«ՄԵՆՔ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒՄ ԵՆՔ ԵՐևԱՆՈՒՄ ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿԵԼ ԽՈՇՈՐ ՍՈՒՊԵՐՄԱՐԿԵՏՆԵՐԻ ԹԻՎԸ, ՈՐՊԵՍԶԻ ՄԱՆՐ ՈՒ ՄԻՋԻՆ ԲԻԶՆԵՍԸ ԿԱՐՈՂԱՆԱ ԳՈՅԱՏևԵԼ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ՀՀ Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար, ՕԵԿ նախագահ ԱՐԹՈՒՐ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԸ
-Ձեր կարծիքով` իշխանություն-ընդդիմություն առկախված երկխոսությունը կշարունակվի՞:
-Երկխոսությունը իշխանության և ընդդիմության միջև ձևավորվեց դրական քաղաքական գործընթացի արդյունքում: Ես եղել եմ և՛ իշխանության մեջ, և՛ ընդդիմության, լավ գիտեմ ու իմ ելույթներում միշտ կարևորել եմ կառուցողական երկխոսության անհրաժեշտությունը: Երբ ԱԺ նախագահ էի, ընդդիմությունը ներկայացնող քաղաքական որոշ ուժեր հրաժարվեցին նորընտիր խորհրդարանի աշխատանքներին մասնակցելուց, և միայն քաղաքական երկխոսության արդյունքում այդ քաղաքական ուժերը ոչ միայն վերադարձան խորհրդարան, այլև համատեղ աշխատանքային խումբ ստեղծեցինք և Հայաստանի պատմության մեջ առաջին անգամ կոնսենսուսով «Ընտրական օրենսգիրք» ընդունեցինք, որը նաև միջազգային կառույցների բարձր գնահատականին արժանացավ: Այսօր էլ Հայաստանում ներքաղաքական լարվածություն կա, և առկա կնճռոտ խնդիրները քաղաքական երկխոսության միջոցով առաջ տանելու մարտավարությունը ճիշտ է, մանավանդ եթե ուզում ենք գնալ քաղաքակիրթ երկրների ճանապարհով: Քաղաքակիրթ և ժողովրդավարության հարուստ ավանդույթներ ունեցող երկրներում իշխանական և ընդդիմադիր քաղաքական ուժերը տարբեր բարիկադներում խրամատավորված թշնամիների դերում չեն, այլ անկախ իրենց տեսակետների ու ծրագրերի տարբերությունից, պարբերաբար համատեղ քննարկում են երկրի ներքին ու արտաքին մարտահրավերները: Այս իմաստով Հայաստանում սկսված գործընթացը շատ դրական է և, կարծում եմ, պետք է շարունակվի: Կարծում եմ` ընդդիմության մեջ ևս կան գործիչներ, ովքեր առաջնորդվում են քաղաքական ողջախոհությամբ և ընդհանուր եզրեր կգտնեն երկխոսությունը զարգացնելու համար: Ներքաղաքական ակտիվությունը Հայաստանում անխուսափելի է ընտրությունների պատճառով, որոնց մի քանի ամիս է մնացել, և ինչքան ուշ մտնենք այդ լարված շրջան, այնքան լավ, որովհետև այդ ժամանակը երկու կողմերն էլ կարող են օգտագործել` հասնելու քաղաքական հանրային համաձայնության ընտրությունների անցկացման շուրջ:
-Ի՞նչ համաձայնության մասին է խոսքը:
-Քաղաքական համատեղ հռչակագրի` ընտրությունների անցկացման կանոնների շուրջ, որը կնպաստի և հասարակության լարվածության թուլացմանը: Ինքնանպատակ լարվածությունը ոչ մի կողմին պետք չէ:
-Ձեր կարծիքով` նման հռչակագիր կստորագրվի, թե ոչ, Հայաստանում հնարավո՞ր են ազատ, արդար, թափանցիկ, միջազգային չափանիշներին իրոք համապատասխանող ընտրություններ:
-100-տոկոսանոց ընտրություններ այսօր շատ քիչ երկրներում են լինում, եթե ընդհանրապես լինում են: Ես լավատես եմ, բայց ոչ այդքան, որ ամեն ինչ իդեալական համարեմ, սակայն սխալ է ի սկզբանե մտածել, թե ոչինչ չի ստացվելու: Եթե ուզում ենք լավը լինեն ընտրությունները, պետք է գործողություններ ձեռնարկենք, ի վերջո, կարևորը ոչ թե խոսքերն են, այլ գործերի արդյունքը: Եթե կա քաղաքական երկխոսություն, կա քաղաքական օրակարգ, կա իրական մտահոգություն, որ ընտրությունները լավ անցնեն, պետք է գործել: Օրինակ, ընդունվեց նոր «Ընտրական օրենսգիրք», որի քննարկումներին ՀԱԿ-ը չմասնակցեց, չնայած տեղական ու միջազգային փորձագետների հորդորներին, մինչդեռ եթե մասնակցեր, ԸՕ-ն կարող էր ավելի լավը լինել:
-Եթե մասնակցեր, հաշվի առնվելո՞ւ էին ՀԱԿ-ի առաջարկները, ՀՅԴ-ի, «Ժառանգության» առաջարկներն ընդունվեցի՞ն:
-Քաղաքական մեծամասնությունն ունի իր գերակայությունները, որոնց համար պատասխանատվություն է կրում և որոշումներ կայացնելիս իր սկզբունքները պարտավոր է պահպանել: Ի դեպ, և՛ ՀՅԴ-ի, և՛ «Ժառանգության» շատ առաջարկներ ընդունվել են, կանխավ որոշել` կընդունվի՞-չի՞ ընդունվի, անլուրջ է, գործընթացին պետք է մասնակցել` գործընթացի վրա ազդելու համար: Մենք գնում ենք համապետական ընտրությունների, խնդիրնե՞ր կան ընտրությունների անցկացման վերաբերյալ, քննարկենք այդ խնդիրները, ձևավորենք հանրային համաձայնություն և ներկայացնենք հասարակության դատին: Ես կարծում եմ, որ թե՛ հայ հասարակությունը, թե՛ միջազգային հանրությունը, որ ուշադիր հետևում է Հայաստանում տեղի ունեցող գործընթացներին, բարձր գնահատական կտան նման համաձայնության կայացմանը: Ի վերջո, հասարակական-քաղաքական համաձայնության կայացումը գործընթացի վրա ազդելու հնարավորություն է, որ նաև տեսանելի կդարձնի` ով այն խախտեց:
-Հնարավոր համարո՞ւմ եք արտահերթ ընտրությունները:
-Արտահերթ ընտրությունների համար լրջագույն քաղաքական պատճառներ պետք է լինեն, որոնք չկան: Արատավոր երևույթները, որ քիչ չեն մեր իրականության մեջ, չեն կարող իրավական և քաղաքական հիմք հանդիսանալ արտահերթ ընտրությունների, այլապես ցանկացած ընտրությունից 6 ամիս հետո ընտրությունների արդյունքներից դժգոհ ուժերը նոր ընտրություններ պետք է պահանջեն:
-Մինչև Հայաստանում համապետական ընտրությունները` փոփոխություն կլինի՞ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի լուծման գործընթացում:
-Կարծում եմ` Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հաղթահարման գործընթացում փոփոխություններ չեն լինի, իհարկե, կլինեն հանդիպումներ` համանախագահների այց, արտգործնախարարների հանդիպում, որոշ ժամանակ անց` գուցե նաև նախագահների: Մենք կողմ ենք բանակցությունների շարունակմանը:
-Ընտրություններ ոչ միայն Հայաստանում են, այլև համանախագահող երկրներում, դա չի՞ խթանի գործընթացը, չէ՞ որ յուրաքանչյուրին պետք են հաղթանակներ ոչ միայն ներքին, այլև արտաքին քաղաքականության մեջ:
-Յուրաքանչյուր երկիր ունի իր ներքին քաղաքական խնդիրները, որոնք, բնականաբար, չափազանց կարևոր են: Ջանքերի կտրուկ ավելացում չեմ ակնկալում, գործընթացը կշարունակվի, բայց արագ լուծումներ չեմ կանխատեսում:
-Հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատման հեռանկար դեռ կա՞:
-Այսօր Հայաստանի և Թուրքիայի միջև դեֆակտո կան հարաբերություններ, գործարար շփումներ, մեծացող ապրանքաշրջանառություն, օդային և ավտոբուսային կապ: Մենք կարիք ունենք այդ հարաբերությունները դնելու իրավական հիմքերի վրա, որպեսզի, մի կողմից, կարողանանք պաշտպանել մեր քաղաքացուն և գործարարին, մյուս կողմից` ապահովել և՛ էժան, և՛ կարճ, և՛ այլընտրանքային տրանսպորտային միջանցք Հայաստանի համար: Ցավոք, թուրքական կողմը շարունակում է ապակառուցողական քաղաքականությունը։ Մեր դիրքորոշումը հստակ է, և ժամանակը մեր օգտին է աշխատում, որովհետև Թուրքիայի ապակառուցողական կեցվածքը երկար չի կարող շարունակվել, իսկ եթե նույնիսկ ձգվում է, ավելի ու ավելի շատ երկրների ու միջազգային կառույցների համար տեսանելի է դառնում Թուրքիայի իրական դեմքը:
-Արտահերթ թե հերթական ընտրություններում ՕԵԿ-ը խորհրդարանում ի՞նչ դեր կունենա:
-Մենք արդեն ավարտել ենք կազմակերպական աշխատանքների մեծ փուլ, 100-ից ավելի կուսակցական գրասենյակներ ենք բացել մարզերում և Երևանում: Ակտիվ ներհոսք կա դեպի կուսակցություն, վերադառնում են մեզնից նեղսրտած հին կուսակցականները, ինչն ինձ համար շատ հաճելի է:
-Ընդունո՞ւմ եք:
-Խոսքը չի վերաբերում կուսակցությունից հեռացվածներին, այլ նրանց, ովքեր վերջին 3 տարիներին կրավորական դիրքորոշում ունեին, պասիվ էին: Ես մասնակցում եմ հանդիպումներին և կարող եմ ասել, որ գրեթե 100-տոկոսանոց արդյունք ունենք:
-Հանդիպումներում ի՞նչ խնդիրներ են բարձրացնում:
-Ինձ համար ամենակարևորը` որ նախագահական ընտրություններից հետո մեր կայացրած որոշումը մեր թիմի համար ավելի ընկալելի է, և հիմա մեր շարքերը մեզնից պահանջում են ակտիվ գործունեություն: ՕԵԿ-ը միշտ առանձնացել է իր քաղաքական հետևողականությամբ և, թեպետ ԱԺ-ում ՕԵԿ խմբակցությունը մեծ չէ, առաջիններից մեկն է օրենսդրական գործունեությամբ: Վերջերս էլ շատ կարևոր նոր օրինագծեր ենք դրել շրջանառության մեջ:
-ՕԵԿ-ն այսօր ա՞յն կուսակցությունն է, որ Դուք ցանկացել եք ստեղծել:
-«Օրինաց երկիրը» ես համարում եմ բարեփոխումների կուսակցություն, գուցե հասարակության լայն շերտերի համար մեր շատ գործեր այդքան էլ տեսանելի չեն: Երբ մանկապարտեզները Երևանում անվճար դարձան, հիշեք` ո՞վ կանխեց մանկապարտեզների շենքերի վաճառքը, ո՞վ օրենքով ամրագրեց պետական հոգածության պահանջն այս հաստատությունների նկատմամբ: Ոչ ոք չէր կարծում, որ իր երեխան կարող է անվճար սովորել բարձր առաջադիմության դեպքում, ո՞վ հնարավոր դարձրեց: Ինչքան մեղադրեցին մեզ պոպուլիզմի մեջ, երբ ասում էինք, որ ավանդները պետք է վերադարձվեն: Նույնը` փոքր ձեռներեցների դեպքում: Հայաստանում վերջերս մեր նախաձեռնությամբ ընդունվեց սենսացիոն օրենք, որով 6 միլիոն դրամի շրջանառություն ունեցող ձեռներեցներն իրավունք ունեն հարկային հաշվառման չկանգնելու, բայց որպեսզի օրենքը սկսի գործել, ժամանակ է պետք: Անելիք շատ կա, տնտեսության մեջ, օլիգոպոլիաների դեմ պայքարում... Մենք առաջարկում ենք օրենքի մակարդակով Երևանում սահմանափակել խոշոր սուպերմարկետների թիվը, որպեսզի մանր ու միջին բիզնեսը կարողանա գոյատևել: Հոկտեմբերի վերջին ՕԵԿ-ի համագումարը կանենք, կընտրվի նոր քաղխորհուրդ, վարչություն, հին թիմը գերազանցապես պահպանվում է, բայց կան բազմաթիվ նոր մարդիկ, 2011-ի սեպտեմբերի 1-ի տվյալներով` մենք ունեցել ենք 11360 նոր անդամ: Համագումարում նաև սկսելու ենք ՕԵԿ-ի 15-ամյակի միջոցառումները: 20 տարեկան դարձող Հայաստանի պատմության մեջ մենք ակտիվ մասնակից ենք եղել քաղաքական դաշտի գրեթե բոլոր իրադարձություններին:
-Ձեր կարծիքով` 20 տարում Հայաստանը դարձե՞լ է անկախ երկիր:
-Որդիս 20 տարեկան է, ես չեմ կարող նրանից ակնկալել, որ բոլոր հարցերում բացառապես ճիշտ որոշումներ կայացնի, թեպետ ակնհայտ են նրա անկախ մտածողությունն ու կամային որակները: Հայաստանի Հանրապետությունը որպես անկախ երկիր կայացել է և՛ քաղաքական իմաստով, և՛ ինստիտուցիոնալ, իհարկե, բազմաթիվ են խնդիրները, շատ են թերությունները, բայց փաստը մնում է փաստ, որ որպես պետություն կայացել ենք և ինչքան նախանձախնդիր ու հետևողական, դրական առումով ագրեսիվ լինենք, այնքան արագ կհասնենք այն հանգրվանին, որին ձգտում ենք: Սեպտեմբերի կեսին սպասում ենք, որ ԵՄ-ն կընդունի մուտքի արտոնագրի դյուրացված կարգ Հայաստանի Հանրապետության համար: ԵՄ դռները կամաց-կամաց բացվում են մեր առաջ, պատրաստվում ենք ստորագրել քաղաքական ասոցիացման համաձայնագիր ԵՄ-ի հետ, որը համագործակցության նոր որակ է և նշանակում է, որ նոր նշաձողերի ձգտելով ավելի շատ բարեփոխումներ պետք է անենք: Հասարակությունը պետք է տեսնի, որ բարեփոխումները երևութական չեն, այլ իրական բովանդակություն ունեն և տեսանելի են իրենց արդյունքներով նաև իր կյանքում: Իբրև ԱԱԽ քարտուղար` ես ամբողջովին ներգրավված եմ և համակարգում եմ բարեփոխումների այդ գործընթացը և ուզում եմ, որ մեր երկիրն ավելի արագ առաջ գնա, բարեփոխումներն ավելի հավակնոտ լինեն: Իշխանության թիմը այդպես էլ տրամադրված է, չկան ոլորտներ, որտեղ ՀՀ նախագահը սահմանափակումներ դնի:
-Համադրվո՞ւմ են բարեփոխումները և կոռուպցիան:
-Կոռուպցիայի դեմ պայքարը և ակտիվ բարեփոխումները պետք է զուգահեռվեն, այս ճանապարհին պետք է լինել հետևողական և պատասխանատու: Կոռուպցիայի դեմ պայքարը ենթադրում է օրենսդրական և ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ: Առաջին և գլխավոր պայմանը պետական չինովնիկի և քաղաքացու շփումների կտրուկ նվազեցումն է, բյուրոկրատական քաշքշուկների վերացումը, փաստաթղթաշրջանառության կրճատումը, պետական ծախսերի արդյունավետության բարձրացումը: Տնտեսական դաշտում պետք է կրճատել ստուգումները, անցնել ռիսկերի վերլուծության հիման վրա ստուգումների համակարգի, դադարեցնել ամեն գնով բյուջեն համալրելու` տնտեսության զարգացմանը խանգարող քաղաքականությունը: Ազատ ձեռներեցությանը, բիզնեսին ձեռնտու հարկային համակարգ, առողջ վերահսկողություն` այս շղթայի արդյունավետ գործարկմամբ արդյունքներ կունենանք: Յուրաքանչյուր բարեփոխում պետք է ծառայի մարդուն: Շատ անելիքներ կան, նոր մոտեցումների և նորարարության կարիք ունենք, նախաձեռնողականության և արդյունքների վրա հիմնված քաղաքականության: Սրանք այն արժեքներն են, որոնք առաջ են մղելու ՕԵԿ-ը: Որպես Անվտանգության խորհրդի քարտուղար ասեմ, որ ազգային անվտանգության մեր ռազմավարությունը ևս այս հարցերին պատասխաններ է տալիս: Մեր աշխատակազմը բարեփոխումների ակտիվ ջատագովն է, միջգերատեսչական հանձնախմբերը լուրջ աշխատանք են տանում այս ուղղությամբ:
-Հայաստանի ազգային անվտանգության համար որո՞նք եք համարում 3 առաջնային խնդիրները:
-Առաջին հերթին` ռազմական անվտանգության պահպանումը. պետությունը պետք է իր ռազմական և քաղաքական ինստիտուտներով պատրաստ լինի դիմայակելու ցանկացած ոտնձգության կամ ռազմական ագրեսիայի: Երկրորդը երկրի տնտեսական անկախության ամրապնդումն է, մեր տնտեսությունը դեռ խոցելի է, պետք է կարողանանք ապահովել էներգետիկ, պարենային, տրանսպորտային, տեղեկատվական անվտանգությունը: Երրորդը միանշանակ սոցիալական անվտանգությունն է, որովհետև սոցիալապես ոչ պաշտպանված լինելով, մարդը մեկնում է երկրից: Սոցիալական լավ պայմանները ենթադրում են 3 բլոկներում էլ բարեփոխումներ:
-Չե՞ք կարծում, որ բարոյահոգեբանական, պատմամշակութային ոլորտները ևս պետք է ընդգրկվեն ազգային անվտանգության դաշտում:
-Միանշանակ, բոլոր ոլորտներում էլ աշխատանք կա կատարելու: Մշակութային անվտանգության ոլորտում աշխատանք կա ոչ միայն երկրի ներսում, այլև մեր սահմաններից դուրս:
-Հարցը տալիս նկատի ունեի աղանդների վտանգավոր դարձող գործունեությունը։
-Ազգային անվտանգության խորհրդի աշխատակազմում մշակում ենք ՀՀ կրոնական անվտանգության ապահովման նախագիծ, որը բարդագույն գործ է: Իրոք, աղանդավորական շարժումների գոյությունը ՀՀ-ում արդեն վտանգավոր չափերի է հասնում, մենք պետք է կարողանանք գտնել ճիշտ բանալին, որ և՛ միջազգային հանրությունը հասկանա մեր քայլերը, և՛ այդ քայլերը նպատակամետ լինեն: Մենք պատրաստ չենք աղանդավորական շարժումներին դիմակայելու, նրանք շատ ավելի կազմակերպված են, միջազգային օրենսդրական նորմերով պաշտպանված, փորձառու են, թիկունքում ունեն հզոր մայր կառույցներ և ֆինանսներ, բայց աշխարհում կա նաև աղանդների դեմ պայքարի փորձ, որն ուսումնասիրելով` այդ աշխատանքը ուզում ենք հասցնել ավարտին` գիտակցելով, թե ինչ մեծ նշանակություն ունի մեր ժողովրդի համար:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ