ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը կչեղարկի Ջո Բայդենի վարչակազմի կարգադրությունները՝ պաշտոնն ստանձնելուց հետո առաջին շաբաթվա ընթացքում՝ հայտնել է Թրամփի շտաբի մամուլի քարտուղար Քերոլայն Լիվիթը։ Նրա խոսքով՝ Բայդենի ստորագրած 94 հրամանագրեր հանգեցրել են տնտեսական ճգնաժամի։ «Դրա համար էլ Թրամփին վերընտրել են նախագահի պաշտոնում, որպեսզի կանգնեցնի հետընթացը»,- հավելել է նա։

Նորություններ » Առանց այն էլ հեղափոխականացված երկրում հեղափոխություն անելու փորձը հիմարություն է

Առանց այն էլ հեղափոխականացված երկրում հեղափոխություն անելու փորձը հիմարություն է

24.12.2019 | 01:08

(Նախորդ մասը)

Բոլորին հասկանալի է, որ իրանցի դիվանագետ Թախթ-Ռավանչին ՄԱԿ-ի ԱԽ անդամների ընտրության կարգի փոփոխություն է պահանջում նրա համար, որ ԱՄՆ-ին զրկի ԱԽ մյուս անդամներին թելադրելու հնարավորությունից, թե ինչպես քվեարկեն Իրանի դեմ պատժամիջոցների վերաբերյալ ամերիկյան առաջարկությունների հարցում։ Չէ՞ որ Թեհրանի դեմ ԱԽ-ի նախկին պատժամիջոցները, որոնք սահմանափակում էին, օրինակ, ժամանակակից սպառազինություններ ձեռք բերելու Իրանի իրավունքը, 2020-ին կկորցնեն իրենց ուժը։ Օրինակ, ամերիկացի լրագրող Բոբի Գոշը «Bloomberg»-ի համար հոդվածում հիշեցրել է այդ փաստի մասին և խիստ քննադատել Թրամփին հակաիրանական արտաքին քաղաքականության համար։ Նա նշել է, որ Պենտագոնում նախազգուշացրել են, թե 2020 թ. վերջին, երբ լրանա զենքի մատակարարման ՄԱԿ-ի սահմանած արգելքի ժամկետը, Իրանը մտադիր է ձեռք բերելու արդի սպառազինություն, ներառյալ տանկեր և ռեակտիվ կործանիչներ։ «Ռուսաստանի հետ Իրանն արդեն բանակցում է Սու-30 կործանիչներ, Յակ-130 ուսումնա-մարտական ինքնաթիռներ, S-90 տանկեր, ՀՕՊ համակարգի U-400-ներ և «Բաստիոն» առափնյա հրթիռային համալիրներ գնելու շուրջ,- ասվում է հոդվածում։- Իրանը կարող է ուշադրություն դարձնել նաև չինական ռազմական տեխնիկայի շուկային»։ Գոշը գրում է, որ Թրամփի կառավարությունն անում է հնարավոր ամեն բան արգելքը երկարաձգելու համար, բայց «հաշվի առնելով, որ ԱՄՆ-ը դուրս է եկել միջուկային համաձայնագրից, չնայած նրա մյուս մասնակիցները բազմիցս կոչ են արել դա չանելու, Թրամփի վարչակազմը հավանաբար չի կարող ստանալ նույնիսկ Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի աջակցությունը»։ Իրանցի դիվանագետ Թախթ-Ռավանչիի պահանջներն ապացույց են, որ Թեհրանն ուշադիր և զգույշ է ու վաղօրոք հակահարձակման է պատրաստվում ՄԱԿ-ում Թրամփից սպասվող «աքացիներին»։ Ընդ որում, ուշադրություն դարձնենք, ՄԱԿ-ում Իրանի մշտական ներկայացուցիչը կոշտ կերպով հայտարարում է, որ «Անվտանգության խորհրդի բարեփոխումը ոչ թե տարբերակներից մեկն է, այլ միակ լուծումն է»։ Հավելենք՝ եթե այդ լուծումը կայանա (իսկ Իրանին շատերը կցանկանան պաշտպանել), դա կնշանակի ԱՄՆ-ի գործողությունների ազատության սահմանափակում ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի շրջանակում, պետք է ենթադրել, նաև ողջ միջազգային ասպարեզում։

ՈՒրեմն այդ ի՞նչ «անհրաժեշտ ժամանակակից բարեփոխումների» մասին են հոգ տանում Իրանի կեղծ բարեկամները տարբեր երկրներում։ Թեհրանն առավելագույնս պարզ հայտարարել է, որ բարեփոխման կարիք ունի միջազգային-իրավական համակարգը ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի գլխավորությամբ, ոչ թե Իրանի ներքին կյանքը։ Իսկապես, այդ ո՞վ է իրանական իշխանություններին մեղադրում քարացածության ու լճացման մեջ. այնպիսի երկրների քաղաքացիներ, հենց որոնք դեռևս անկայուն են։ Իրանը վաղուց է տնտեսության բարեփոխման գործընթացում. այաթոլա Խամենեին 2016-ին հայտարարել է Իսլամական հեղափոխության նոր փուլի մասին, որն իսկական տնտեսական հեղափոխություն կլինի. արտահանման ծավալում աստիճանաբար պետք է նվազի նավթի և գազի տոկոսը հօգուտ ոչնավթային ու ոչգազային արտահանման։ Երկիրն ուզում են «հանել ածխաջրածնային ասեղի վրայից», Իրանը տնտեսության ոչնավթային ու ոչգազային ոլորտների արագացված զարգացման լուրջ պլաններ ունի։ Օրինակ, Իրանի առողջապահության նախարարության միջազգային համագործակցության գծով տնօրեն Մոհսեն Ասադի Լարին նոյեմբերի 26-ին հայտարարել է, որ Իրանն արդեն 90 %-ով ինքն իրեն ապահովում է դեղորայքով, և «իրանական 17 բարձրտեխնոլոգիական դեղատեսակներ շուտով կգրանցվեն և կարտահանվեն Ռուսաստան»։ Արևմուտքում կամ թեկուզ ԱՊՀ երկրներում որևէ մեկը երբևէ գրել կամ ենթադրե՞լ է, որ Իրանում արագորեն զարգանում է դեղագործությունը։ Ճիշտն ասած, չեմ հիշում։ Այսպիսով, տնտեսական ու սոցիալական ոլորտներում Իրանն իր բարեփոխումներն անում է և դրսի խորհուրդների կարիքը չի զգում։

Նոյեմբերի 24-ին Իրանի հոգևոր առաջնորդ Խամենեին նախազգուշացրեց, որ հատուկենտ բողոքները և վանդալիզմի գործողությունները վտանգավոր իրադրություն կստեղծեն Իրանում։ Անվտանգության բացակայությունը ներկայացնելով որպես սարսափելի աղետ հասարակության համար, նա ասաց, որ «աշխարհի բոլոր չար կենտրոնները» վերջին օրերին իրենց ջանքերը կենտրոնացրել են Իրանում անկարգությունները խրախուսելու վրա։ Իշխանություններին նա զգուշություն ցուցաբերելու կոչ արեց, որպեսզի վառելիքի գնի բարձրացումը չհանգեցնի այլ ապրանքների գնաճի։

Ինչի՞ն «պատրաստ չեն», «ինչու՞մ համապատասխան չեն» Իրանի իշխանությունները։ Տեսնում ենք, որ անհամապատասխանությամբ տառապում են, ավելի շուտ, Իրանից դուրս գտնվող այն շրջանակները, որոնք պարզունակ ձևով ծրագրավորված են Թեհրանում «իշխանափոխության» հասնելու, ոչ թե «հասարակ իրանցիների ծանր փորձությունների» մասին մտահոգվելու համար։ Դա նկատելի է անզեն աչքով։ Ինչպես նոյեմբերի 25-ին հայտարարել է նավթամթերքների բաշխման իրանական ազգային ընկերության սեղմված բնական գազի (ՍԲԳ) առաջմղման ծրագրի ղեկավար Հասան Գոլիպուրը, բենզինի նորմավորման սխեմայի ներդրումից հետո երկրում 10 %-ով ավելացել է ՍԲԳ-ի սպառումը։ «Երկրում ՍԲԳ-ի օրական սպառումն ավելացել է 2 մլն խորանարդ մետրով»,- հաղորդել է IRNA գործակալությունը։ Ելքը գտնված է. օրինակ՝ Հայաստանում ավտոտրանսպորտի մոտ 95 %-ը վաղուց գազով է աշխատում, իսկ ռուսական կառավարությունը աչքի տակ է առել բենզինային շարժիչները գազով աշխատեցնելու տարբերակը։ Այնուամենայնիվ, որպես վառելիք գազը բենզինից էժան է։ Մի խոսքով, իր տնտեսական հարցերն Իրանը կվճռի ունեցած բազմաթիվ ու բազմատեսակ ներքին պաշարների հաշվին։ Մի՞թե նախագահ ընտրվելուց անմիջապես հետո Թրամփը չէր խոստովանել, որ իրենց երկրում ոչ թե 48, այլ 90 մլն գործազուրկ կա։ ԱՄՆ-ում սոցիալապես անապահով կամ վատ ապահովված քաղաքացիների թիվն ավելի մեծ է, քան Իրանի այսօրվա բնակչության թիվը (մոտ 84 մլն)։ ՈՒրեմն ինչի՞ մասին են «ճռվողում» Արևմուտքում։ Հիշեցնենք նրանց, որ Իրանում վիճակն այնպիսին չէ, որ երկրի չափահաս բնակչության 1/3-ը կամ 1/4-ը լինի գործազուրկ։ Ժամանակն է, որ աշխատատեղերի երաշխավորված ապահովման, հետևապես աշխատողների կայուն ու երաշխավորված եկամտի ապահովման գործոնի մասին մտահոգվեն Փաշինյանի «ժողովրդավարական» կառավարությունը Հայաստանում, այլ «ժողովրդավարները»՝ հետխորհրդային տարածքում, Եվրոպայում: Տեղին է նկատել Իրանի ԱԳՆ-ի ներկայացուցիչ Ա. Մուսավին, որ «Եվրոպան ավելի լավ է նախ իր անկարգություններով ու խնդիրներով զբաղվի։ Այնտեղ ամեն շաբաթ լինում են ձերբակալություններ, որոնց հետևանքով զոհեր կան»՝ ակնհայտորեն ակնարկելով «դեղին բաճկոնների շարժումը» Ֆրանսիայում։

Ո՞վ և ինչի՞ց է դժգոհ Իրանի ներսում։ Մենք ընթերցողներին կոչ ենք անում հիշելու և մեզ հիշեցնելու, թե էլ որ երկրում է բարձրագույն իշխանության ներկայացուցչի մերձավոր ազգականը 5 տարվա բանտարկության դատապարտվել կոռուպցիայի համար։ Իրանում այդպիսի օրինակները շատ են. բանտում նստած է նախագահ Ռոհանիի եղբայրը։ Նրանից առաջ, եթե չեն էլ նստել, ապա երկար տարիներ բավական կոշտ տնային կալանքի տակ տառապել են առաջին այաթոլա Ռուհոլլա Հոմեյնիի ազգականները։ Հանրությունից մեկուսացվել են նախկին նախագահներ Հաշեմի Ռաֆսանջանին, Մոհամադ Խաթամին... Ազգանունները քի՞չ են։ Թող որևէ մեկը նման օրինակներ բերի, ասենք, Ֆրանսիայից։ Թե չէ ինչ եղավ։ Գնդապետ Քադաֆիի որդին չհասցրեց նախագահ Նիկոլա Սարկոզիին մեղադրել Լիբիայից նախընտրական կաշառք ստանալու մեջ, երբ Ֆրանսիան իսկույն սկսեց ռմբակոծել Լիբիան և դրա արդյունքում մասնակցեց հենց գնդապետ Քադաֆիի սպանությանը։ Հավանաբար ինչ-որ մեկն այդպիսի՞ «ժողովրդավարություն» է երազում ներդնել ու տեսնել Իրանում...

Իրանի ժողովրդի դժվարությունների մասին կարելի է հոգալ ավելի կառուցողաբար, հասկանալով, որ հակաիրանական պատժամիջոցները վերացնելը և Իսլամական Հանրապետության պետական կարգի տապալման մտադրությունից հրաժարվելը զգալի միջոցներ կխնայեն Իրանի համար, որը դրանք կուղղի երկրի տնտեսությանն ու սոցիալական ոլորտի բարելավմանը։ Այսինքն, պետք է ֆինանսավորել ոչ թե հակակառավարական «բողոքները և «Կորչի այաթոլա Խամենեին» և «Կորչի իսլամը» տիպի կոչերը, ինչպես դա վերջերս Երևանում անում էին Իրանի թշնամիների վարձկանները, այլ հովանավորել հակաամերիկյան բողոքների անցկացումը, քանի որ հենց ԱՄՆ-ն է դուրս եկել «միջուկային գործարքից» և նոր պատժամիջոցներ սահմանել Իրանի ժողովրդի դեմ։ Իսկ գուցե «բարեփոխումների» անվան տակ ինչ-որ մեկն Իրանի ապաիսլամականացու՞մն է փայփայում, եթե հաճկատարների խմբին թելադրել է գնալ Երևան ու նման կարգախոսներ վանկարկել։ Հենց ուղարկողներին է ուղղված մեր կոչ-առաջարկը. էլ ինչու՞ մանրանանք, եկեք մոլորակի կյանքից միանգամից վռնդենք բոլոր Աբրահամական կրոնները, ոչ թե շեշտենք միայն իսլամը և հենց իրանական (շիական) իսլամը։ Վայել չէ պատերազմելը հավատի, կրոնի դեմ։

Ի դեպ, Իրանի ներսում բողոքավորները դժգոհում էին կառավարությունից ու նրա ղեկավարից՝ Հասան Ռոհանիից, բայց ոչ մեկը, նույնիսկ զենքը ձեռքին ձերբակալվածները, չի համարձակվել այաթոլա Խամենեիի դեմ ինչ-որ բան գոռալ։ Դուր չի՞ գալիս Գերագույն առաջնորդը, երկիրն ունի Սահմանադրություն, որի մեջ հստակ գրված է, թե երբ կարող են վաղաժամկետ դադարեցվել նրա լիազորությունները։ Իսկ Արևմուտքից ճեպով Երևան եկած ինչ-որ խումբ սիրտ է արել՝ և՛ իսլամի, և՛ այաթոլա Խամենեիի դեմ։ Դա նույնն է, թե հիմա ինչ-որ մեկը հովանավորի, ասենք, աշխարհի 500 մլն մահմեդականների ու չինացիների մեկնումը ԱՄՆ-ի Յուտա նահանգ և բոլոր այն երկրներ, որտեղ կան ԱՄՆ-ի դեսպանատներ և այնտեղ կազմակերպել վճարված հանրահավաքներ («ժողովուրդները պահանջում են») մորմոնների, եհովականների, ադվենտիստների դեմ։ Կարճ ասած, բոլոր աղանդավորների դեմ, որոնք սովորաբար ներդրվում են տարաբնույթ «գունավոր հեղափոխությունների» մեջ։ Արևմուտքի «հեղափոխականներ» և մոլորակի երկրներում նրանց մանկլավիկներ, ձեզ չի՞ սարսափեցնում ապագա ենթադրական 500 մլն «բողոքավորների» հեռանկարը։ Եթե ոչ, ապա շատ իզուր, որովհետև «իքս» ժամն ավելի ու ավելի մոտ է։

Այդ պատճառով այսօր նախկին հեռանկարն է։ Ցամաքային կամ օդային ու հրթիռային ռմբակոծման տեսքով բացահայտ զինված բախման ԱՄՆ-ը հազիվ թե գնա։ Իսրայելը կարող է փորձել, բայց միայն տեղական սադրանքի, այն էլ՝ ուրիշին հարվածի տակ դնելու միջոցով, ինչպես սիրիական ՀՕՊ-ի հարվածի տակ դրեց ռուսական «Իլ-20» ինքնաթիռը։ ԵՄ-ը և ՆԱՏՕ-ն ԱՄՆ-ին են նայում ու վախենում, ինչպես ամերիկացիները։ Այլ թշնամիներ Իրանը չունի. թվարկվածները հանգիստ կթողնեն, արագորեն կհանդարտվեն Հորդանանի Աբդալլա թագավորը, Սաուդյան Արաբիան, Բահրեյնը, ավելի կլրջանա Թուրքիան՝ հասկանալով, որ ինքը երբեք չի կարող մուսուլմանական աշխարհի «գլխավորը» լինել։

Թշնամիներին մի բան կմնա. պատժամիջոցներով շարունակել խանգարել Իրանի տնտեսության զարգացմանը, Իրանի վրա «քսի տալ» արդեն հիշատակված «Քրդստանի ազատ կյանքի կուսակցության» (ՔԱԱԿ) զինյալներին կամ բելուջ ահաբեկիչներին, ներքին ելույթներ սադրել՝ օգտվելով Իրանի տնտեսական դժվարություններից կամ կառավարության հարկադրյալ որոշումներից, որոնք հարուցում են ժողովրդի խոցելի հատվածի դժգոհությունը կամ էլ հարցեր առաջացնում նախագահ Ռոհանիի քաղաքական ընդիմադիրների շրջանում, որոնք նույնքան պահպանողական են, որքան նա կամ նույնիսկ ավելի պահպանողական քաղգործիչներ են, ինչպես, օրինակ, Իրանի դատական իշխանության ղեկավար խոջաթ օլ էսլամ Սեյեդ Ռայիսին, ԻՀՊԿ-ի և «Բասիջ» աշխարհազորի ողջ հրամանատարությունը, որի կարգախոսն է «Քսանմիլիոնանոց բանակը»։

Իսկ բարեփոխումներն իսկապես հարկավոր են։ Հնարավոր է, ինչպես ասել է ՄԱԿ-ում Իրանի մշտական ներկայացուցիչ Թախթ-Ռավանչին, որ դա ՄԱԿ-ի ԱԽ-ին արգելելն է «իր գործառույթների չափից ավելի և արագ ավելացումը՝ համաձայն VII գլխի», այսինքն՝ կտրուկ սահմանափակել որևէ մեկին «պատժամիջոցներով շրջափակելու» ԱՄՆ-ի հնարավորությունները։ Հնարավոր է, որ պետք է գնալ ՌԴ նախագահ Պուտինի առաջարկած ուղիով՝ վերահաստատել ՄԱԿ-ի հեղինակությունը, որ նույն ԱՄՆ-ը երբեք չհամարձակվի դուրս գալ իր իրավասության միջազգային-իրավական սահմանների շրջանակից, և ողջ մոլորակը չհռչակվի «ԱՄՆ-ի կենսականորեն կարևոր շահերի համատարած գոտի»։ Կրկնենք ևս մեկ անգամ. կգա տխրահամբավ «իքս ժամը» կամ, ավելի ճիշտ, «իքս ժամանակը», երբ համաշխարհային քաղաքականության մեջ ԱՄՆ-ի չափազանցումներն անխուսափելիորեն պատժվելու են Վաշինգտոնի ու նրա դաշնակիցների միջազգային-իրավական պատասխանատվության նորմերով։

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Դիտվել է՝ 6608