«Եթե հասարակությունն ուզում է, որ փոփոխություններ լինեն, պետք է մասնակից ու աջակից և ոչ թե դիտորդ լինի»

«ՄԵՆՔ ԱՎԵԼԻ ՇԱՏ ՏԱՌԱՊՈՒՄ ԵՆՔ ՊՈՊՈՒԼԻԶՄՈՎ, ՇՏԱՄՊԱՅԻՆ ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅԱՄԲ, ՓՈԽԱԴԱՐՁ ԱՏԵԼՈՒԹՅԱՄԲ, ԱՆՀԱՆԴՈՒՐԺՈՂԱԿԱՆՈՒԹՅԱՄԲ»
«Իրավունքը de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ՀՀ վարչապետ ՏԻԳՐԱՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ
-Պարոն վարչապետ, ինչպես Դուք եք ասում` «Մենք մի թիմ ենք, և ես թիմի անունից եմ հանդես գալիս»: Իսկ ահա, փորձագետներն են կարծում` Ձեզ թուլացնող առաջին հանգամանքը հենց թիմ չունենալն է: Իհարկե, եթե հավատանք արևելյան իմաստնությանը, ապա ուժեղներն են մենակ լինում, թույլերը միշտ «խմբվում» են, որ հեշտ լինի, մանավանդ` քաղաքականության մեջ: Եվ, այնուհանդերձ, դեռ ինչքա՞ն եք «վճռական մենակ» մնալու, և արդյո՞ք ժամանակը չէ թիմ ստեղծելու:
-Անկեղծ ասած, ես ինձ մենակ չեմ զգում: Եվ նոր թիմ չեմ ցանկանում ստեղծել, այդպիսի քայլեր չեմ ձեռնարկելու: Կա արդեն ձևավորված թիմ, ի՞նչ իմաստ ունի նորը ստեղծել: Գիտե՞ք, հանրապետության նախագահն ունի շատ կարևոր մի հատկանիշ. նա բացառապես թիմային մոտեցումների կողմնակից է, ինչն ստեղծում է համագործակցության միջավայր, մթնոլորտ: Ես չգիտեմ, թե Դուք դրսից ինչ եք տեսնում, սակայն մենք աշխատում ենք նման մթնոլորտում, և այդ տեսակետից, այո, ես ինձ զգում եմ որպես թիմի անդամ և միայնակ լինել չեմ կարող: Եվ հետո, հասարակությունում կան բաներ, որոնք ընկալվում են որպես նորմալ երևույթ, բայց դրանք ամենևին էլ նորմալ չեն: Եվ կան բաներ, որ նորմալ են, բայց չեն ընկալվում որպես այդպիսին: Շատ երկրներում, ուր ձևավորված են կոալիցիաներ, վարչապետները, կուսակցական չլինելով, քաղաքական թիմի լիարժեք անդամ են։ Ես ինձ այդպիսին եմ համարում:
-Եթե թույլ կտաք, սիրով կհիշեցնեմ, որ Ձեր թիմ-կոալիցիայի որոշ անդամներ, մասնավորապես ԲՀԿ-ն և նրա ղեկավար Գագիկ Ծառուկյանը, «թիմի»` ԱԺ ներկայացրած հարկային փաթեթին դեմ քվեարկեցին, հանդես եկան համապատասխան հայտարարություններով:
-Ընդհանրապես, քննադատության նկատմամբ մենք շատ ուշադիր ենք։ Ցանկացած քննադատություն, որ հրապարակավ հնչում է, դառնում է մեր քննարկման առարկան, որովհետև եթե հասարակական մեծ համբավ ունեցող դեմքերն անում են որոշակի հայտարարություններ, նշանակում է, մեր հասարակությանն այդ հարցերը մտահոգում են, և մենք, բնականաբար, պարտավոր ենք այդ հարցերը քննարկել և քննարկում ենք:
-Պարոն վարչապետ, ծանր չե՞ք տանում բավականին հայտնի «պերսոնի»` Գագիկ Ծառուկյանի գրեթե «ընդդիմադիր» պահվածքը կառավարության որոշ «ձեռնարկների» առնչությամբ: Ներեցեք, ի՞նչ կա «արանքում»:
-Ոչինչ էլ չկա: Գագիկ Ծառուկյանի հետ մենք ունենք նորմալ, մարդկային հարաբերություններ, և չկա որևէ այլ կաշկանդող հանգամանք: Այսքանը։
-Քիչ չեն խոսակցությունները նաև, որ Ձեր կաբինետում շատ մեծ ստվերային դերակատարում ունի փոխվարչապետ Արմեն Գևորգյանը:
-Գիտե՞ք, Արմեն Գևորգյանն ունի աշխատանքային մեծ փորձ, գիտելիքներ, կազմակերպված անձնավորություն է, մարդկային հարաբերություններում` ընդգծված հարգալից: Այսինքն` կայացած գործիչ է, և ես չեմ կիսում Ձեր արտահայտությունը նրա «ստվերային գործունեության» մասով, որովհետև փոխվարչապետի հետ մեր և՛ մարդկային, և՛ պաշտոնական հարաբերությունները ինձ թույլ չեն տալիս այդպիսի գնահատականներ տալ: Գիտե՞ք, ընդհանրապես ես չեմ հասկանում (անկեղծ եմ ասում)` այդ նեգատիվիզմը որտեղի՞ց է գալիս:
-«Ճշմարտության ճանաչումից», պարոն վարչապետ: Կուզե՞ք ավելի անկեղծ. ասենք` Ամանորին «Ֆորում» ռեստորանի միջոցառմանը ԲՀԿ-ն ներկա չի եղել (եկել էր ընդամենը երեք պատգամավոր), ՀՀԿ որոշ պատգամավորներ, ըստ տեղեկությունների, Հովիկ Աբրահամյանին դուր գալու (չեմ պնդում` հորդորով) նույնպես չէին եկել: Իսկ Արմեն Գևորգյանը, Հովիկ Աբրահամյանը, Գագիկ Ծառուկյանն իսկապես մեկ թիմ են: Եվ եթե լինենք լրիվ անկեղծ, ապա շատ փորձագետներ և լրատվամիջոցներ պնդում են, որ խոր և թաքնված լարվածություն կա Ձեր և ԱԺ նախագահի միջև, և որ այդ «թիմը» «տակից-հզոր-սողացող» դեմարշ է իրականացնում գործող վարչապետի, ասել է` Ձեր նկատմամբ:
-Զարմանալի է, շատ զարմանալի: Այն, որ փորձագետները, լրատվամիջոցները կարող են տարատեսակ քաղտեխնոլոգիաներ կիրառել ներքաղաքական ասպարեզում` իրենց նպատակներին հասնելու համար, դա քաղաքական խաղի կանոնների բաղկացուցիչն է: Բայց դա հո չի՞ նշանակում, որ ճշմարտությունն այդպիսին է: Ամենևին: Ի դեպ, ես, ի հավելումն վերևում ասվածի, նկատեմ, որ, որպես վարչապետ, զգում եմ նաև մեծ աջակցություն ԱԺ նախագահի կողմից: Եվ ընդհանրապես, բացի աջակցությունից, ես այդ թիմի կողմից որևէ այլ բան չեմ զգացել:
-Ձեր մասին ասվում է` օլիգարխա-կրիմինալ համակարգի հետ առնչություն չունեցող գործիչ. շարունակությամբ` դա է պատճառը, որ ամեն անգամ, երբ Դուք սկսում եք «ստվերի» դեմ պայքարել և կամ «ծառայողական քննություններ» սկսել, համակարգն ընդվզում է Ձեր դեմ, խոշոր հակազդեցություն դրսևորում:
-Առաջինը. ես չեմ համարում, որ մեր աշխատանքի արդյունքը զրոյական է: Եվ ապա` ծառայողական քննություն սկսելն արդեն իսկ կարևոր քայլ է: Դա լուրջ զսպաշապիկ է ցանկացած չինովնիկի համար, որի արարքը դառնում է մի կողմից` կառավարության, մյուս կողմից` հասարակության քննարկման առարկա: Դա կարևոր է ընդհանրապես` երկրի ու համակարգի համար, որպեսզի յուրաքանչյուր չինովնիկ իմանա, որ հասարակության համար անընդունելի ցանկացած արարք չի կարող վրիպել մեր ուշադրությունից: Եվ երրորդ, բազմաթիվ հրապարակումներում բացահայտված դեպքեր, խախտումներ, թերացումներ արժանացել են լուրջ գնահատականի, մեղավորները պատժվել են, հեռացվել են աշխատանքից: Կարող ենք հիշել, թեկուզ, հետաքննող լրագրող Էդիկ Բաղդասարյանի կատարած բացահայտումները. մենք ծառայողական քննություն անցկացրինք, և պարզվեց, որ գրվածը ճիշտ է, ու մեղավորներն ազատվեցին աշխատանքից, ինչը չափազանց կարևոր է:
-Եվ, այնուհանդերձ, պարոն վարչապետ, մեզանում համակարգային փոփոխությունները բացակայում են:
-Պետք է համաձայնեմ Ձեզ հետ, որ փոփոխություններն այդքան շատ չեն, ինչն էլ նշանակում է, որ անելիքներն են շատ:
-Իսկ ինչո՞ւ չեն արվում։ Գիտեք` կա մտավորական մարդկանց մի հզոր շերտ, որն սպասումներ ունի. վերջիններս ուզում են, որ Սերժ Սարգսյանը չսխալվի, ուզում են` Դուք հաջողեք: Նրանք, հասարակությունն այնքան երկար են սպասել փոփոխությունների:
-Այո, հասարակությունն սպասում է, և սպասումներն այսօր շատ մեծ են։ Մենք այդ ազդակները ստանում ենք: Եվ կա վտանգ, որ եթե չարդարացնենք հասարակության սպասումները, ապա հիասթափություն կլինի: Բայց և այնպես, համակարգային փոփոխություններն ակնթարթային, այսրոպեական լինել չեն կարող. ժամանակի ու համբերության խնդիր կա իսկապես: Սա` մեկ: Եվ երկրորդ. պահանջվող ժամանակը շատ արագ հաղթահարելու համար մենք կաշկանդված ենք բազմաթիվ հանգամանքներով: Կա նաև հետևյալ պրոբլեմը. ես չեմ կարող լինել միայնակ զինվոր:
-Քիչ առաջ ասում էիք «թիմ, թիմի անունից»` մասնակցություն, աջակցություն:
-Դա նշանակում է նաև, որ հասարակության վերաբերմունքն այդ ամենին չպետք է լինի դիտորդի վերաբերմունք: Հասարակությունը չպետք է մտածի, որ ինքը դիտում է մի բեմադրություն, որին մասնակցում են ինչ-որ դերակատարներ, իսկ ինքը, նստած դահլիճում, նայում է, ու թե` «ա՜, վարչապետն էստեղ լավ չխաղաց, այ, էս բանը լավ չարեց, այ, էս գործողությունն էսպիսին էր, էն մեկն էնպիսին....»: Ի՞նչն է այստեղ վտանգավորը. այն, որ հասարակությունն ընդամենը գնահատող է և ոչ` մասնակից ու գործընկեր: Դա շատ վտանգավոր երևույթ է: Եթե հասարակությունն ուզում է, որ փոփոխություններ լինեն, պետք է մասնակից ու աջակից և ոչ թե դիտորդ լինի:
-Հետաքրքիր է, ի՞նչ եք կոնկրետ սպասում հասարակությունից:
-Ասեմ։ Մեր ծրագրերը շատ առարկայական են, և դրանք կարող են հաջողություն ունենալ միայն այն պարագայում, երբ ոչ միայն վարչապետը նոր գաղափարներ, վարքագիծ առաջ քաշի, այլև սովորական քաղաքացին այդ ծրագրերի ներքո փոխի իր վարքագիծն ու մտածողությունը: Սա ամենալուրջ, դժվարին խնդիրն է, որ ծառացած է մեր առջև: Ասել է` ինչպե՞ս ստիպենք, որ մեր սովորական քաղաքացին ծխախոտը մեքենայի պատուհանից դուրս չնետի, հարգալից վերաբերմունք ունենա մյուս քաղաքացիների նկատմամբ, հարկերի վճարումը լինի նրա սուրբ պարտականությունը, ոչ թե` եթե կարողացել է հարկերից խուսափել, գլուխ գովի: Դե, ասեք` ո՞նց անենք, որ սովորական քաղաքացին հասկանա, որ իր սեփական պետությանը հարկեր չվճարելով հանցագործություն է գործում, և դա ազգային դավաճանության պես մի բան է: Այս ամենը մեկ օրվա ընթացքում փոխելն ուղղակի անհնար է: ՈՒ պահանջել, որ վարչապետն այս խաղի կանոնները «մեկ օրվա մեջ» փոխի, այնքան էլ իրատեսական չէ: Այսինքն, մենք միասին պետք է անենք այդ գործը: Իմ խնդիրն այստեղ ես տեսնում եմ հետևյալում. մշակել այնպիսի ծրագրեր, որոնցում հասարակության մասնակցությունն ու դերակատարությունն ընդգծված լինեն, լինեն հստակ մեխանիզմներ` ինչպես է հասարակությունն այդ ծրագրի իրականացմանը մասնակցում: Առաջին քայլն արել ենք. մենք չենք ընդունելու որևէ որոշում-օրենք` առանց հասարակական քննարկումների, առանց այդ ոլորտի շահագրգիռ սուբյեկտների հետ խորհրդակցելու, որպեսզի նրանց համար հասկանալի լինի մեր գործողությունների տրամաբանությունը:
-Եվ, այնուհանդերձ, եկեք խոստովանենք, որ նոր մոտեցումների, մտածողության կոդերը, որոնք կային «Պետության վախճանը» և «Ինչպես անել հեղափոխություն» Ձեր իսկապես շատ հետաքրքիր հոդվածներում, չբազմապատկվեցին, ու հասարակությունը, իսկ առաջին հերթին` իշխանական համակարգը, մնաց անդրդվելի: Ի՞նչ է, այս ազգը համառո՞ւմ է պրոգրեսն ընդունելու, տրանսֆորմացվելու անկարողության բարդույթում:
-Մենք, իսկապես, որպես հասարակություն, ունենք լուրջ բարդույթներ: Եվ որպեսզի կարողանանք այդ բարդույթները հաղթահարել, մեզ պետք են ոչ թե պետական և քաղաքական առաջնորդներ, այլ` մտավորական: Մարդիկ, ովքեր իրենց արժեհամակարգով կառաջնորդեն ժողովրդին: Իհարկե, ցանկալի է, որ քաղաքական-պետական-մտավորական էլիտան նույն դաշտում գործի, սակայն, ցավոք, այդ դաշտը Հայաստանում դեռ ձևավորված չէ: Ձևավորված չէ այն պարզ պատճառով, որ արժեքային համակարգի շուրջ հասարակության մեջ չկա կոնսենսուս: Ավելին` կա վեճ, երբեմն թաքնված, երբեմն բացահայտ, թե ինչպիսի արժեքային համակարգի կրողն ենք, կանք և լինելու ենք: Այս առումով չկա հստակություն, այդ պատճառով էլ քաղաքացիական հասարակությունը հանդիպում է լուրջ խոչընդոտների: ՈՒստի անհրաժեշտ է այդ դաշտը լցնել մարդկանցով, որոնք ոչ միայն ի վիճակի են հստակ ձևակերպել արժեքային համակարգը, այլև (ինչը շատ ավելի կարևոր է) ապրել այդ արժեքներով: Որովհետև հասարակությունը միանգամից բացահայտում է` այդ մարդը ճի՞շտ է ասում, թե՞ կեղծում է: Որովհետև երբ մի բան հայտարարում, բայց ապրում ես միանգամայն այլ չափանիշներով, կեղծիքն անմիջապես բացահայտվում է: Մեր խնդիրն է` ձևավորել էլիտա, որի գործը, ապրելաձևը, կենցաղավարությունը արժեքներն իրար համընկնեն: Հիմա մենք գտնվում ենք այդ խմորումների փուլում: Ցավոտ փոփոխությունների դարաշրջան ենք ապրում: Ցավոտ, որովհետև աշխարհն արագ փոխվում է և ստիպում, որ մենք ևս փոխվենք, իսկ մենք պատրաստ չենք այդ փոփոխություններին ու չգիտենք, թե այդ փոփոխությունների արդյունքում ինչպիսի նոր աշխարհ է ձևավորվելու:
Եվ ամենակարևորը. համաշխարհային տնտեսական և ֆինանսական ճգնաժամն ընդամենը նոր ձևավորվող աշխարհի դրսևորում է: Էությունը, թե ինչ աշխարհ է ձևավորվում, մեր ուշադրությունից դուրս է մնացել: Այսօրվա հասարակական քննարկումներում չկան մարդիկ, ովքեր ի վիճակի են խոսել այդ մասին, առաջ քաշել այս գաղափարները: Մենք ավելի շատ տառապում ենք պոպուլիզմով, շտամպային մտածողությամբ, փոխադարձ ատելությամբ, անհանդուրժողականությամբ: Ես հույս ունեմ, որ այս խմորումները կավարտվեն նրանով, որ հասարակությունը կգա համաձայնության: Հիմա. ինչքա՞ն շուտ դա կլինի, ե՞րբ կավարտվի, դժվար է ասել: Մի բան պարզ է` պետք է հասնել նրան, որ հասարակությունը վերականգնի իր հոգևոր արժեքները, և մեզ բոլորիս շրջապատեն հոգևոր արժեքներով ապրող մարդիկ։
Զրուցեց Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ