Էսքան էլ անտերությու՞ն

Առանց չափազանցության՝ ինչ-ինչ առումներով Լոռվա աղետը հիշեցրեց 88-ի երկրաշարժի ցավը:

Ժողովուրդը ինքնասփոփանքի մի խոսք ունի՝ ինչ լինում է, թող ժեշտին լինի, մարդուն բան չլինի, ամեն ինչին ճար կա, մահը ճար չունի:

Մենք էլ ենք ասում ու սփոփվում, որ չորս զոհով պրծանք, բայց երբ լոռեցի ծերունին, մազը երեսին չորացած, գերանն ուսին, հեղեղի մեջ կանգնած՝ ասում է, որ տուն չունի, ճամփա չունի, երեք օր է բան չի կերել, սոված-ծարավ չոլերն ընկած է, ասես՝ Թումանյանը խոսեր իր հառաչանքում:

Էսքան էլ անտերությու՞ն…Ինքն էլ այնպես նման էր Թումանյանին, մարդու սիրտ է կտոր-կտոր լինում, հասկանում ես, որ միայն ժեշտի, մեռնել-չմեռնելու հարցը չի, հայի տունն է քանդվել, Լոռվա աշխարհը: ՈՒ այդ ցավը հասել է մինչև Սյունիք ու էնքան շատ է, որ անտարբերություն է թվում, ուղղակի՝ աչքերը փակելու ու մեռնելու ցանկություն…

Հիշեցի՝ ոնց էր Գորիսը նետվել երկրաշարժին, նույնիսկ ես՝ սյուքից էլ բեկբեկուն, նորելուկ լրագրողի մատղաշ տարիքս առած, որ դիակ բառից էլ էի սարսափում…

Ինչպես ասում են՝ կարկուտը ծեծած տեղն է ծեծում, մեզ միայն դա էր պակասում:

Երկու օր առաջ՝ ով զգաց, ով՝ չէ, գիշերվա հազարին մեզ մոտ ուժեղ երկրաշարժ եղավ, հեղեղի հաջորդ օրն էր, մտածեցի՝ ահա, հեղեղ չարեց, երկրաշարժով է տեղը հանելու, ու բոլորիս երևի կթողնի ավերների տակ…

Տեղիցս էլ չշարժեցի, որ բնազաբար գլուխս գոնե ծածկեի. թքած, թե տանիքը գլխիս փլվեր:

Մի այլ դեպքում՝ բացվող դռների, աստիճաններով արագ իջնող հարևանների ձայներն էի լսում, հիմա՝ ոչ մի բան... ապշելու էր, հեչ նման չէր իրենց:

Առավոտյան հարկի տարեցներին, որ ամենազգուշավորն են այդ հարցում, ապրելու սովորություն ձեռք բերած, հարցրի՝ զգացի՞ն երկրաշարժը:

Ամեն ինչից երևում էր, որ զգացել են, լռեցին, բազմանշանակալի ախ քաշեցին, մտան տները, ինչը պարզ նշանակում էր՝ էլ վախելու չի, էլ չենք ուզում էսքան ցավեր տեսնենք, մի հանգիստ մահը փառք է...

Սա լուրջ անհանգստաացրեց ինձ՝ եթե նույնիսկ անցյալ դարասկզբի աննկուն սերունդն է ուզում մեռնել և կործանումից անգամ էլ ահուդո՜ղ չունի՝ մեր բարոյական վերջն է:

Տեսեք, չեմ ասում՝ մեր, մեզնից ավելի երիտաասարդ սերունդը, նրանցից ծնվածները, այլ ասում եմ՝ անցյալ դարասկզբի սերունդը:

Դե մենք՝ ի՞նչ, հեշտ հուսալքվող ու հեշտ ոգևորվող սերունդ ենք՝ ապրել-մեռնելու հանդեպ անտարբեր՝ ոնց կստացվի, մի օր կուզենք մեռնել, մի օր՝ չէ, մի պահ կկանգնենք պարանը վզներիս, հաջորդ պահին՝ կնետենք այն:

Իսկ, ահա, այդ փառահեղ դարակազմիկ սերունդը, որոնց հայրերը առաջին աշխարհամարտում են կռվել, հստակ ու մեկընդմիշտ գիտեն, որ ուզում են ապրել, մեռնելը նրանց ծրագրում չկա, նրանցից շատերը մի քանի երեխեք ու կողակից են վաղուց թաղել, անխաթար դուրս պրծել համաշխարհային ու էլի մի քանի պատերազմներից և ճգնաժամներից, կյանքի բոլոր ծուղակներից, իրենք էլ հարյուրին մոտ են, բայց, միևնույն է, ապրելու ցանկությունը նրանց համար վեր էր ամեն ինչից, սրբազան ուխտի պես:

Եվ ահա, այս տոկուն սերունդը, որոնց լուռ վկայությամբ իմ նկուն ապրել-չապրելն եմ խաղացնում, տեսա, որ ուզում են մեռնել…

Նրանք, ախր, մեր կյանքի բարոմետրն են, ամուր մնալու ցուցիչը, թե ինչպես դիմանալ, ու հիմա սա էլ է տատանվում, անհանգստանալու չէ՞:

Ցավն էլ պիտի սահման ունենա, էլ հոգնել ենք հայի ցավերից, ասես՝ տներում հաշտ նստել, ազգը երազում է մի հանգիստ մահ:

Եվ ո՛վ մեզ սովորեցրեց մեռնելուն հաշտ սպասելը՝ նրան աներկբա սատկացնել է պետք:

Սուսաննա Բաբաջանյան

Գորիս

Լուսանկարը՝ հեղինակի

Մեկնաբանություններ