Ժողովրդավարությունները դարձել են ճակատամարտի վայր, որտեղ բոլորն օգտագործում են բոլոր միջոցները, որ վար իջեցնեն վերևում գտնվողին

Նախագահական ընտրությունները Վլադիմիր Պուտինի համար վերածվեցին վստահության հանրաքվեի, նա ընտրվեց 76 % ձայներով: Նրա համար թունավորումների, տրոլների ու դոպինգների բոլոր պատմությունները հիմարություններ են: Նա ասում է, որ թքած ունի այդ ամենի վրա ու ժպտում է իր տագնապ սփռող ժպիտով: Նրա նախորդ Բորիս Ելցինը` հետխորհրդային Ռուսաստանի առաջին նախագահը, պատմություն մտավ իբրև կոռումպացված հարբեցող: Պուտինը 18 տարում դարձավ «Մեծ Ռուսաստանի» մունետիկը: «Մենք ձեզ հետ հաղթող ժողովուրդ ենք: Դա մեր գեների մեջ է»` ասում էր նա 2012-ի փետրվարին: Նա սիրում է ի ցույց դնել իր ֆիզիկական ուժը` միայն տաբատով սուրում է նժույգով, լողում է սառցաջրում, Սև ծովի հատակից սափոր է հանում, Սիբիրում ճախրում է կռունկների երամի հետ: Սպորտին ու սեփական մարմնին այդ հետաքրքրությունը պիոներական մանկությունից է գալիս: Նրա մեջ մինչև այսօր ապրում են «նոր մարդու» հետքերը: Պետդումայում 2005-ի ապրիլին Պուտինը պաշտոնապես հայտարարեց, որ ԽՍՀՄ-ի փլուզումը 20-րդ դարի «խոշորագույն աշխարհաքաղաքական աղետն» էր ու ողբերգություն ժողովրդի համար: Հին ժողովրդավարությունները, նաև մոսկովյան ու պիտերյան էլիտան միայն ծիծաղեցին: Ի՞նչ անճաշակություն: Նա ի՞նչ է` չի՞ հասկացել, որ «պատմության ավարտն» է եկել` ինչպես հայտարարեց ժողովրդավարության ու ազատականության հաղթանակին վստահ Ֆրենսիս Ֆուկույաման: Պարտվածները հեռանում են:

Կարմիր կայսրության փլուզումից հետո ռուսական ՀՆԱ-ն 1991-1996-ին երկու անգամ կրճատվեց, իսկ 1998-ի ֆինանսական ճգնաժամը երկիրը հատակ գլորեց: Քանի դեռ օլիգարխների առաջին սերունդը, օգտվելով ավերից` երկրից կողոպտում էր արդյունաբերական հզորությունը (հաճախ` արտասահմանյան աջակցությամբ) նրանց գնի 1/10-րդ մասով, այգիներում թափառում էին ցնցոտիներով երիտասարդներ: Տների պատշգամբներում կարտոֆիլ էին աճեցնում, «ուղեղների» զանգվածային արտահոսք էր, իսկ հարուստները զվարճանում էին երկարոտն գեղեցկուհինների հետ մաֆիայի գիշերային ակումբներում, որոնցից ամենահայտնին այն ժամանակ կոչվում էր «Տիտանիկ»: Խորհրդանշական էր: Երբ Պուտինը եկավ իշխանության 1999-ին իբրև վարչապետ, իրավիճակը համարյա չփոխվեց: 2000-ին նա դարձավ նախագահ: Ի՞նչ կարող էր նա շտկել իր նախորդի համեմատ: Նավթի մեկ բարելն արժեր 20 դոլար և հույս չկար վերելքի վրա: 50 դոլարի բարելի գինը հասավ միայն 2005-ին: Այդ թռիչքը, որ բարձրացրեց ռուսաստանցիների կենսամակարդակը, ընդամենը մի քանի տարի տևեց: Եվ դա բավական չէ` բացատրելու Պուտինի վարկանիշը, որ ոչ մի անգամ 50 %-ից չի իջել: Բացգույն նոսր մազեր, միանգամայն սովորական դեմք, փնթփնթան չինովնիկի սեղմված շուրթեր` իսկական կոլխոզնիկի խարիզմա: Հենց դա սկզբում գրավեց Ռուսաստանի ծայրամասերը, իսկ հետո նաև ամբողջ հասարակությունը: Պուտինը սովորական, ոչ թե նոմենկլատուրային ընտանիքից է: Նա կարող էր լինել արտադրամասի կամ գրասենյակի ձեր գործընկերը: Նա ծաղրածու չէ, չի ծխում, չի խմում, ապրում է երկու դուստրերի մոր հետ (կնոջից անաղմուկ բաժանվեց 2013-ին): Ինչպես դուք` տանել չի կարողանում «նոր ռուսներին», որ արտասահմանյան մեքենաներով սավառնում են փողոցներում: Ինչպես դուք` ափսոսում է, որ երիտասարդները պելմենիի փոխարեն նախընտրում են Բիգ մակը: Ինչպես դուք` տխրում է, որ Ռուսաստանը այդպիսի անկում է ապրել: Նա կարդացել է եվրասիականության ջատագով Գումիլյովին և հավատում է ռուս ժողովրդի ներքին ուժին:

Էկոնոմիկայի բարձրագույն դպրոցի դասախոս Ֆյոդոր Լուկյանովի խոսքով` «2004-ից Պուտինը սկսեց խաղալ ռևանշի ձգտումների հետ, իսկ Ռուսաստանը խուճապային վախ ունի թուլությունից»: Նախկին հզորության նոստալգիան նրա ուղերձն է, զենքը: Կրեմլ մտնելով նա վերականգնեց սովետական հիմնը (թեկուզ առանց բառերի): Չեչնիայի երկրորդ պատերազմի սկզբին 1999-ի սեպտեմբերին խոստացավ ահաբեկիչներին «զուգարանում սպանել»: Այդ կոշտ ու գռեհիկ խոսքերը հասարակության ճաշակով էին, ասես, մաքրում էին արատավորված պատիվը: Իրավապաշտպանները կարող են ինչքան ցանկանում են տրտնջալ, բայց Պուտինը, ինչպես պարզվեց, կանխատեսում էր ջիհադական սպառնալիքը: 2001-ի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումները հաստատեցին նրա ճիշտ լինելը: Նա սկսեց ազդեցություն ձեռք բերել միջազգային ասպարեզում: Երկրի ներսում Պուտինը սկսեց ուժայիններին աջակցությունից (նա ինքը նրանց ղեկավարն էր 1998-ին) և «մաքրություն» սկսեց միլիարդատերերի շրջանում` ակտիվորեն օգտագործելով կոռուպցիայի մեղադրանքները:

Բորիս Բերեզովսկին, որ նրան դարձրեց Ելցինի իրավահաջորդը, զրկվեց իր կարողությունից և 2001-ին փախավ Լոնդոն, իսկ 2013-ին նրան կախված գտան: Ինքնասպանությու՞ն: 2003-ին հասավ Միխայիլ Խոդորկովսկու հերթը` Ռուսաստանի ամենահարուստ մարդու: Հետխորհրդային քաոսի մեջ նա 300 միլիոն դոլարով գնել էր հին նավթային ընկերությունը, որ պատրաստվում էր 40 միլիարդով վաճառել: Նրան 14 տարով ազատազրկեցին (ազատություն ստացավ 2013-ին): ՄԻԵԴ-ը շոկի մեջ էր, ռուսները հանգիստ էին: Դիմե՞լ է Պուտինը լիֆտինգի օգնության: Նրա հարթ սափրած այտերը ասես մետաքսով են պատված: Նրա անհողդողդ դեմքին փայլում են պողպատե աչքերը: Նա գտել է իր դերը, չարագործի դերը: Սառը ու հաշվենկատ: Անթափանց: ժամանակն է լուրջ գործերով զբաղվելու` պատերազմելու:

Սահմաններից հեռու: Նրա նպատակն է անվտանգ դարձնել խորհրդային ազդեցության գոտին: Բարձր խաղադրույք է: Մյունխենի անվտանգության հարցերով համաժողովում 2007-ի փետրվարին նա ՆԱՏՕ-ին հայտարարեց, որ չի հաշտվի Լեհաստանում ու Չեխիայում ԱՄՆ հակահրթիռային համակարգերի տեղակայման հետ: Նույն տարվա գարնանը ռուսական բանակն իր մարտագլխիկները ուղղեց Եվրոպայի դեմ: Սկսեցին խոսել սառը պատերազմի վերադարձի մասին: 2008-ի օգոստոսին Մոսկվան օգնության գնաց վրացական նահանգների ռուսալեզու բնակչությանը, որ հայտնվել էր Թբիլիսիի արևմտամետ իշխանության հարվածի տակ: Քիչ զոհեր չեղան: Արևմուտքը փնթփնթաց, բայց ոչինչ չձեռնարկեց: 10 տարի անց մոսկովյան սեղաններին չկան վրացական գինիներ, որ այնքան լավ էին խմվում խորովածի հետ: Իրենց անկախ հայտարարած Աբխազիայում ու Հարավային Օսիայում արդեն շրջանառվում է ոչ թե լարին, այլ` ռուբլին: Հետագա իրադարձությունները լավ հայտնի են` ներխուժում ուկրաինական Ղրիմ ու միացում ՌԴ-ին: Ոչ այնքան թաքցրած աջակցություն Դոնբասի անջատականներին: 2015-ի սեպտեմբերին ռուսական Սու-երը հայտնվեցին Մերձավոր Արևելքի երկնքում: Մոսկվան սկսեց միջամտել Սիրիայի գործերին իբրև Բաշար Ասադի դաշնակից: ՌԴ ռազմական բյուջեն 10 անգամ քիչ է ԱՄՆ-ից, իսկ ՀՆԱ-ն զիջում է Իտալիային: Երրորդ Հռոմը մի քանի օրում նորից դարձավ առանցքային խաղացող միջազգային մակարդակով:

Աբու Դաբիի համաժողովում մարտի 3-ին Ֆրանսիայի նախկին նախագահ Նիկոլա Սարկոզին դիֆիրամբներ էր հղում Վլադիմիր Պուտինին: «Նա կանխատեսելի մարդ է, ում հետ կարելի է խոսել և ով հարգում է ուժը»: «Ո՞րն է ժողովրդավարությունների պրոբլեմը: Ժողովրդավարությունները խարխլում են առաջնորդությունը: Ժողովրդավարությունները դարձել են ճակատամարտի վայր, որտեղ բոլորն օգտագործում են բոլոր միջոցները` ներառյալ սոցիալական ցանցերը, որ վար իջեցնեն վերևում գտնվողին: Որտեղի՞ց երկարաժամկետ ծրագիր լինի երկրի ապագայի համար: Հենց այդ պատճառով այսօր համաշխարհային մեծ առաջնորդները հայտնվում են երկրներում, որոնք մեծ ժողովրդավարությունների թվում չեն»` ասում էր Սարկոզին: «Մոնդը» նրա ելույթի մասին գրեց. «Աբու Դաբիում Սարկոզին դիֆիրամբներ է ձոնում ուժեղ առաջնորդներին»: Նրանց բոլորին միավորում է, նվազագույնը, անվստահությունը Արևմուտքին ու նրա արժեքներին: 2017-ին սինգապուրցի քաղաքագետ Կիշոր Մահբուբանին «Նյու Յորք թայմսի» համար ցուցակ կազմեց` «Սինձո Աբեն Ճապոնիայում, Ռոդրիգո Դուարտեն Ֆիլիպիններում, Ռեջեփ Էրդողանը` Թուրքիայում, Նարենդրա Մոդին` Հնդկաստանում, և Վլադիմիր Պուտինը Ռուսաստանում: Նրանց կարելի է հավելել ՉԺՀ նախագահ Սի Ցզինպինին, որ կարողացավ իշխանության գագաթին հասնել կոմկուսի 80 միլիոն անդամների ուժեղագույն մրցակցության մթնոլորտում»:

Սի Ցզինպինը կարող է վերընտրվել ու փակում է Արևմուտքի քայքայիչ ներգործության ցանցը: Էրդողանն իրեն պատկերացնում է օսմանյան սուլթանների ժառանգորդ: Մոդին ինքն իրեն Շիվա է թվում, Պուտինը` Իվան Ահեղ: Աբեն երկիրը մղում է Սահմանադրության 9-րդ հոդվածը հանելուն, որ Ճապոնիային թույլ չի տալիս իսկական բանակ ունենալ: Թմրամոլներ սպանող Դուտերտեն թքած ունի իրեն հովանավորող ամերիկացիների վրա: Մահբուբանիի կարծիքով` այս ուժեղ առաջնորդներն անցել են ստորացումների միջով, որ դարձել է նրանց խուլ ու սարսափազդու չարացածության պատճառ: Չինաստանը չի մոռացել մեծ տերությունների հետ անարդար համաձայնագրերը 19-րդ դարում: Մոդին չի ներում բրիտանական տիրապետությունը, որի պատճառով հնդիկները մինչև այսօր անգլերեն են խոսում: Աթաթուրքի իշխանության գալուց ու Թուրքիայում աշխարհիկ իշխանության հաստատումից հետո Անկարան խաղարկում է եվրոպական խաղաքարտը: Իսկ Եվրոպան նրան «ոչ» է ասում 1987-ից: Աբեն չի հաշտվում, որ իր պապը 3 տարի բանտում է անցկացրել «խաղաղության դեմ հանցագործությունների համար»: Պուտինին խեղդում է չարությունը, երբ նրան հիշեցնում են ՆԱՏՕ-ի հետ պայմանագրերի մասին: Հելսինկիում «ազատ աշխարհը» խոստացավ ԽՍՀՄ-ի ծայրամասերը չխցկվել, բայց խոստումը չի պահում:
Պիեռ ԴԵԼԱՆՈՒԱ, Paris Match

Հ.Գ. Փաստորեն աշխարհը վերաֆորմատավորվում է` իր նախորդ համաձայնագրերն ու պայմանավորվածությունները վերանայելու միջոցով: Տեղ-տեղ դա դառնում է պատերազմ, իշխանափոխություն ընտրություններով ու հեղաշրջումներով, ֆինանսական ու տնտեսական կայսրությունների փլուզում, իսկ երկրների ղեկավարները այդ կառավարելի քաոսից փորձում են առավելագույնը պոկել երկրի ու իրենց համար: Ոմանք կարողանում են, ոմանք` ոչ: Եվ գործի են դրվում համաշխարհային սկանդալները` դոպինգներ, տրոլներ, թունավորումներ, օֆշորներ, կոռուպցիա, սեռական ոտնձգություններ, ամեն ինչ` բոլորի դեմ: Ֆրենսիս Ֆուկույաման, որ հետո հրաժարվեց «պատմության ավարտի» իր տեսությունից, իրականում ճիշտ էր` Հին աշխարհի պատմությունն ավարտվել է, Նոր աշխարհինը` չի սկսվել:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ