Գեղարքունիքի մարզի բնակչության միակ զբաղմունքը տարիներ շարունակ եղել և մնում է անասնապահությունն ու հողագործությունը: Սա ոչ միայն զբաղմունք է, այլև գոյատևման աղբյուր: Եթե նախկինում անասուն բուծելով և հող մշակելով տեղանքի բնակիչները տուն-տեղ, ապրուստ էին «դզում», ապա այժմ հազիվ ապրելու համար ամենաանհրաժեշտ կարիքներն են հոգում: Ավելի մեծ պահանջներ ունեցողները, ովքեր հողատարածքի եկամտով չեն կարողանում լուծել իրենց խնդիրները` ստիպված արտագաղթի ճանապարհն են բռնում: Եվ նրանք քիչ չեն: Գրեթե ամեն տնից մեկ տղամարդ դրսում է: Երիտասարդները, առաջին իսկ հնարավորության դեպքում, հեռանում են հայրենի գյուղից` դառնում «խոպանչիներ»: Ոմանք էլ, լավագույն դեպքում, ստեղծում են պայմաններ և ընտանիքներին են տեղափոխում իրենց մոտ, ինչի հետևանքով գյուղական համայնքները կամաց-կամաց դատարկվում են: Հատկապես մտահոգիչ է այս հանգամանքը, քանի որ հողերը մնում են անմշակ: Հողագործությունը, որը պահանջում է ֆիզիկական ուժ, այլևս ի վիճակի չեն կատարելու ծերերը և ստիպված հողատարածքները ինքնակամ հանձնում են պետությանը և շարունակում ապրել արտերկրից զավակների կողմից ուղարկված գումարներով:
Արտագնա աշխատանքի հետևանքով շատ ընտանիքներ ամուսնալուծվում են: Գավառի Արծվաքար թաղամասի բնակիչների պատմելով, գյուղում գրեթե մարդ չի մնացել: Հիմնական աշխատուժը Ռուսաստան է մեկնել: ՌԴ-ում նրանք հիմնականում շինարարական կամ բանվորական տարբեր աշխատանքներ են կատարում: Մնացողներն էլ ձգտում են մայրաքաղաք տեղափոխվել` պատճառաբանելով տեղում աշխատանք չլինելը:
Արդյունքում` գյուղերը դատարկվում են, իսկ մայրաքաղաքում` մարդաշատությունից, տաքսիների առատությունից, որոնց վարորդները գյուղերից Երևան տեղափոխված քաղաքացիներ են, շնչահեղձ ենք լինում: Ստացվում է` Հայաստանի մայր քաղաքում լավ էլ աշխատանք կա, իսկ թե ինչու են մեր հայրենակիցները արտագնա աշխատանքի մեկնում` դա է անհասկանալի:
Հասմիկ ՄՈՎՍԻՍՅԱՆ