Նորություններ » Նոր սառը պատերազմը վատ սցենար չէ

Նոր սառը պատերազմը վատ սցենար չէ

10.11.2019 | 11:50

Շվեյցարական Tages-Anzeiger-ին հարցազրույցում ամերիկացի պատմաբան, Ջոն Հոպկինսի ինստիտուտի պրոֆեսոր Մերի Սարոտեն բացատրում է՝ ինչ սխալներ է արել Արևմուտքը Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում Արևելյան ու Արևմտյան Գերմանիաների վերամիավորումից հետո: 1989-ի նոյեմբերի 9-ին Բեռլինի պատը քանդվեց: 1989-ին Գերմանիայում էր իբրև ՊԱԿ-ի գործակալ Վլադիմիր Պուտինը: Պատմաբանի կարծիքով՝ դա ներգործել է նրա այսօրվա քաղաքականության վրա: «Կա օպերացիոնալ կոդի տեսությունը, որ առաջադրել է ամերիկացի քաղաքագետ Ալեքսանդր Ջորջը: Այդ տեսության համաձայն՝ առաջնորդներն ունեն ներքին կողմնորոշում կամ օրենքներ, որ բնութագրվում են 20-30 տարեկաններում կուտակված փորձով: Երբ ավելի ուշ նրանք գալիս են իշխանության, օգտագործում են այդ համոզմունքները: Նրանք դառնում են մենթալ քարտ, որին համարժեք իրենց դրսևորում են քաղաքական գործիչները: Ես կարծում եմ, որ բաժանված Գերմանիայում ժողովրդական ապստամբության փորձը իր դրոշմը թողեց Պուտինի օպերացիոնալ կոդի վրա: Այս տեսությունը օգնում է բացատրել նրա հանդուրժողականության պակասը ժողովրդի ու իշխանության միջև տարաձայնությունների ցանկացած ձևի նկատմամբ: Դրեզդենում անցկացրած տարիներից հետո Պուտինը գիտի, որ ընդվզումները կարող են վերահսկողությունից դուրս գալ»՝ գտնում է Մերի Սարոտեն:

Ղրիմի անեքսիայից հետո Ռուսաստանի ու Արևմուտքի հարաբերությունների վատացման մասին պատմաբանն ասում է. «Պուտինը, ակնհայտորեն, մեծ դեր խաղաց Ռուսաստանի ու Արևմուտքի խորթացման մեջ, բայց կան և այլ կարևոր գործոններ, օրինակ, Ռուսաստանի ապադեմոկրատացումն ու կոռուպցիան: Արդեն Բորիս Ելցինի օրոք, որ կրակ բացեց Սպիտակ տան վրա, որտեղ ՌԴ կառավարությունն էր, ու պատերազմ սկսեց Չեչնիայում, Ռուսաստանի ու Արևմուտքի միջև տարածությունը մեծանում էր»: «Այսպես կոչված՝ գունավոր հեղափոխությունները (2003-ին՝ Վրաստանում, 2004-ին՝ Ուկրաինայում, 2005-ին՝ Ղրղզստանում) հարաբերությունները անդառնալիորեն փչացրին: Պուտինի տեսակետով՝ այդ ընդվզումները հրահրել էր Արևմուտքը: Նա հատկապես զայրացած էր բողոքներից Կիևում, որովհետև երբեք չի ընդունել, որ Ուկրաինան անջատվել է Ռուսաստանից: Վերջնական խզումը Ղրիմի անեքսիայի հետ կայացավ 2014-ին, որ ես համարում եմ սառը պատերազմից հետո ժամանակի ավարտ:Դա սահմանների բռնի փոփոխություն էր, որ անհամադրելի էր սառը պատերազմից հետո գոյություն ունեցող կոնսենսուսի հետ»՝ գտնում է Սարոտեն: Ի՞նչ սխալներ է արել Արևմուտքը Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում Բեռլինի պատի անկումից հետո: «Սառը պատերազմից հետո Եվրոպայի գլխավոր խնդիրն էր Ռուսաստանն ինտեգրել իբրև կառուցողական բաղադրիչ, այլ ոչ թե դիմադրող մրցակից: Թվում էր՝ որ այդպիսի հնարավորություն կարող է տալ ՆԱՏՕ-ի «Համագործակցություն հանուն խաղաղության» (Partnership for Peace, PfP) ծրագիրը: Մինչև 1994-ը ԱՄՆ-ը նախընտրում էր, որ նոր հնարավոր անդամները նախ անդամակցեն PfP-ին՝ իբրև փորձաշրջան, մինչև դառնան ՆԱՏՕ-ի լիարժեք անդամ: Հանրապետականների հաղթանակը ԱՄՆ միջանկյալ ընտրություններում PfP-ն զրկեց նշանակությունից կարևորագույն պահին:

Հանրապետականների պայմանագիրն ամերիկացիների հետ պահանջում էր ՆԱՏՕ-ի լիարժեք ընդլայնում: Քլինթոնի կառավարությունը դա իրականացրեց: Բայց գործընկերության զարգացման համար ավելի շատ ժամանակ էր պետք, որը պետք է փոխարիներ ՆԱՏՕ-ի ընդլայնմանը և նպաստեր, որ Ռուսաստանը ավելի լավ ընկալի այդ գործընթացը»:
«Որ սառը պատերազմի տարիների սպառազինության վերահսկողության պայմանագրերը այլևս չկան, ողբերգություն է»՝ գտնում է պատմաբանը: Միջին հեռահարության հրթիռների օգտագործումը նորից հնարավոր է, ու դա աղետ է: «Մենք որոշակիորեն նոր կոնֆլիկտների փուլում ենք: Ռուսաստանը փոխում է սահմանները, ուժ կիրառելով և կիբեռհարձակումներ է գործում Եվրոպայի ու ԱՄՆ-ի վրա: Վաշինգտոնի քաղաքական իստեբլիշմենտը նորից ի դեմս Մոսկվայի մեծ հակառակորդի է տեսնում: Այդ պատճառով ստեղծվում է սառը պատերազմի նոր ձև՝ թեկուզ և առանց նախորդ վարկածի գաղափարախոսական բաղադրիչի, որ կարևոր տարբերություն է: Առաջին հայացքից՝ դա տրագիկ է, սակայն իրականում նոր սառը պատերազմը վատ սցենար չէ և ավելի բարենպաստ ու ընդունելի է մյուս սցենարներից: Մենք չպետք է թերագնահատենք սառը պատերազմի ձեռքբերումները: Համաշխարհային սառը պատերազմից վատը կա՝ համաշխարհային տաք պատերազմը: Ցավոք, Վաշինգտոնն ու Մոսկվան, միասին, թե առանձին-առանձին, քանդել են անցյալի անվտանգության արգելքները: Բայց մեզ հիմա պետք են նոր համաձայնագրեր: Դռները նորից բացելու այլընտրանք չկա մանրակրկիտ ու երկարատև գործընթացին»՝ գտնում է պատմաբանը:
Քրիստոֆ Մյունգեր, Tages-Anzeiger

Հ.Գ. Իհարկե՝ նոր սառը պատերազմը վատ սցենար չէ նոր տաք պատերազմի համեմատությամբ, բայց կա և այլ տարբերակ՝ պարզապես 0 կետից սկսելը՝ անցյալի դրականն ու բացասականը մի կողմ թողնելով: Միջուկային անվտանգության ցանկացած համաձայնագիր այլևս շատ ավելի բարդ է կնքել՝ Դոնալդ Թրամփի հնարավոր երկրորդ ժամկետի պարագայում: Նա պրոֆեսիոնալ պայմանավորվածություններ խախտող է, իսկ որևէ միջուկային համաձայնագիր առանց ԱՄՆ-ի չի ապահովի մյուս երկրների անվտանգությունը: Բացի՝ այդ՝ ՆԱՏՕ-ի 70-ամյակի նախօրեին շատ լուրջ բանավեճեր են սկսվել ՆԱՏՕ-ի նոր դերի ու նշանակության մասին՝ արդեն Թուրքիայի պատճառով:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Դիտվել է՝ 3713