալու մասին, այսինքն` կուսակցության կառավարումը շատ ծախսատար չի լինի: Կարևորը` թե ինչպիսին են քո կողքին եղած մարդիկ, ինչ գաղափարներ ու հնարավորություններ ունեն: Իմ կողքին գուցե լայն հասարակությանն անհայտ մարդիկ են, բայց կասկածելի հարստություն ու մականուն չունեն, պարկեշտ կյանքով ապրող քաղաքացիներ են, լավ կրթված ու զարգացած:
-Ինչպե՞ս եք պատրաստվում հայտնի դարձնել Ձեր գաղափարներն ու իդեալները:
-Դուք կարծում եք, որ դա այդքան թա՞նկ է: Թանկ է այն դեպքում, երբ քո ծրագրերն այնքան էլ հաջող չեն, ու լավ փաթեթավորում է պետք: Մեր ծրագրերը հանրության համար շատ շահեկան են լինելու և գրավիչ, ոչ թե ես եմ գնալու ընտրողների ձայների հետևից, այլ նրանք են գալու:
-Մտադիր եք մասնակցել 2012-ի խորհրդարանական ընտրությունների՞ն:
-Միանշանակ, հենց այդ հաշվարկով եմ ընտրություններից մեկուկես տարի առաջ ստեղծել նոր կուսակցություն, որպեսզի ընտրությունների ժամանակ պատրաստ լինենք: Ինձ հաճախ են հարցնում` մենա՞կ, թե՞ դաշինքով եք գնալու ընտրության: Համագործակցությունը չբացառելով` նախընտրում եմ մենակ գնալու տարբերակը:
-ԲՀԿ համագումարը, Ձեր կարծիքով, Հայաստանի քաղաքական դաշտում որևէ փոփոխություն բերե՞ց, թե՞ ոչ:
-Ոչ, պարզապես լարվածությունն ավելացավ:
-2011-ն աշխարհում սկսվել է հեղափոխական ոտքից` Հարավային Սուդան, Թունիս, Եգիպտոս, Եմեն, Ալժիր... Ինչո՞վ եք բացատրում այդ իրադարձությունները, հնարավո՞ր է թունիս-եգիպտական սցենարը Հայաստանում, որտեղ նույնպես սոցիալական դժգոհությունը մեծ է:
-Չեմ բացառում, Հայաստանում էլ սոցիալական վիճակը ծանր է, դժգոհություններ կան իշխանություններից, ընդդիմությունից, ժողովուրդն ինքնակազմակերպման կարիք ունի, և քաղաքական կայծի խնդիր կա: Իսկ այդ իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ հնարավոր է բռնապետությունները տապալել: Հայ մարդու համար դա շատ կարևոր, հոգեբանական պահ է: Մարտի 1-ից հետո այն տպավորությունն էր, որ անգամ արյուն թափվելու պարագայում ոչինչ հնարավոր չէ փոխել: Այդ հոգեբանական բարդույթից ազատվելու գործընթացն է հիմա Հայաստանում: Իրավիճակն իրոք պայթյունավտանգ է, իշխանություններն ամեն ինչ պետք է անեն լիցքաթափման համար: Նաև այս ենթատեքստում է, որ հավասարակշռության ցանկացած խախտում կարող է անկանխատեսելի հետևանքներ ունենալ:
-Ի՞նչ է նշանակում լիցքաթափում:
-Քայլերի ձեռնարկում, որոնք որոշակի հույս կտան. հայ մարդը չի տեսնում Հայաստան հայրենիքի իր տեսիլքը, երազը չի պատկերացնում` ինչպիսին կլինի երկիրը 10 կամ 20 տարի հետո, և քանի որ չի պատկերացնում, ասում է` իմ երեխան այստեղ չի ապրելու: Մեկը պետք է գտնվի, որ պատասխանի այդ հարցերին:
-Ձեզ չի՞ թվում, որ եթե իշխանությունը ցանկանար կամ կարողանար այդ անել, չէր սպասի, որ իրեն ասեին. ուրեմն հնարավորություններն այդքան են:
-Հնարավորությունն այն ուժերի կոնգլոմերատի մեջ է, որ այդ մարդկանց իշխանության է բերել: Բարեփոխումները Հայաստանում տապալվում են, որովհետև լուրջ ռեսուրսներ ունեցող մարդկանց համար կարևոր է ստատուս քվոն պահպանելը, փոփոխությունը կարող է հանգեցնել իրենց ֆինանսական կամ հանրային ստատուսի իջեցման:
-Ձեր ասածի մեջ հակասություն չկա՞` իշխանությունը պիտի անի այն, ինչ ձեռնտու չէ իրեն, այսինքն` իր ձեռքով կոտրի այն ճյուղը, որի վրա հանգիստ տեղավորվե՞լ է: Ինչո՞ւ:
-Որովհետև կա ինքնապահպանման բնազդ, որը թելադրում է քաղաքական կամք ու հեռատեսություն և հանուն ամբողջի պահպանման որոշ մասերից հրաժարում:
-Այսօր երկրի թիվ 1 խնդիրը ոչ թե քաղաքական է, այլ ժողովրդագրական, որովհետև այսօրվա արտագաղթը վաղվա շատ դռներ կարող է փակել: Չե՞ք կարծում, որ միայն մեծ արդյունաբերության վերագործարկումով և աշխատատեղերի ստեղծումով է հնարավոր լուծել այդ հարցը տեսանելի հեռանկարում:
-Միանշանակ ճիշտ եք, բայց փաստ է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը մնում է ծառայություններ մատուցող և արդյունաբերություն չունեցող երկիր: 2006-2007 թթ. որոշակի վերելք կար, որը պայմանավորված էր ոչ միայն շինարարությամբ, այլև ադամանդագործությունն էր սկսել աշխուժանալ, թեթև արդյունաբերությունը, արտահանման խթանման միտումներ կային: Մեր կուսակցության ծրագիրը շատ լրջորեն է անդրադառնալու այդ խնդրին, դա մեր գլխավոր հաղթաթղթերից է լինելու, մենք արդյունաբերության զարգացման ջատագով ենք: Կառավարությունը միայն 2011 թ. հունվարին հայտարարեց, որ արտահանող արդյունաբերության խթանման ծրագիր է մշակվում, այսինքն` 4-5 տարի կորցրել ենք: Հիմնավորումը մեկն է` քանի որ Հայաստանը հաղորդակցուղիների խնդիր ունի, պետք է զարգացնել տնտեսության այն ճյուղերը, որոնց վրա հաղորդակցուղիներն էական ազդեցություն չունեն: Ընտրվեցին բարձր տեխնոլոգիաները, ֆինանսական կենտրոն ստեղծելը, առողջապահական, կրթական, այսինքն` ծառայությունների մատուցումը, և մոռացվեց արդյունաբերությունը, որը լրջագույն սխալ էր:
-Իսկ Դուք երբևէ չե՞ք մտածել, որ եթե Հայաստանն ի վիճակի լինի աշխարհին տալու այնպիսի արտադրանք, որի կարիքը և պահանջարկը կան, ճանապարհներն էլ կբացվեն։
-Վերջերս միջազգային մի կազմակերպության տնտեսագետներ էին եկել Հայաստան, որ ասում էին` ճանապարհները Հայաստանի համար լուրջ պրոբլեմ չեն, Փոթին ու Բաթումը կողքներս են և բավարար են արտահանման համար, ապրանքի գնի մեջ տոկոսային որոշակի բարձրացում լինում է, բայց դա այնքան չէ, որ էական ազդեցություն ունենա: Միևնույն է` ֆինանսական, առողջապահական, կրթական կենտրոն մի քանի տարում հնարավոր չէ ստեղծել: Որևէ ոլորտի կենտրոն դառնալը կրթական ու տեխնոլոգիական այնքան խնդիրներ ունի, որ մի քանի տասնամյակ է պահանջում` նախ անհրաժեշտ կրթությունը ստանալու, անհրաժեշտ տեխնոլոգիաներին տիրապետելու, հետո էլ համապատասխան համբավ ստեղծելու համար: Վստահությունը փողով չես գնի: Երկրում ձևավորված բոլոր կենտրոններն էլ իրենց համբավին հասել են տարիների, տասնամյակների տքնաջան աշխատանքով:
-Ի՞նչ է պետք անել:
-Փոխել տնտեսական քաղաքականության գաղափարախոսությունը: Հայաստանում չեն առաջանում բաց բաժնետիրական ընկերություններ, որոնք կարող են ֆինանսական միջոցներ ներգրավել, 1-2-5 օլիգարխներ կան, որոնք փող են դնում ու գործ բացում, և վերջ: Հանրային կապիտալի գեներացիա, կապիտալի ներհոսք դեպի արդյունաբերություն և այնտեղից էլ դիվիդենդների տեսքով դեպի հասարակություն այդ խողովակները չկան: Հայաստանը թերաճ ենթակառուցվածքներով երկիր է: Այդ մասին պետք է մտածել: Հարկային-մաքսային բարեփոխումները, որ կառավարությունն իրականացնում է, շատ լավ էին` 5 կամ 7 ժամի փոխարեն գործարարը հիմա ծախսում է 2 ժամ, բայց ծախսված վիթխարի վարչական ռեսուրսները ոչ մի նշանակություն չունեցան այն հայ ընտանիքների համար, որոնք աշխատանք չունեն ու չեն գտնում: Ստացվում է` այդ բարեփոխումը կենսամակարդակի վրա ազդեցություն չունեցավ: «Հազարամյակի մարտահրավերներ» հիմնադրամը, որ 236 միլիոն դոլարի գրանտ էր տրամադրում, մարտյան դեպքերից հետո գումարն իջեցրեց 180 միլիոնի, 110-ը ծախսել ենք, 70-ն արդեն չի տալիս, իսկ այդ գումարը պետք է ուղղվեր գյուղատնտեսությանը` ջրամատակարարման համակարգերի արդիականացմանը: Որևէ մեկը պատասխան պիտի տա՞, թե ինչու այդ 70 միլիոնը Հայաստանը կորցրեց:
-Ռեա՞լ եք համարում արդյունաբերության վերագործարկումը, թե՞ ոչ:
-Միանշանակ` ռեալ եմ համարում, արդյունաբերությունը պետք է նորից ստեղծել, և սա է հայոց այս պետության մեջքը, վահանը, ողնաշարը, չենք ստեղծի` չենք ունենա:
-Դուք հավատում եք, որ Ձեր «Շրջադարձով» ինչ-որ հաջողության հասնելո՞ւ եք:
-Այո, այդ հավատի հիմքը հայ մարդու նրա տեսակի պահպանման բնազդն է, որ աստվածատուր է: Ես կարող էի հանգիստ ու հարմարավետ ապրել կուսակցականի ու պաշտոնյայի իմ բարեկեցիկ կյանքը, բայց կյանքիս վերջում ինձ շատ մեղավոր էի զգալու... Հայրենիքը կամաց-կամաց մեզ համար դառնում է տարածք, որտեղ ապրում ենք, իսկ տարածքը հեշտ է հանձնել, վաճառել, փոխանակել, լքել: Ես չեմ ուզում տարածքում ապրել, ես հայրենիք եմ ուզում ինձ ու որդիներիս համար:
-Դուք վստա՞հ եք, որ ընտրողը հավատալու է Ձեզ և չի ջանալու Ձեր թիկունքում գտնել Ձեզ ֆինանսավորող և որոշակի քայլեր թելադրող ուժ, որովհետև մարդկանց գիտակցության մեջ դա ավելի ընկալելի ու հասկանալի է, քան այն, որ բարեկեցիկ ապրող ու մտածող մարդը կարող է հրաժարվել ունեցածից ու գնալ գաղափարի հետևից:
-Դուք չեք կարող կանխատեսել, թե ես 5 օր հետո ինչ կանեմ, եթե չգիտեք ինչպիսին եմ եղել 5 օր առաջ: Երաշխիքն իմ ապրած կյանքն է, որտեղ թաքցնելու ոչինչ չկա, և գիտակցությունը, որ փոփոխություն է պետք:
-Ի՞նչ գիտեք Ձեր մասին, որ ուզում եք` ուրիշներն էլ իմանան:
-Թերթերից մեկից իմացա, որ ես շատ հարուստ մարդ եմ, միլիոնատեր: ՈՒզում եմ հաստատել, որ, իրոք, շատ հարուստ եմ, իմ հարստությունն իմ ընտանիքն է, եռյակ որդիներս, որ ծնվել են տասը տարի երեխա չունենալուց հետո: Սիրում եմ կնոջս, որդիներիս, որ արդեն յոթ տարեկան են, դպրոց են գնում, ահավոր չարություններ են անում:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ