Ոսկե ձկնիկը ակվարիումից դուրս լողաց

Հանրաքվեն կայացավ: Սահմանադրական բարեփոխումներն ընդունված են: Հայաստանում հայտարարվում է համատարած երջանկացման դժվար, աշխատանքային գործընթաց: Քանի դեռ բոլորս անպարագիծ երջանիկ չենք, հպանցիկ հետահայաց է պետք անցյալին, որ տևելու է մինչև 2018-ը, երբ կավարտվեն գործող նախագահի լիազորությունները, և նա հպարտ կհեռանա՝ իբրև վերջինը համաժողովրդական ընտրությամբ Բաղրամյան 26 մտնողներից: Մի հիշեցում՝ խորհրդարանական ընտրությունները 2017-ին և 2017-ի մայիսը, որ ակնհայտորեն անցնելու է գործող նախագահի կազմած ընտրացուցակներով, ինքնըստինքյան վերածվելու են խորհրդարանանախագահական ընտրությունների, ու հետընտրական լարվածությունից խուսափելը չի ստացվելու նույնքան ինքնըստինքյան: 2014-ին ով ինչ գիտեր-չգիտեր, բոլորս գիտեինք, որ 2015-ը Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցն է և լինելու է տարվա գլխավոր իրադարձությունը, որ ապրիլի 24-ով սկսվել, առավել ևս, ավարտվել չի կարող: Բայց բոլորով վրիպեցինք՝ 100-րդ տարելիցը՝ 100-րդ տարելից, քաղաքական տարին սկսվեց փետրվարի 12-ին, ժամը 20-ից ու ավարտվեց դեկտեմբերի 6-ին, ժամը 20-ին: Քաղաքական դաշտի տրամաբանական վերադասավորումը ազդարարելուն զուգահեռ՝ 2015-ի փետրվարի 12-ին ՀՀ և ՀՀԿ նախագահ Սերժ Սարգսյանն ասաց, որ սահմանադրական բարեփոխումների գործընթացը իր հունով գնում է: Քչերն ուշադրություն դարձրին նրա խոսքի այդ հատվածին, օրվա մեջ առավել կարևոր համարվեց ընթացիկը՝ ԲՀԿ-ի տրանսֆորմացիան, որ խաղից հանում էր Հայաստանի առաջին ու երկրորդ նախագահներին: Մնացածը տեխնիկա էր՝ հանձնաժողովի նիստեր, քննարկումներ ու լուսաբանումներ, «այո»-ներ ու «ոչ»-եր, որ «այո»-ից ոչնչով չէին տարբերվում կամ խիստ սկզբունքային ու հիմնավորված էին: Եթե ունեինք «այո»-ի մեկ գույն, ունեցանք «ոչ»-ի երկու երանգ և բազում կիսատոներ: «Ոչ» ասողներ, որ Հայաստանի ներքին ու արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ սկզբունքային առարկություններ ունեն իշխանության վարած կուրսին, և «ոչ» ասողներ, որոնց տեսակետները իշխանության տեսակետներից ոչնչով չեն տարբերվում, պարզապես նրանք իրենց են տեսնում իշխանություն, իշխանությունը՝ ինքն իրեն: 2017-ի անխուսափելիությունն ավելի շոշափելի ու կարևոր էր բոլորի համար, քան պետական կառավարման մոդել փոխող հանրաքվեն: Հոկտեմբերի սկզբին ԱԺ-ն ընդունեց սահմանադրական բարեփոխումների նախագիծը: Նոյեմբերից դեկտեմբեր՝ քարոզչության մեկ ամիսը ցույց տվեց, որ քարոզչության ձևերը տարբեր էին, բայց երկու ճամբարներն էլ աշխատում էին նույն արդյունքի վրա: Եթե իշխանությունն ի սկզբանե ասում էր «այո» ու պնդում էր իր «այո»-ն՝ ամրագրելով վարչական անպարագիծ ռեսուրսներով, անսահմանափակ եթերով, ընդդիմությունն իր հրապարակային «ոչ»-ով միայն լեգիտիմացնում էր իշխանության «այո»-ն, բովանդակային քննարկումների մեջ չմտնելով, բայց իր բուռն ու անբովանդակ գործողություններով ստեղծում էր տեսակետների պայքարի, հետևաբար ժողովրդավարական մթնոլորտի տպավորություն: Որ ընդդիմությունն ընդամենը այդ խնդիրն էր լուծում և ստանձնել էր իր անփառունակ դերը սոսկ 2017-ի հեռանկարով, երևաց դեռ հանրաքվեից առաջ, երբ բուռն հայրենասիրական, աշխարհացունց ելույթներից հետո ընտրական հանձնաժողովներում, նույնքան բուռն ներկայության փոխարեն, հազիվ տեղերի կեսը լրացրեց, իսկ հետո ստորագրեց արձանագրությունները: Որ ժողովուրդն այս անգամ նույնքան բուռն նրանց հավատալու ցանկություն չուներ, վկայեցին «Նոր Հայաստանի» ու ՀԱԿ-ի հանրահավաքները:

Եվ խնդիրն այն չէ, որ խոսքը հանրաքվեին է վերաբերում, իսկ հանրաքվեն ընտրությունից տարբերվել է միշտ: Մասնակցության ընդամենը 51 %-ն էլ վկայեց, որ ժողովուրդը ոչ իշխանությանն է հավատում, ոչ ընդդիմությանը: Թե ինչպես ձևավորվեց այդ 51 %-ը, հարցի երկրորդ կողմն է: Եվ ինչպես ձևավորվեց 51 %-ի 63 % «այո»-ն ու 32 % «ոչ»-ը, մեծ գաղտնիք չէ: «Այո»-ն ստեղծվել է կրկնաքվեարկությամբ լրացուցիչ ցուցակներով՝ ինքնության քարտերով ու բացակա ընտրողների հաշվին: Ընտրահանձնաժողովներում ընդդիմության ներկայացուցիչների մեծ մասը համագործակցել է իշխանության հետ: Ինչպես է «ոչ»-ը ստեղծվել՝ հաշվեք նաև անվավեր քվեաթերթիկների թիվը՝ 53332:
Անցել է ընդամենը երկու օր, բայց այս ամենը թվում է արդեն վաղուց անցած, լավ հայտնի ու կիսամոռացված պատմություն, որին մասնակիցները վերաբերվում են խիստ ընտրովի՝ յուրաքանչյուրը հիշում է իր ցանկացածը և ժխտում մյուս կողմի հիշողությունները: Սա էլ է լավ հայտնի պատմություն:
Այնուամենայնիվ, Սահմանադրության 113-րդ հոդվածով «հանրաքվեի դրված նախագիծը համարվում է ընդունված, եթե կողմ է քվեարկել քվեարկության մասնակիցների կեսից ավելին, բայց ոչ պակաս, քան ընտրական ցուցակներում ընդգրկված քաղաքացիների մեկ քառորդը»։ Նախնական տվյալներով՝ «այո» է քվեարկել ընտրողների 32,17, «ոչ»՝ 16,42 %-ը։ Դեկտեմբերի 6-ին հանրաքվեին մասնակցեց ընտրողների 51 %-ը: Սա խորապես համեստ ցուցանիշ էր իշխանության համար, որն ընդամենը իրավականորեն կայացած է դարձնում հանրաքվեն: Ավելին պետք էլ չէր, որովհետև իրականում իշխանության բացարձակ հաղթանակն էր՝ իրական դիմադրության բացակայության պայմաններում: 2013-ին առաջին անգամ հայտարարվեց սահմանադրական փոփոխությունների մասին, անցել է ընդամենը երկու տարի, ընդ որում, բուն փոփոխությունները հայտնի դարձան միայն այս տարվա սեպտեմբերին: Փաստորեն, Հովիկ Աբրահամյանը իզուր էր տրտնջում, թե կախարդական փայտիկ չունի. եթե իբրև վարչապետ չունի, իբրև ՀՀԿ-ի շտաբի պետ՝ ունի: Լավ էլ կախարդում է:
Երբ դեկտեմբերի 4-ին իր հեռուստահարցազրույցում ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը օդում կախեց իր քաղաքական կարիերայի հետագան, նա անկեղծ էր: Քաղաքականության մեջ անցած կյանքի փորձը նրան սովորեցրել է երկարաժամկետ ծրագրերը իրականացնել կարճաժամկետ քայլերով՝ իրար հետևից, առանց վաղօրոք անոնսելու: Անկեղծ էր ոչ միայն քաղաքական կենսափորձի թելադրանքով: Կան պայմանավորվածություններ, որոնց կատարման հավանականությունն ու անհավանականությունը ժամանակի մեջ են պարզվում: Ինքն իրեն հարգող որևէ քաղաքական գործիչ, առավել ևս` պետության նախագահ, 2-3 տարի առաջ չի ասի՝ ինչ է անելու հետո, բայց պարտավոր է ասել, թե ինչ է լինելու պետության հետ, պարտավոր է զարգացման հեռանկար ծրագրել: Ինչո՞ւ Սերժ Սարգսյանը ոչ հաստատեց, ոչ հերքեց, որ պաշտոնավարման ժամկետից հետո կարող է նախագահ կամ վարչապետ դառնալ, թեմա, որին նվիրվեց հարցազրույցից մինչև հանրաքվե ամբողջ քաղաքական ու կուլիսային ժամանակը՝ հարուցելով գուշակությունների հորձանք ու նոր նրբերանգներ հաղորդելով հանրաքվեին: Լուծում էր մեկ հիմնական ու խիստ գործնական խնդիր: Նրա խոսքի անմիջական հասցեատերը թիմն էր, քաղաքական էլիտան, որին հանրաքվեից առաջ պետք էր վերստին հիշեցնել՝ ով է նախագահը և մինչև երբ, ուստի պատնեշել նրանց բնական ու արդեն ավանդական դարձած որոնումները: Հաջորդ տիրոջ: Սերժ Սարգսյանն ասաց, որ ինքը որքան նախորդ, նույնքան հաջորդ կարող է լինել, ինչը սառը ցնցուղ էր ողջ իշխանական բուրգում: Իհարկե, նրանք գիտեն, որ ՀՀԿ նախագահությունից Սերժ Սարգսյանը հրաժարական չի տալու, որ հերթական համագումարում նորից նրան ընտրելու են նախագահ: Նա կարող է վարչապետ չլինել, երբ կառավարությունն ամբողջովին կախված է խորհրդարանից, երբ ԱԺ նախագահը շատ կարևոր դեմք է դառնում: Իսկ երբ ԱԺ կայուն մեծամասնությունը կազմում է ՀՀԿ-ն, իսկ ՀՀԿ նախագահը Սերժ Սարգսյանն է, ԱԺ նախագահը ևս նրան է նայելու որոշումներ ընդունելիս: Բայց նաև Սերժ Սարգսյանը գիտի, որ Հայաստանում՝ ոնց Հայաստանում, միայն պաշտոնն է որոշում՝ ով ես ու ինչ կարող ես անել՝ առաջին երիտասարդ թոշակառուն աչքի առաջ է, չէ՞, բավական է ոչ միայն սեփական խաղի, այլև հակախաղից պաշտպանվելու փորձ կուտակելու համար: Ապահովության բազմակի երաշխիքներ են պետք, պետք է բացառել որևէ դիմադրություն ու դիմադրության ցանկություն: Իսկ նախագահի երեք թեկնածուների թեզը քաղաքական դետեկտիվի ժանրից էր: Պատկերացնո՞ւմ եք այդ երեք անհայտների (իսկ Հայաստանը փոքր երկիր է` մեծ գաղտնիքներ ու անհայտներ ունենալու համար) փոխհարաբերությունները միմյանց հետ և հարաբերությունը գործող նախագահի հետ: Հրաշալի քառյակ-եռյակների սկիզբն ու վերջը լավ գիտեն նրանք, ովքեր հայտնվում են վերջում ու ավարտում պատմությունը:
Ինչո՞ւ թողած պատմական՝ կառավարման մոդել փոխած հանրաքվեն, հանրաքվեի ընթացքը, ընտրակեղծիքներն ու ընտրախախտումները, Ազատության հրապարակի «ապստամբներին», վերջին հաշվով, հետընտրական իրադարձությունները Սերժ Սարգսյանի հարցազրույցն եմ հիշել: Պարզ պատճառով: Հանրաքվեն անցյալ է, իսկ հարցազրույցը նախանշում էր ապագան, և «ակադեմիկոսների» մեր հանրությանը ուրվագծում էր, թե ապագան ինչ արագությամբ ու ինչ կանգառներով է գալու: Արդեն իսկ ակնհայտ է, որ իշխանությունը Հայաստանում մինչև 2017-ը կարող է հանգիստ զբաղվել սեփական շարքերի զտումներով ու վերադասավորումով` ըստ քաղաքական քաշի: Նույնքան և ավելի ակնհայտ է, որ ժողովրդի խնդիրները մեկով էլ ավելացան՝ ընդդիմություն ստեղծել: Իր ընդդիմությունը՝ չկառավարվող ու չդավաճանող, չմոլորվող ու չմոլորեցնող: Այս հանրաքվեն քաղաքական ասպարեզում պարզապես զրոյացրեց իրենց ընդդիմություն համարող ու հայտարարողներին: Չի կարելի անդառնալիորեն խրվել-մնալ սեփական պատրանքների մեջ, չի կարելի այդքան ոչնչացնել «ընդդիմություն» հասկացությունը. ձմռան կեսին հրապարակում գիշերելով, փողոցներում գնալ-գալով, իրականությունից կտրված ելույթներ ունենալով շարժում չեն ստեղծում: Ինքնարտահայտման ավելի տպավորիչ ու առողջության համար նվազ վտանգավոր ձևեր կան: Եթե պիտի գնաս-գաս ու մտածես գործող նախագահի անվան «Հայոց պատմության մեջ հիշատակման մասին», գնա տուն ու քնիր։ Սերժ Սարգսյանը հրաժարական չտվեց 2008-ին, 2013-ին, 2015-ին ո՛չ հիմք ունի, ո՛չ ցանկություն: Դռները կբացեն, կփակեն, կհանեն, թե կջարդեն, Նոր Հայաստանը չի գալու՝ այս բերողները պիտի գնան, որ գա:
Իսկ հիմա ընդամենը ոսկե ձկնիկը դուրս լողաց ակվարիումից։ Նա սկսում է կատարել հաղթողների ցանկությունները:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. ՈՒ ի՞նչ անել: Հանրաքվեն հայելի էր, որ բացահայտ շարեց իշխանության, խորհրդարանական ընդդիմության ու ժողովրդի խնդիրները: Իշխանությունը հիմա պարտավոր է.
1. Հնարավորինս արագ մոռացնել հանրաքեն ու մտածել տնտեսական վիճակի մասին:
2. Հնարավորինս նվազագույնի հասցնել պետական կառավարման մոդելի բացասական հետևանքները պետության վրա:
3. Մտածել անվտանգության ապահովման մասին՝ իրականում, ոչ ցուցադրական ելույթներով:
Խորհրդարանական ընդդիմությունը, որ «ոչ» էր խաղում, այսուհետ պարտավոր է.
1-2-3. Հնարավորինս անվնաս հեռանալ:
Ժողովուրդը, որ հավաքական մեծամասնության մեջ անտարբեր էր ու բացասական էր վերաբերվում հանրաքվեով իրեն առաջադրվող խնդրին, բայց նորից «գնաց» ու «հաղթեց», պարտավոր է.
1. Մինչև խորհրդարանական ընտրությունները ձևավորել իրական ընդդիմություն:
2. Վերագնահատել պետության ինքնապահպանման և սեփական ինքնապահպանման հարաբերակցությունը՝ հօգուտ մշտական կայուն եկամտի՝ մերժելով մեկանգամյա փոքր վճարը:
3. Չհեռանալ երկրից՝ երկրում լուծել սեփական ու պետական հարցերը:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ