Անհատի կուլտի առաջացման առաջին պայմանը մարդկանց ստրկամտությունն է։ Հենց ստրկամտությունը, ոչ թե տգիտությունը, քանի որ անհատի կուլտը սարքվում է, առաջին հերթին, գրագետ ու գիտուն ստրկամիտներով։

Այս իշխանության արատավոր աշխարհայացքն ունի շատ հին արմատներ, որի անատոմիան հասկանալն այսօր չափազանց կարևոր է: Սկզբի համար ստիպված ենք խորանալ պարտության մեջ:

Մարդկանց հետ ուղիղ շփումը հսկայական ինֆորմացիա է տալիս, համ էլ՝ ինֆորմացիա փոխանցելու հնարավորություն։

Փաստորեն, միավորվելու բազմաթիվ կոչերը՝ գրավոր կամ բանավոր, անպատասխան մնացին։ Ուստի որոշեցի փորձել ամենակարճ և ուղիղ ճանապարհը, մաթեմատիկայի լեզվով ասած՝ համեմատության հնարքին դիմել։ Ուզում եմ համեմատել հինը և նորը՝ Բերձորի ճանապարհը և մեր հանճարեղ էպոսը։ Համեմատության համար ընտրել եմ էպոսի երկու համառոտ դրվագ։

Հայաստանը՝ Խրախճանքը, և Արցախը՝ Ժանտախտը, մեր հայկական երկու հակադիր իրականության անբաժանելի մասերն են։

Այն միտքը, որ որևէ լուրջ նպատակի հասնելու համար և՛ մարդիկ, և՛ կոնկրետ նպատակին հասնելու միջոցները պետք է լինեն բոլոր կողմերով կատարյալ, պարզապես թյուրիմացություն է։

Ամենադժվար բանը ներքին գնահատման և ճշմարտության կապը պարզելն ու ապահովելն է, հատկապես, երբ այս հարցը քննարկում ենք հանրության և ազգային ինքնության համատեքստում։ Այն մոտեցումը, որ որդեգրել ենք, իբր թե, «մասնագիտական խմբերի եզրակացություն» անվան տակ, ամենևին չի առնչվում ազատ ու անկախ մասնագիտական գնահատականին և մեր ինքնությանը։ Անհատական մակարդակում արված մեր եզրահանգումները մնում են խմբային շահերի դաշտում, տարերային են և անչափելի։

Անպայման դա անհրաժե՞շտ է: Էդ արմագեդոնը պե՞տք է:

Դատելով հրապարակային քննարկումներից, անձնական զրույցներից, մի չափազանց տխուր եզրակացության կարելի է հանգել: Շատերին պարզապես պետք են մարդիկ, ովքեր բոլորի մեղքը իրենց ուսերին կառնեն ու կզոհաբերվեն, ընդ որում, զոհաբերվելը պետք է լինի անդառնալի։

Մարդիկ զարգանում են, մենք՝ հետադիմում։ Այն դեպքում, երբ մեր ինքնության հիմնական բաղադրիչներից է զարգացումը։ Թե ինչո՛ւ է զարգացումը մեր հիմնական առանցքներից, երևում է մեր հեքիաթներից և էպոսից՝ ամեն ինչից ելք կա, և դա նոր համակարգն է։