«Կարևորում եմ կանանց զբաղվածությունը հասարակական կյանքի բոլոր բնագավառներում»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի փոխնախարար ՍՈՆԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ:

-Տիկին Հարությունյան, շնորհակալ եմ զրույցի հրավերն ընդունելու համար և շնորհավորում եմ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի փոխնախարարի պաշտոնում նշանակվելու առիթով:
-Շնորհակալ եմ: Վերջին տասը տարիներին ես ղեկավարել եմ մեր երկրի համար շատ կարևոր, մարտահրավերներով լի զբաղվածության ոլորտը: Այս առումով իմ զբաղեցրած պաշտոնը եղել է չափազանց պատասխանատու, իսկ իմ աշխատանքը, չեմ թաքցնում, որոշումներ կայացնելու առումով, բավականին բարդ, բայց դրանով հանդերձ հետաքրքիր և ստեղծագործ: Նոր պաշտոնում ընդամենը փոխվել է իմ լիազորությունների ձևը:
-Դուք կարևորո՞ւմ եք կանանց ներգրավվածությունը ղեկավար պաշտոններում, և ինչպե՞ս եք պատկերացնում գենդերային հավասարության ապահովման խնդիրը կառավարման ոլորտում:
-Այո, շատ եմ կարևորում, և այդ խնդիրն ինձ համար նորություն չէ։ Ես դեռ ուսանողական տարիներից էի հրապարակավ հանդես գալիս: Իմ առաջին տպագիր հոդվածի թեման էր «Կանանց աշխատուժի օգտագործումը ՍՍՀՄ-ում»: Ես կարևորում եմ կին մասնագետների ներուժի օգտագործումը, պարզապես ընդունելի չեմ համարում արհեստականորեն որևէ կին պաշտոնյա ձևավորելու փորձերը: Գենդերային հիմնախնդիրներին անդրադառնալիս, չգիտես ինչու, հատկապես շեշտում են` կին նախարար, կին փոխնախարար, կին պատգամավոր: Ես կարևորում եմ կանանց զբաղվածությունը հասարակական կյանքի բոլոր բնագավառներում: Խնդիրն այն է, որ զբաղվածների թվաքանակում կանանց տեսակարար կշիռը ցածր է, իսկ գործազուրկների թվաքանակում` չափազանց բարձր: Այս հիմնախնդրի լուծմանն են ուղղված եղել ինչպես զբաղվածության կարգավորման պետական ծրագրերը, այնպես էլ միջազգային կազմակերպությունների աջակցությամբ իրականացվող նպատակային, մասնավորապես, մասնագիտական ուսուցման ծրագրերը:
-Ձեր անելիք առաջին քայլն այս նոր պաշտոնում:
-Իմ նշանակումը նոր պաշտոնում հիմնականում գնահատում եմ որպես ձևի փոփոխություն: Էական նշանակություն ունի, թե փոխնախարարը ինչ լիազորություններ կունենա, ինչ խնդիրներ կլուծի և ինչ հաջողություններ կունենա, որովհետև ցանկացած աշխատանքում կարևոր է ոչ թե այն, ինչը նախատեսվում է, այլ այն, թե ինչ է իրականացվել, և ինչ արդյունքներ են ապահովվել: Եթե որպես փոխնախարար մեկ տարի անց կարողանամ ասել, որ նախարարության համակարգում ներդրվել է հաստատված հայեցակարգով նախատեսվող մոնիթորինգի և արդյունավետության գնահատման համակարգ, որով հնարավոր է բոլոր մակարդակներում, այդ թվում` քաղաքականության մշակման, ծրագրերի իրականացման, քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության, ապահովել գնահատում և հետադարձ կապ` երաշխավորելով սխալվելու և կոռուպցիոն ռիսկերի նվազագույն հնարավորություն, ուրեմն առաջին քայլն արված կհամարենք:
-Դատելով Ձեր աշխատանքային փորձից, պետք է կարծել, որ այս նշանակումը պայմանավորված էր վերոնշյալ օրակարգային խնդիրները օր առաջ լուծելու անհրաժեշտությամբ: Այս մեծ պատասխանատվությունը երևի թե նաև Ձեր հետագա գործունեության համար հնարավորությունների մեծացում և նոր հեռանկարներ է բացում:
-Սոցիալական ոլորտում շուրջ 20 (որից 10-ը` զբաղվածության) տարվա աշխատանքս գնահատելով, վստահաբար կարող եմ ասել, որ շատ բան է փոխվել, իսկ զբաղվածության ոլորտում` առավել ևս: Բարեփոխումները սկսեցինք օրենսդրական դաշտից. փոխվեց օրենքը, աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագրի զբաղվածության մասը: Եթե 2002-ին մենք ունեինք զբաղվածության կարգավորմանն ուղղված 4 ծրագիր (որից մեկն էլ դրամական օգնության չարդարացված ծրագիրը), այս տարիներին դրանց թիվը հասավ 14-ի, տասնապատիկ ավելացան միջազգային համագործակցության ծրագրերի ծավալները: Այսօր կարող ենք ասել, որ մեր օրենսդրությունը 70%-ով համընկնում է եվրոպական զբաղվածության ռազմավարությանը: «Զբաղվածության պետական ծառայություն» գործակալությունը լուրջ հեղինակություն ունի, արդեն երեք տարի է` զբաղվածության հանրային ծառայությունների համաշխարհային ասոցիացիայի անդամ է: Ասել է թե` մենք 90 երկրի հետ հավասար իրավունքներով կարողանում ենք խոսել մեր խնդիրների և առաջընթացի մասին: Սա շատ կարևոր է փորձի փոխանակման, նոր գաղափարների տեղայնացման տեսանկյունից, ուսումնասիրել, թե ինչպես են մյուս երկրները հաղթահարում իրենց խնդիրները, աղքատությունը, գործազրկությունը, ապահովում տնտեսական զարգացում, և փորձել գնալ նույն ճանապարհով, իհարկե, չմոռանալով մեր երկրի առանձնահատկությունները: Այս առումով, սա իսկապես կարևորագույն ոլորտ է և պետք է շարունակի զարգանալ: Իսկ այն մասին, թե էլ ինչ խնդիրներ կան մեր նախարարության համակարգում, ինչ խնդիրներ են ուզում կանոնակարգել, և ինչու առաջացավ Սոնա Հարությունյանին փոխնախարար նշանակելու գաղափարը, կարող եմ ասել հետևյալը: Սա ունի իր նախապատմությունը: Մեր նախարարության համակարգում, ցավոք, դեռևս լուրջ խնդիրներ կան: Վերջին ժամանակներս գնահատականներ հնչեցին կենսաթոշակային ոլորտի, բժշկասոցիալական փորձաքննության հանձնաժողովի գործունեության, մանկատան շրջանավարտների բնակարանային ապահովման ծրագրի, գնումների գործընթացի կազմակերպման և այլ խնդիրների առնչությամբ: Այս տարիներին իմ համոզմունքն է եղել, որ չպետք է թողնել խնդիրը հասունանա, նոր միայն լուծումներ փնտրել: Հակառակը, պետք է վերահսկողական այնպիսի համակարգ ստեղծել և աշխատանքները կանոնակարգել այնպես, որ անձը, ինչքան էլ ուզենա, չկարողանա թույլ տալ այնպիսի սխալներ, որոնք անդառնալի հետևանքների հանգեցնեն, և ընկնի մեր ծառայությունների որակը: Բնականաբար, նախարարների մակարդակով քննարկումների ժամանակ ես արտահայտել եմ իմ սկզբունքային դիրքորոշումը տարբեր հարցերի վերաբերյալ: Նշեմ նաև, որ այս 10 տարում մեր համակարգը` զբաղվածության ոլորտը, դուրս չի մնացել հանրապետությունում գործող համապատասխան գրեթե բոլոր մարմինների կողմից իրականացվող ստուգումներից և վերահսկողությունից: Հատկապես այս վերջին տարիներին անընդհատ նախարար էր փոխվում, և ամեն նոր նախարարի գալու հետ առաջին ստուգումները, ընդ որում` բավականին հանգամանորեն, սկսվում էին զբաղվածության ոլորտից, բայց լուրջ խախտումներ չէին հայտնաբերում: Հայտնաբերված բոլոր թերությունները ինքներս արդեն հայտնաբերած էինք լինում: Այսինքն` այստեղ կիրառվում էին հենց այն սկզբունքները, որոնց մասին խոսեցի: Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի գործող նախարար Արտեմ Ասատրյանը, ում հետ աշխատել եմ շուրջ 15 տարի, այս բոլոր տարիներին տեղյակ է եղել իմ գործունեությանը, քննարկումներին, նաև արդյունքներին, և սա իր առաջարկությունն էր` իմ կարողություններն օգտագործել վերը նշված խնդիրները լուծելու համար: Այնպես որ, պաշտոնի բարձրացում, լիազորությունների ընդլայնում կամ էլի նման բաներ չկան. սա ընդամենը կարողությունները, փորձն օգտագործելուն միտված քայլ է, իմ կողմից ևս` իմ փորձն ու գիտելիքները նաև այլ բնագավառում կիրառելու, ներդնելու հնարավորություն:
-Փաստորեն, նախարարությունում Ձեզ համար, այսպես ասած, աշխատանքի նոր ոլորտ է բացվում` մոնիթորինգի և գնահատման համակարգի ստեղծում:
-Այո: Ստեղծվելու է ամբողջական համակարգ` միջազգային փորձի հիման վրա, իհարկե, նաև հաշվի առնելով և գնահատելով առկա իրավիճակը և հիմնախնդիրները: Կլինեն անմիջական ենթակայության ստորաբաժանումներ, սակայն ներդրվող համակարգը վերաբերելու է նախարարության ենթակա բոլոր կառույցներին և նրանց կողմից իրականացվող ծրագրերին:
-Ձեր նշանակումը տեղի ունեցավ ժողովրդի մեծ մասի համար սոցիալական անբարենպաստ, գործազրկության բարձր ցուցանիշների, աննախադեպ արտագաղթի և էլի շատ չլուծված խնդիրների պայմաններում:
-Ես չէի ասի, թե իմ նշանակումը տեղի ունեցավ գործազրկության աճի պայմաններում: Երբ ես դարձա գործակալության պետ, պաշտոնական տվյալներով գործազրկության մակարդակը 10,5 տոկոս էր, իսկ հիմա այդ նույն ցուցանիշը, նույնիսկ ճգնաժամից հետո 5,9 տոկոս է: Սա պաշտոնականը, իսկ իրական գործազրկության մակարդակը ժամանակին 40 տոկոսից բարձր է եղել, բայց այսօր, տնային տնտեսությունների հետազոտության արդյունքներով, նույն աշխատանքի միջազգային կազմակերպության մեթոդաբանությամբ, ընդամենը 20,9 տոկոս է: Ինչ վերաբերում է միգրացիային, մասնավորապես աշխատանքային, ապա այն եղել է անկախության բոլոր 20 տարիներին: Վերջին տարիներին միջազգային տարբեր կառույցների կողմից մի շարք ծրագրեր են իրականացվում, հատկապես օրենսդրական դաշտը եվրոպական օրենսդրությանը մոտարկելու և օտարերկրացիների աշխատանքային գործունեությունը կանոնակարգելու ուղղությամբ:
-Շատ մեծ վտանգ է հատկապես սահմանամերձ շրջանների ամայացումը, և դրա կանխումը պետք է դասվի ռազմավարական նշանակության խնդիրների շարքին: Գուցե այդ ուղղությամբ տարվող աշխատանքներից շրջադարձայինը պետք է լինի տվյալ շրջանների բնակիչներին բնակության արտոնյալ պայմանների տրամադրո՞ւմը:
-Ես նույնպես կարևորում եմ սահմանամերձ շրջանների բնակչության ամայացումը կանխելու ուղղությամբ հրատապ միջոցառումներ իրականացնելու հրամայականը: Կարծում եմ, դա ժամանակի պահանջն է, հատկապես, երբ հարցը դիտարկվում է երկրի անվտանգության համատեքստում: Կարևորում եմ այն բոլոր միջոցառումները, որոնք ուղղված են երիտասարդների համար ապրելու և աշխատելու պայմանների ստեղծմանը, ինչու չէ, նաև առանձին հիմնախնդիրների գծով արտոնությունների սահմանմանը:

Զրուցեց
Շուշանիկ ՍԱՀԱԿՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ