Վաշինգտոնը պետք է փրկի Էրդողանին աղետից

Թուրքիան իր վերահսկողության տակ է վերցրել Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Աֆրինը: Ինչու՞ պիտի ԱՄՆ-ը անհանգստանա: 150 000 մարդ այդ շրջանից տեղափոխվեց: Որոշ գնահատականներով` 2018-ի հունվարին սկսված ագրեսիայի հետևանքով, որ անվանվեց «Ձիթենու ճյուղ» ռազմարշավ, զոհվել է 204 խաղաղ բնակիչ: Հաշվի առնելով, որ համանման պատերազմական սարսափներ կային Արևմտյան Գուտայում ու Եմենում, լիովին հասկանալի է` ինչու՞ ԶԼՄ-ները բավարար ուշադրություն չդարձրին Աֆրինի ողբերգությանը` գրում է Սանդիպ Գոպալանը The Hill-ում: Աֆրինի իրավիճակը չի կարելի անտեսել մի քանի պատճառներով: Նախ` Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը ոգևորված համեմատաբար արագ հաջողությամբ Աֆրինում` հայտարարեց հետագայում էլ ագրեսիվ քաղաքականություն վարելու մտադրությունը: Նա խոսում էր Իրաքում ռազմական գործողությունների և Սիրիա հետագա ներխուժումների մասին: Այդ սցենարը տարածաշրջանային աղետի սկիզբ կդնի: Աշխարհին պետք չէ ևս մեկ բռնակալ, որ մերժում է միջազգային իրավունքի նորմերը: Էրդողանին պատասխանատվության ենթարկելու ԱՄՆ-ի անընդունակությունը Վաշինգտոնին դարձնում է հետագա անօրինական գործողությունների մասնակից, որ անկասկած աղետալից հետևանքներ կունենան: Չնայած իրավունքի նորմերի բացահայտ խախտումներին, միջազգային հանրությունը, եզակի բացառություններով, իր մեծամասնությամբ գերադասեց լռել: Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը դատապարտեց Թուրքիային. «Թուրքիայի օրինական շահերը անվտանգության ոլորտում չեն կարող արդարացնել այն, ինչ կատարվեց Աֆրինում` հազարավոր խաղաղ բնակիչներ ենթարկվեցին հետապնդումների, սպանվեցին կամ հարկադրված էին փրկվել փախուստով: Մենք դա վճռականորեն դատապարտում ենք»: Ցավոք, ոչ ԵՄ-ն, ոչ մյուս միջազգային մեծ խաղացողները Թուրքիայի գործողությունները չդատապարտեցին:

Երկրորդ` Էրդողանի գործողությունները քողարկում է Ռուսաստանը: Պատճառները հասկանալի են: Թուրքիան, ավելի շուտ զինվորիկ է ռուսական խաղում: Մոսկվան խաղում է թուրքական հպարտությունը և Օսմանյան կայսրության նախկին փառքը վերականգնելու Էրդողանի ձգտումների վրա: Եթե Թուրքիան շարունակի իր ճանապարհը, կարող է կոնֆլիկտի մեջ մտնել ԱՄՆ-ի հետ, որ աջակցում է սիրիական Մանբիջում տեղակայված քրդական խմբավորումներին: Ռուսաստանը, հավանաբար, հույս ունի, որ կոնֆլիկտի դեպքում Թուրքիան կհեռանա ՆԱՏՕ-ից ու կընկնի իր ազդեցության տակ ամբողջությամբ: Վաշինգտոնը պետք է ստիպի Թուրքիային հրաժարվել սխալ ընթացքից` օգտագործելով նրա կախվածությունը արևմտյան օգնությունից (Թուրքիան պետք է ԵՄ-ից ստանա 5,4 միլիարդ դոլար 2014−2020-ին) և մատնանշելով, որ ընտրված ճանապարհը կարող է օրենքից դուրս լինել:

Երրորդ` Թուրքիային` ՆԱՏՕ-ի դաշնակցին, չի կարելի թույլ տալ օրինակ վերցնել խաբեբա վարչակարգերից` ինչպես Ռուսաստանն ու Սիրիան: Human Rights Watch-ը և Amnesty International-ը արձանագրել են քաղաքացիական անձանց սպանության բազմաթիվ դեպքեր և միջազգային մարդասիրական իրավունքի խախտումներ: Թուրքիայի զինված ուժերը մեղադրվեցին քաղաքացիական անձանց դեմ անմարդկային գործողությունների մեջ: Բացի այդ` Թուրքիայի ագրեսիան Սիրիայում խախտում է միջազգային իրավունքը: Ահաբեկչության դեմ ինքնապաշտպանության անհրաժեշտության մասին Անկարայի պնդումները Թուրքիային քիչ օգուտներ կտան: Հնարավոր սպառնալիքներից զգուշանալը բավարար չէ այլ պետության տարածքում ուժ կիրառելու համար: Միջազգային իրավունքի շրջանակներում փաստարկը, որ YPG-ի ինքնապաշտպանության ջոկատների քուրդ մարտիկները ահաբեկիչներ են և օգտագործում են Սիրիայի տարածքը Թուրքիայի վրա հարձակվելու համար, ուժի կիրառման իրավունք չի տալիս: Եթե այլ երկրներ այդ փաստարկն օգտագործեին, դա կհանգեցներ պետական ինքնիշխանության խախտման և ագրեսիայի: Քրդերը ԱՄՆ-ի հետ կռվել են ԻՊ-ի դեմ, նրանց չի կարելի հանձնել Թուրքիայի հոշոտմանը: Քրդերին ԱՄՆ-ի դավաճանելը կհանգեցնի տարածաշրջանում ևս մեկ թշնամի ստանալուն, որտեղ այնքան էլ շատ չեն բարեկամները: Թուրքիային պետք է հեռացնել անդունդի եզրից, որովհետև կարող է վերածվել ևս մեկ չկայացած պետության, որ ղեկավարում է ազգային փառքի վերականգնման մոլորություններով տարված ուժեղ մարդը: Թուրքիան ունի ուշադրություն պահանջող անհետաձգելի խնդիրներ` բնակչության 21 %-ն ապրում է աղքատության շեմից վատ, գործազրկությունը 11%-ից բարձր է: Էրդողանը գործ ունի 4 միլիոն փախստականների հետ: ԱՄՆ-ը ընտրություն չունի` պետք է գործել:
Սանդիպ ԳՈՊԱԼԱՆ, The Hill

Հ.Գ. Վառնայում Թուրքիա-ԵՄ հանդիպումից հետո Եվրոպայի խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկը հայտարարեց, որ տարաձայնությունները շատ են՝ Թուրքիայում մարդու իրավունքների պաշտպանությունից մինչև թուրքական բանակի ներխուժում Սիրիա: «Եթե հարցնում եք, թե մենք կարողացե՞լ ենք ինչ-ինչ լուծումներ կամ փոխզիջումներ գտնել, կպատասխանեմ՝ ոչ: Ես բարձրաձայնել եմ մեր բոլոր մտահոգությունները, իսկ այդ ցանկը բավական երկար է՝ Թուրքիայում օրենքի գերիշխանության ու խոսքի ազատության վիճակը, Թուրքիայի հարաբերությունները ԵՄ երկրների հետ, իրավիճակը Սիրիայում: Մենք համաձայնեցինք, որ պետք է շարունակենք երկխոսությունը՝ չնայած դժվարին հանգամանքներին, խնդիրներին ու որոշ հարցերում շահերի ու տեսակետների անհամապատասխանությանը»` ասաց Տուսկը. «Մեր դիրքորոշումը հստակ է՝ ԵՄ-ի և Թուրքիայի հարաբերություններում, այդ թվում՝ անդամակցության շուրջ բանակցություններում բարելավում կլինի, երբ Թուրքիան առաջընթաց արձանագրի մեզ մտահոգող հարցերում»: Էրդողանն ուզում էր լավատես լինել. «Հուսով եմ, որ մենք անցյալում ենք թողել դժվարին հարաբերությունների փուլը և արդեն առաջին քայլն ենք արել վստահությունն ամրապնդելու ուղղությամբ»:

Բայց նա պնդում էր, որ Թուրքիան ժողովրդավարական երկիր է և պաշտպանում է մարդու իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները: Այսինքն` ամեն ինչ մնում է նույնը` Թուրքիան ունի իր պատկերացումները, Եվրոպան իր արժեքները, ԱՄՆ-ն ու Ռուսաստանը իրենց շահերը, որ հակասում են միմյանց:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ