«ԵԹԵ ՄԵՆՔ ՆԵՐՍՈՒՄ ՀԶՈՐ ԵՆՔ, ՃՆՇՈՒՄՆԵՐԻՆ ՇԱՏ ՀԱՆԳԻՍՏ ԿԱՐՈՂ ԵՆՔ ԴԻՄԱԿԱՅԵԼ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Ժառանգություն» խմբակցության անդամ ԱՐՄԵՆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ
-Ինչպե՞ս եք բնորոշում Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը:
-Խառը վիճակ, որ ամբողջության մեջ ենթադրում է պարզություն. երեք նախագահները պատրաստվում են պայքարի, և հասարակությունն ընտրության առաջ է` ցանկանո՞ւմ է ապագայում էլ նախկին կառավարման համակարգերը և դրանց արդյունքում ստեղծված վիճակի շարունակությունը տեսնել, թե՞ այլընտրանքը երեք նախագահներից դուրս է և պետք է առաջ շարժվել ու առաջացած խնդիրների կույտը լուծել: Այն, ինչ անելու կամ առաջարկելու են երեք նախագահներն ու նրանց սատարող ուժերը, բնականաբար, լուծումների չեն բերելու:
-Ինչո՞ւ եք այդպես կարծում:
-Որովհետև երկու նախագահների ներդրած համակարգերի արդյունքները տեսնում ենք, յուրաքանչյուր հաջորդը կատարելագործեց նախորդի ժառանգությունը` հասարակության բարոյալքված վիճակի, տնտեսական խայտառակ հարաբերությունների, կառավարման համակարգի զարգացմանը չմիտված մեխանիզմների ներդրման առումով: Երրորդ նախագահը գրեթե չորս տարի աշխատում է, և դրական փոփոխություններ դեռ չկան: Այն, որ նախորդներից ավելի վատը չէ, դեռ չի նշանակում, որ խնդիրը լուծվում է: Այս իրավիճակի հետևանքն է, որ երբ քաղաքացին լուծում չի տեսնում, հուսալքված արտագաղթում է: Գումարած այն խնդիրների համախումբը, որ պետք էր օր առաջ լուծել, բայց լուծելու փոխարեն իմիտացիայի հետևից են ընկած: Հասարակությունը պետք է ընտրի մինչև այժմ եղած գծի և այն գծի միջև, որը կարող է լինել: «Ժառանգությունն» այդ այլընտրանքը ներկայացնող ուժերից մեկն է:
-Երկրորդ նախագահի մեծ քաղաքականություն վերադառնալու շանսերը ռեա՞լ եք համարում:
-Եթե պայքարն ընթանա երկրորդ և երրորդ նախագահների միջև, երրորդ նախագահի շանսերն ավելի շատ են` նա ունի խաղի մեծ դաշտ:
-Երկրորդն էլ փող ունի:
-Երրորդն էլ սնանկ չէ, հավատարիմ օլիգարխներ ունի, հարազատներ ունի: Նա դաշտ ունի արտաքին աշխարհում` Եվրամիություն, ԱՄՆ, Ռուսաստան և այս երեքի միջև կարող է մանևրել, նույնիսկ մանևրի շանսեր կան ներքաղաքական դաշտում, որի համար հստակ երաշխիքներ պետք է տա, որ Հայաստանն ընթանալու է բարեփոխումների ճանապարհով:
-Միայն այդքա՞նը:
-Միանշանակ` բարեփոխումներ, միանշանակ` մարտի 1-ի իրադարձությունների բացահայտում, արտաքին հարաբերություններում ազգային շահի պաշտպանություն:
-Ժողովո՞ւրդն ինչպես կընկալի երկրորդ նախագահի վերադարձը:
-Իհարկե, նա քարոզչամիջոցներ ունի և կարող է հաջող աշխատանք կատարել այդ ուղղությամբ, բայց չեմ կարծում, որ հասարակական տրամադրության առավելություն ունենա երրորդի նկատմամբ: Ես համոզված եմ, որ խնդրի լուծումը ոչ թե երկու նախագահների հակամարտության մեջ է, այլ երեք նախագահներից դուրս: Նրանք առնվազն 20 տարվա քաղաքական պայքարի, կառավարման փորձ ունեն և կարող են իրենց խորհուրդներով մնալ քաղաքական ասպարեզում, բայց որոշումների ընդունման մեջ արդեն չպիտի լինեն, որովհետև մենք հասել ենք սահմանագծին:
-Եթե, իրոք, ճշմարտությունը պետք է որոնել երեք նախագահներից դուրս, կա՞ այնպիսի ուժ, որին հասարակությունը կընդունի: Նրանց ընտրազանգվածն ազդեցիկ է, կա՞ ուժ, որ կարող է իշխել երեքի ընտրազանգվածին:
-Հասարակության տրամադրությունները ստիպում են, որ նման քաղաքական ուժ լինի: Պարտադիր չէ, որ մեկ քաղաքական ուժ լինի, որը 50+1 տոկոս հավաքի, կարող է լինել դաշինք ընտրություններից հետո: Հասարակության մեջ գերիշխում են բարեփոխումների տրամադրությունները` սկսած իշխանության նկատմամբ համակրանք ունեցող նախկին ու ներկա զանգվածից, որը վճռորոշ մեծամասնություն չէ, մինչև այսօրվա ընդդիմություն ու «Ժառանգություն». կա՛ն այդ քաղաքական ուժերը: Նման ուժ կարող է ծնվել նաև հասարակական պատվերի արդյունքում, ընդամենն անհրաժեշտ է, որ ընտրություններն ապահովեն արդարության գոնե նվազագույն շեմը:
-Ձեր ասածը Հայաստանի պարագայում ընդամենը տեսական դիտարկում է. եթե կարող են նման ուժեր ձևավորվել, արդեն պիտի լինեին, ընտրություններին կարճ ընթացք է մնում նման հայտնության համար: Թե՞ նկատի ունեք հաջորդ ընտրությունները:
-Հաջորդի մասին խոսք լինել չի կարող, որովհետև արտագաղթը և հուսալքությունը վիրահատական միջամտության կարիք ունեն, շատ ինտենսիվ պիտի բուժենք այդ հիվանդությունը: Ես միայն «Ժառանգության» մասին կարող եմ ասել, որ հասարակությունը տեսել է, ընկալում է բարեփոխումների մեր ոգին, ժողովրդավարական միտումը, կարծում եմ` այլ ուժեր նույնպես կլինեն, և հասարակությունը նրանց հայտին կարող է հավանություն տալ: Հավատացնում եմ, որ այս հարցը ոչ թե տեսական, այլ գործնական նշանակություն ունի: Եթե իշխանությունների նպատակը Հայաստանը կործանելն է, կարող են շարունակել իրենց քաղաքականությունն ու իրենք էլ կմնան փլատակների տակ: Բայց որոշակի խոհեմություն նկատվում է, և կարծում եմ` հասարակական պահանջը կընկալվի: Մարդիկ այլևս 5000 դրամով ընտրության չեն գնա, որովհետև տեսան, որ ապրանքների գներն այնքան են բարձրացել, որ դա ուղղակի անընդունելի է:
-Այսինքն` 10000 դրա՞մն է ընդունելի:
-10000 դոլար էլ տան` ընդունելի չէ, որովհետև ընտրություններից մեկ օր հետո ապրանքների գներն այնքան են բարձրանում, որ մեկ շաբաթում ամբողջը ծախսվում է, ուրեմն ի՞նչ իմաստ ունի: Միջին ու խոշոր բիզնեսի մեջ էլ արդեն այդ պատկերացումը ձևավորվել է, որ տնտեսական դաշտը պետք է ազատ լինի, կոռուպցիայից զերծ: Վրաստանի օրինակը կողքներիս է: Բոլոր դեպքերում, կարծում եմ` իշխանությունն այնքան խոհեմություն ունի, որ այս երկրում այլևս «մարտի 1» չի կարող լինել: Քաղաքական գործընթացները պիտի ունենան բացառապես քաղաքական լուծումներ, հակառակ պարագայում ընդունելի են ցանկացած ապստամբություն ու հեղափոխություն, որովհետև այլևս չի կարելի թույլ տալ չլուծված խնդիրների կուտակում:
-Հայաստանում սովորաբար համախմբվում են անհատների շուրջ, նման անհատ տեսնո՞ւմ եք, որ կարող է համախմբել ոչ միայն ժողովրդին, այլև քաղաքական դաշտը:
-Հայաստանում ոչ թե կոնկրետ մեկ անհատի շուրջ պետք է համախմբվենք, այլ գաղափարի և այդ գաղափարն իրականացնողների: Նախագահական ինստիտուտը, որը մեկ անհատի ինստիտուտ է, կառավարման համակարգում ֆիասկո ապրեց, ժամանակն է այդ մոդելից հրաժարվելու և անցնելու խորհրդարանական կառավարման մոդելի, որի ժամանակ հավասարակշռության մեխանիզմներն սկսում են ավելի լավ աշխատել:
-Ձեր կարծիքով` հնարավո՞ր է, որ մինչև ընտրություններ կոալիցիան տրոհվի:
-Հնարավոր է, իհարկե:
-Իսկ փետրվարյան «բարա՞թը»` հուշագրի տեսքով, Պեպանը կորցրել է, Զիմզիմովն էլ ուրանո՞ւմ է:
-Հուշագիրը Մենուայի սեպագիր արձանագրությունը չէ, ցանկացած պահի քաղաքական տրամաբանության փոփոխության դեպքում կարող է լուծարվել:
-Քաղաքական ո՞ր տրամաբանությունն է լուծարում պահանջելու:
-Շահերի բախումը: Քաղաքական ուժերից յուրաքանչյուրն ուզում է ավելի մեծ դերակատարում ունենալ:
-Ռեա՞լ են ԲՀԿ-ի խորհրդարանական մեծամասնության ձգտումը և ձեռքբերումը:
-Ձեռքբերման մասին վաղ է խոսել, բայց ձգտումը բնական է` ցանկացած քաղաքական ուժ ձգտում է մեծամասնություն լինել խորհրդարանում, երկրորդ կարծիք այս հարցում չկա:
-Այդ դեպքում անխուսափելի՞ է քաղաքական դաշտի վերադասավորումը:
-Պարտադիր, շատ արագ կվերադասավորվի, սցենարները տարբեր են, ո՞րը կգործի` կերևա վերադասավորումների ընթացքում:
-ՈՒրեմն, ի՞նչ խորհրդարան կունենանք, վերջապես կգործի՞ «Օրենսդիր մարմինը` օրենսդիրներին» կարգախոսը:
-Իշխանությունը, Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ, որոշակի խոստումներ է տվել եվրոպական կառույցներին, որ Հայաստանում բարեփոխումներ են լինելու, և եթե նույնիսկ մեկ տարի առաջ որևէ եվրոպացի պաշտոնյա չէր խոսում Եվրամիությանը Հայաստանի անդամակցության հավանականության մասին, այժմ բարձրաստիճան պաշտոնյաներն են ասում, որ Հայաստանը կարող է ԵՄ անդամ լինել:
-Հայաստանը 10 տարի Եվրախորհրդի անդամ է և մինչև հիմա մոնիթորինգի տակ է, ի՞նչ Եվրամիության մասին է խոսքը:
-Դուք հերթական անգամ հաստատում եք, որ միջազգային գործընկերները բարձր պրոֆեսիոնալիզմ ունեն, և հայկական ճարպկությունն Արևմուտքում չի անցնում, կան պետություններ, որոնք ԵԽ-ին անդամակցելուց հետո կարճ ժամանակ անց մոնիթորինգից դուրս են եկել: Եթե դու քո երկրում ունես հասարակություն, որը բարեփոխումներ է պահանջում, և ունես իշխանություն, որն այդ բարեփոխումներն իրականացնում է, կարճ ժամանակում ոչ միայն մոնիթորինգից դուրս կգաս, այլև առաջ կգնաս: Շտեֆան Ֆյուլեն ասաց` որքան բարեփոխում անեք, այնքան ֆինանս կստանաք: Իսկ ֆինանսներն առաջ գնալու համար նախատեսված գումարներն են, որի արդյունքում քո կառավարման համակարգերը համապատասխանեցվում են եվրոպական չափանիշներին, խնդիրներ էլ, բնականաբար, չեն մնում:
-Իսկ ես համաձայն չեմ։ Համաշխարհային բանկը բազում ռեֆորմներ է պարտադրել Հայաստանին, նշեմ միայն կրթական համակարգի օպտիմալացումը, որոնք ավերածություններ են գործել, ֆինանսներն ավարտվել են, խնդիրները մնացել: Միշտ չէ, որ միջազգային կառույցների առաջարկած բարեփոխումները բխում են Հայաստանի շահերից: Նրանք ունեն ընդհանուր մոդելներ, որոնք իրենց պարագայում գործել են, որոնք մեխանիկորեն փորձում են տեղափոխել այլ երկրներ, որտեղ այդ մոդելներն ընդամենը քանդում են համակարգը:
-Որևէ մոդել չի կարող աշխատել կառավարման այս համակարգի պայմաններում, խնդիրը մոդելը չէ: Կառավարման համակարգն իրական բարեփոխման խնդիր չի դրել, միակ խնդիրը եղել է գումարների յուրացումը, ինչը և հրաշալիորեն լուծվել է: ՀԲ-ն Հայաստանի հետ կապված որևէ խնդիր չունի, որ գումար տա ու հետևի, թե ինչ համակարգ է ստեղծվում: ԵՄ-ի պարագայում այլ է, ԵՄ-ն շահագրգռված է, որ Հայաստանը դառնա իր կարևոր գործընկերներից մեկը և համապատասխանի իր չափանիշներին: Հայաստանը որոշակիորեն հայտնվել է ԵՄ հետաքրքրությունների շրջանակում:
-Հետաքրքրությունների շրջանակում հայտնվելը կարո՞ղ է իրավիճակ փոխել Լեռնային Ղարաբաղի հարցում:
-Ոչ մի դեպքում: Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը լուծվել է, մնում է իրավական կարգավիճակ տալ, ինչը Հայաստանի ժողովրդավարացման պայմաններում շատ հեշտ է լինելու:
-Չե՞ք կարծում, որ Ֆրանսիայի նախագահի Հայաստան այցով ավարտվեց ԼՂ հարցի լուծման գործընթացում ռուսական փուլը, և սկսվեց եվրոպականը:
-ԼՂ հարցի լուծման ընթացքում տարբեր փուլեր կարող են լինել, բայց էական ազդեցություն չեն թողնի, որովհետև ԼՂ խնդիրը լուծվել է այնպես, ինչպես ցանկացել է ԼՂՀ ժողովուրդը: Մնացածը դետալներ են: Մենք վերջապես պետք է ինքներս հասկանանք, որ խնդիրը լուծված է, և Հայաստանի ժողովրդավարացման պայմաններում ԼՂՀ-ի միջազգային ճանաչումը չի ուշանա: Մեր իշխանությունների դեմ ճնշման միջոցը, երբ ստիպված են զիջումներ անել, իրենց լեգիտիմությունն է: Նույնիսկ գերտերությունները տարածաշրջանում ստատուս քվոյի փոփոխություն չեն ուզում: Որ կոնֆլիկտը ռազմական լուծում չի ունենալու, քանիցս հայտարարել են ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները: Նույնն ասաց Ֆրանսիայի նախագահ Նիկոլա Սարկոզին Հայաստանում: Մենք ոչ թե պետք է մտածենք` ինչպես լուծել Ղարաբաղի հարցը, այլ ինչպես ժողովրդավարացնել երկիրը և իրականացնել ԼՂՀ ճանաչումը:
-Դուք արտաքին քաղաքականության շեշտադրումն առաջարկում եք տեղափոխել ներքի՞ն քաղաքականության վրա:
-Եթե մենք ներսում հզոր ենք, ճնշումներին շատ հանգիստ կարող ենք դիմակայել։ 88-ին էլ ճնշումներ եղել են, բայց եղել է հավատ, եղել է փոփոխությունների հույս, և կարողացել ենք դիմակայել, հիմա պիտի կարողանանք վերականգնել վստահությունը, նորմալացնել կառավարման համակարգը, և հայ ժողովուրդը, որ աշխատող ժողովուրդ է, ինքը կանի մնացածը:
Զրուցեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ