«ՄԵՐ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿԱՅՈՒՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՓՈՒԼ Է ՄՏԵԼ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ ԳԱԳԻԿ ՄԻՆԱՍՅԱՆԸ
-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում 2012 թ. պետական բյուջեի նախագիծը:
-Նախագիծը մի քանի տեսանկյուն կարելի է քննարկել: Նախ` այն գործընթացների, որ այսօր ընթանում են հարավային Եվրոպայում. երկրները, որոնք բավականաչափ ուշադրություն չեն դարձրել մակրոտնտեսական կայունության բաղկացուցիչներին, գնացել են խնդիրների լուծման` առանց հաշվի առնելու իրենց հնարավորությունները, այսօր բախվում են լուրջ խնդիրների:
-Ինչո՞ւ, տնտեսությունը չի ներում անուշադրությունը:
-Տնտեսությունը ռեալ օրգանիզմ է, ներելը գուցե ներում է, բայց համարժեք զոհողության դիմաց: Ճգնաժամի հաղթահարման հրամայականից ելնելով՝ մենք ստիպված էինք ունենալ բարձր դեֆիցիտ, դա անհրաժեշտ էր ճգնաժամային շրջանում մեր բոլոր սոցիալական ծրագրերը պահպանելու և տնտեսության մեջ ներդրումներ անելու համար: Այդ պատճառով մենք դիմեցինք մեծ վարկերի ներգրավման, և դեֆիցիտը կազմեց ՀՆԱ-ի 7,75 տոկոսը: Ակնհայտ է, որ այդպիսի բարձր դեֆիցիտ ունեցող երկիրը տևական ժամանակ կայուն զարգացում ունենալ չի կարող, և պետք էր հետևողականորեն նվազեցնել այն: Եթե անդրադառնանք դեֆիցիտի նվազեցման դինամիկային, կտեսնենք, որ վտանգավոր գոտուց հեռացել ենք` 2009-ին ունեցել ենք ՀՆԱ-ի մեջ 7,55 տոկոս դեֆիցիտ, 2010-ին` 5, 2011-ին 3,95, 2012-ի համար նախատեսվում է 3,1 տոկոս: Այսինքն` մեր մակրոտնտեսական կայունության հենասյուներից մեկը վերադառնում է հուսալի վիճակի: Այս տարվա պետական բյուջեով նախատեսված տնտեսական աճը և գնաճը մենք ապահովելու ենք: Հաջորդ տարվա համար ծրագրվել են 4,2 տոկոս տնտեսական աճ և 4,1 տոկոս գնաճ: Հավելենք, որ ինչպես ընթացիկ տարում, այնպես էլ հաջորդ տարվա համար նախատեսված է արտահանման աճի՝ ներմուծման աճից եռակի բարձր տեմպ: Փաստորեն, մենք վերադառնում ենք կայուն տնտեսական աճ բնութագրող ցուցանիշներին:
-Համաշխարհային տնտեսությունը վերուվարումների մեջ է ճգնաժամի երկրորդ ալիքից կամ երկրորդ ճգնաժամից, 2012 թ. բյուջեի նախագծով մեր տնտեսությունը պաշտպանվա՞ծ է այդ առումով:
-Այո, մեր տնտեսությունն ավելի դիվերսիֆիկացված է դարձել: Նախքան ճգնաժամը, շրջափակման պայմաններում բարձր տնտեսական աճի, աղքատության կտրուկ նվազեցման, աշխատատեղերի ստեղծման, սոցիալական խնդիրների լուծման բեռն իր վրա էր վերցրել շինարարության ոլորտը: 2008 թ. ՀՆԱ-ի մեջ շինարարությունը 35 տոկոս էր կազմում, միաժամանակ ոլորտի 60 տոկոսը բնակարանային շինարարությունն էր, որը մեծ մասամբ պայմանավորված էր արտաքին տրանսֆերտներով, և երբ տրանսֆերտները կտրուկ պակասեցին, շինարարությունը կտրուկ նվազեց՝ էապես պայմանավորելով ՀՆԱ-ի անկումը: Այսօր 2008 թ. համեմատությամբ իրավիճակն այլ է. շինարարությունը ՀՆԱ-ի մեջ 35-ի փոխարեն 25 տոկոսն է կազմում, միաժամանակ ոլորտում ավելացել են տնտեսության ճյուղերը սպասարկող բաժինները, մասնավորապես՝ էներգետիկայի, ջրամատակարարման ենթակառուցվածքների, ճանապարհների շինարարության: ՀՆԱ-ում 5 տոկոսով ավելացել են ծառայությունների, 3 տոկոսով` արդյունաբերության և 2 տոկոսով` գյուղատնտեսության բաժինները: Հատկապես ուրախալի է արդյունաբերության ոլորտի առաջանցիկ աճը. 11,5 տոկոս՝ այս տարի, և 7,5 տոկոս՝ 2012 թվականին:
-Այդ ամենը շատ կարևոր է, բայց շարքային քաղաքացուն առանձնապես չեն հետաքրքրում դիվերսիֆիկացիայի մակարդակն ու մակրոտնտեսական ցուցանիշները, նրան հետաքրքրում է իր կենսամակարդակը: Կենսամակարդակի բարելավման, աշխատատեղերի ստեղծման, գնաճի կանխման առումով բյուջեի նախագիծն ի՞նչ է նախատեսում:
-Որպեսզի լավ հասկանանք, թե 2012-ի բյուջեի նախագծման ինչ մեկնարկային պայմաններ ունենք, պիտի երկու փաստ հաշվի առնենք. երբ նվազեցնում ենք դեֆիցիտը, նույն չափով նվազում է բյուջեի ծախսային մասը, և երկրորդ՝ եկող տարի էապես նվազելու են պաշտոնական դրամաշնորհներից մուտքերը: Այս երկու պատճառներով 2012 թվականին՝ 2011 թվականի համեմատ մեր ծախսերը պիտի պակասեին 57 միլիարդ դրամով: Սա էական գումար է: Առաջ է գալիս նախ ընթացիկ տարվա ծախսային մասը պահպանելու, ապա նաև նոր հատկացումների համար (սոցիալական և այլ հրատապ խնդիրներ) անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցներ գտնելու խնդիրը: Այդ ճանապարհը, բնականաբար, հարկային եկամուտների ավելացումն է: Ընթացիկ տարվա համեմատությամբ հարկային եկամուտները եկող տարի ավելանում են 101 միլիարդ դրամով: Արդյունքում 2012-ի բյուջեի ծախսային մասն ընթացիկ տարվա նկատմամբ ավելանում է 41,5 միլիարդով:
-Հենց 101 միլիարդը որտեղի՞ց գտանք:
-Երեք բաժիններից առաջինը եկող տարվա տնտեսական աճով պայմանավորված՝ շուրջ 62-63 միլիարդ դրամով հարկային եկամուտների ավելացումն է, երկրորդը` հարկային օրենսդրության փոփոխություններով պայմանավորված՝ շուրջ 12-13 միլիարդ դրամով ավելացումը, մնացած մասը կապահովվի հարկային վարչարարության կատարելագործման շնորհիվ:
-Ո՞ր ոլորտում են ծախսվելու այդ գումարները:
-10 տոկոսով ավելացվում են նպաստները և թոշակները, որը շուրջ 19 միլիարդ դրամ է, և 18 միլիարդ դրամ հատկացվում է սոցիալական փաթեթին:
-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում սոցիալական փաթեթը:
-Առաջին անգամ իրականացվող սոցիալական ծրագիր է, պետական բյուջեում պետական ծառայողներին հատկացված աշխատավարձի ֆոնդը շուրջ 180 միլիարդ է, սոցիալական փաթեթը` 18 միլիարդ: Այդ գումարն ուղղվելու է պետական ծառայողների սոցիալական խնդիրների լուծմանը: Ըստ նախնական հաշվարկների` յուրաքանչյուր շահառու, անկախ իր աշխատավարձի չափից, կստանա շուրջ 120000 դրամի սոցիալական փաթեթ: Օրինակ՝ 40000 դրամ աշխատավարձ ստացող պետական ծառայողի համար այդ փաթեթը երեք աշխատավարձի գումար կկազմի, իսկ 360000 դրամ աշխատավարձ ստացողի համար կկազմի մեկ երրորդը: Եթե այդ գումարները իբրև աշխատավարձի բարձրացում տրվեին, ապա շահառուները հարկման հետևանքով առնվազն 25 տոկոսով պակաս գումար կստանային, իսկ օժանդակությունը տրամադրվելու է առանց հարկման: Այսպիսով՝ փաթեթն ուղղված է սոցիալական ավելի խոցելի հատվածի շահերի ավելի մեծ պաշտպանվածությանը: Փաթեթում ընտրված ոլորտները նաև խրախուսելու են տնտեսական աճը և զարգացումը` հիպոթեքային, առողջապահական, կրթական, Հայաստանում և Լեռնային Ղարաբաղում հանգստի կազմակերպման:
-2012-ի բյուջեի անունը դարձյա՞լ սոցիալական է:
-Ինչպես արդեն նշեցի՝ եկող տարի բյուջեի ծախսային մասի ավելացման առյուծի բաժինը ուղղվելու է սոցիալական խնդիրների լուծմանը, և վստահաբար կարելի է ասել, որ 2012-ի բյուջեի նախագիծն ունի սոցիալական ուղղվածություն:
-Դեռ ինչքա՞ն պետական բյուջեն պետք է ուղղվի սոցիալական հարցերի լուծմանը, ժամանակը չէ՞, որ բյուջեն այլ կառուցվածք ունենա, բավարար ռեսուրսներ չունե՞նք զարգացման բյուջեի մասին մտածելու համար:
-Բոլոր խնդիրների լուծումը պայմանավորված է կայուն տնտեսական աճով: Մենք եկող տարվա համար ունենք կայուն տնտեսական աճ ապահովելու բավականին լավ հնարավորություններ. դեֆիցիտի և գնաճի ցածր մակարդակ, տնտեսության դիվերսիֆիկացիայի ավելի բարձր մակարդակ, ներմուծման աճի նկատմամբ արտահանման աճի ավելի բարձր մակարդակ և 4,2 տոկոս տնտեսական աճ: Այս ամենը վկայում է, որ մեր տնտեսությունը կայուն զարգացման փուլ է մտել աննախադեպ ճգնաժամից հետո:
-Կենսաթոշակների և նպաստների 10 տոկոս աճը բավարա՞ր է, որ մարդիկ իրենց ապրուստն ապահովեն:
-Իհարկե, ես չեմ ասում, որ այն թոշակներն ու նպաստները, որ եկող տարի կստանան մեր ամենաանապահով խավի ներկայացուցիչները, կբավարարեն իրենց խնդիրների լուծմանը, նրանց վիճակն ավելի վատ չի լինի, քան այս տարի: Ե՛վ նպաստառուները, և՛ կենսաթոշակառուները 10 տոկոսի հավելում կունենան, մինչդեռ գնաճը շուրջ 2 անգամ պակաս կլինի:
-2012-ը նախընտրական է, դա բյուջեի վրա չի՞ ազդել:
-Կա ավելի կարևոր խնդիր` կայուն տնտեսական աճ ապահովող մակրոտնտեսական կայունություն. մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ ավելի մեծ ծախսեր, երբ չունենք համապատասխան մուտքեր, չենք կարող դեֆիցիտի մեծացում թույլ տալ: Հարավային Եվրոպայում ընթացող գործընթացներն ասածիս լավագույն ապացույցն են: Ես կարծում եմ, որ նախընտրական տարվա մեր կարգախոսը կարող է լինել` «Կայուն տնտեսական զարգացումը վերադառնում է Հայաստան»:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ